Morgunblaðið - 20.12.2019, Qupperneq 36

36 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
J
úlíus Kristinsson segir
áhugavert að skoða betur
þann möguleika að stunda
tæknivædda skelfiskrækt
umhverfis Ísland, og þannig
búa til verðmæti úr þörungasvifinu í
hafinu. Hann segir ef tækist að
rækta t.d. krækling úr aðeins 1% af
lífmassa þörngasvifs í íslenskri lög-
sögu þá væri uppskeran verðmæt-
ari en allur sá fiskur sem íslenskur
sjávarútvegur veiðir í dag.
Júlíus er doktor í líffræði með
áherslu á lífeðlisfræði laxa og starf-
aði m.a. í fiskeldisgeiranum áður en
hann tók þátt í að koma Orf líftækni
á laggirnar, þar sem hann er núna
framkvæmdastjóri viðskiptaþróun-
arsviðs.
Í nýútkomnu riti Sjávarklasans,
Bak við ystu sjónarrönd, birtist
stuttur pistill eftir Júlíus um hvern-
ig mætti hugsanlega nýta þör-
ungasvifið. Hann bendir á að þör-
ungasvif myndi megnið af öllum
lífmassa í hafinu og sé upphafið á
fæðukeðju sjávarlífvera. „Þörunga-
svifið er fæða fyrir skeldýr, krabba-
dýr og önnur smádýr sem síðan
mynda dýrasvif sem fiskar eins og
loðna og síld lifa á, sem svo aftur
eru étnir af stærri fiskum og þannig
koll af kolli,“ útskýrir Júlíus og
bætir við að á hverju þrepi fæðu-
keðjunnar tapist um 90% lífmass-
ans.
Frá veiðum til ræktunar
En að nýta þörungasvif er hægara
sagt en gert, og væri t.d. ill-
mögulegt að ætla að t.d. eima þör-
ungasvif úr hafi til að nota sem hrá-
efni í fóður. Besta leiðin til að nýta
þessa náttúruauðlind virðist vera að
rækta t.d. krækling sem nærist á
svifi sem hann sí-
ar úr sjónum.
Kræklingarækt
er nú þegar
stunduð í ein-
hverjum mæli á
nokkrum stöðum
umhverfis Ísland
en Júlíus segir
forvitnilegt að
ímynda sér
hvernig greinin
gæti orðið ef tækist að tæknivæða
hana, ná enn betri tökum á rækt-
uninni og um leið stórauka afköst
greinarinnar og umsvif.
Júlíus líkir þessu við það skref
sem mannkynið tók þegar forfeður
okkar tóku fyrst upp á því að fanga
dýr og ala frekar en að veiða sér til
matar. „Um leið væri verið að svara
betur vaxandi matvælaþörf mann-
kyns og auka hlut sjávarafurða í
fæðuframboðinu en í dag fær
heimsbyggðin aðeins 5% af fæðu
sinni úr sjó á meðan 95% verður til
á landi.“
Myndi byggjast á hugviti
Þrátt fyrir mikla vinnu og metnað
hefur skelfiskrætk átt erfitt upp-
dráttar hér á landi og segir Júlíus
að það standi þessari grein m.a. fyr-
ir þrifum að kræklingarækt er
mannaflsfrek og störfin allt annað
en auðveld. Fyrir vikið séu það
einkum lönd í Asíu, þar sem vinnu-
afl er ódýrt, sem stunda kræklinga-
rækt í miklu magni í dag. „Tækni-
stigið er ekki hátt en mig grunar að
megi gera betur og ná framförum af
svipuðum toga og við höfum séð
eiga sér stað í sjávarútveginum á
undanförnum áratugum. Ætti að
líta á skelfiskrækt sem nýsköp-
unargrein og eitt risastórt nýsöp-
unartækifæri.“
En til að skelfiskrækt geti tekið
stór skref í átt að tæknivæðingu og
vexti myndu margir þurfa að leggj-
ast á eitt. Júlíus segir að helst
þyrftu einkageiri og stjórnvöld að
snúa bökum saman um gerð að-
gerðaáætlunar sem myndi miða að
því að byggja greinina upp og
tæknivæða. „Aðstæður hér við land
eru á margan hátt hentugar fyrir
kræklingaræktun og tæknifyritæk-
in sem þjónusta sjávarútvegin hafa
fyrir löngu sýnt hvers þau eru
megnug. Hér þurfum við að virkja
hugvitið til að geta nýtt auðlindina.“
Júlíus ímyndar sér að aðgerða-
áætlun fyrir kræklingarækt myndi
m.a. fela í sér að ryðja úr vegi sem
flestum hindrunum og auðvelda
áhugasömum að hefja alls kyns
ræktunartilraunir í stórum og
smáum stíl. „Þó svo að tekjumögu-
leikarnir geti verið miklir verður að
gæta þess að leyfa uppbyggingunni
að eiga sér stað áður en byrjað er
að leita leiða til að leggja á greinina
skatta og skyldur. Ef það er gert
gætum við, að einhverjum tíma liðn-
um, eignast mjög stóra og öfluga
viðbót við atvinnulífið og útflutn-
ingstekjur landsins.“
Verðmæti í þanginu
Fleiri tækifæri af svipuðum toga
kunna að kalla á nánari skoðun og
nefnir Júlíus í því sambandi ræktun
á þangi og þara. „Þar erum við líka
að vinna með neðsta þrep fæðukeðj-
unnar og nýta næringarsöltin í sjón-
um og sólarorkuna. Nú þegar sjáum
við fyrirtæki í Kína stunda tækni-
vædda ræktun á þangi og fer rækt-
unin fram samhliða skelfiskræktun í
hringrás næringarnefna.“
Þörungasvifið gæti reynst gullnáma
Ef tækist að nýta þör-
ungasvif í hafinu um-
hverfis ísland, s.s. með
tæknivæddri ræktun á
kræklingi, gæti það
skapað mikil verðmæti
AFP
Sjómaður með köfunarbúnað hugar vandlega að kræklingarækt í sjónum undan ströndum Rabat í Marokkó. Kræklingar nýta þörungasvif sem fæðu og þykja herramannsmatur víða um heim.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Kræklingur er í boði á mörgum
veitingastöðum á Íslandi.
Júlíus B.
Kristinsson
Þörungasvif myndar fyrsta þrep fæðukeðjunnar í hafinu og megnið af lífmassanum sem þar er að finna.
Ljósmynd/Wikipedia - NOAA MES