Morgunblaðið - 20.12.2019, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
H
run loðnuveiða hér við
land má mjög líklega
rekja til breytinga á um-
hverfisaðstæðum í haf-
inu. Þetta segir Einar
Sveinbjörnsson veðurfræðingur.
Sem kunnugt er fannst engin loðna
við Íslandsmiðum á þessu ári og litl-
ar líkur virðast á loðnugöngum á því
næsta. Í samræmi við aflareglu
strandríkja lagði Hafrannsókna-
stofnun til nú í haust, í samræmi við
fyrrgreinda reglu, að engar loðnu-
veiðar yrðu leyfðar á yfirstandandi
fiskveiðiári. Sú ákvörðun verður
endurskoðuð gefi mælingar á stærð
veiðistofnsins ástæðu til.
Samkvæmt bergmálsmælingum
nýlega er hrygningarstofn loðnu nú
metinn 186 þúsund tonn. Ráðgjöf
um aflamark byggist á því að 95%
líkur séu á að hrygningarstofninn í
mars næstkomandi verði yfir 150
þúsund tonnum og samkvæmt fram-
reikningum munu markmið aflaregl-
unnar ekki nást.
Ísþekjan á undanhaldi
Um ástæður loðnubrests nú beinast
sjónir manna meðal annars að hlýn-
un sjávar fyrir norðan og vestan
landið. „Hlýnunin á sér tvær orsak-
ir,“ segir Einar Sveinbjörnsson.
„Annars vegar
kemur til innflæði
hlýsjávar úr suðri
fyrir vestan land
og inn á norður-
mið. Hluti þessa
er vegna svokall-
aðrar AMO-
sveiflu. Sú kemur
á 70-80 á ára
fresti, en hún
skipti yfir í já-
kvæðan fasa laust
fyrir aldamót og hefur svo verið síð-
an. Áþekk breyting varð hér við land
upp úr 1920.“
Hin skýringin á breytingum í
loðnunni – og ef til vill sú veigameiri
– er sú að minna er um hafís úr
norðri samfara því að ísþekjan í N-
Ísahafinu hefur skroppið saman.
„Áður var landfastur ís við Austur-
Grænland úti fyrir Vestfjörðum að
sumrinu og fram á haust. Á síðari ár-
um hefur ísjaðarinn hörfað langt
norður með ströndinni þegar minnst
er um hafís. Fyrir vikið er útbreiðsla
kalds pólsjávar hér við land minni en
var,“ segir Einar.
„Ungloðnan heldur sig í og við
pólsjóinn, á síðustu árum í mestum
mæli við Austur-Grænland. Full-
orðna loðnan fer stöðugt norðar í æt-
isleit. Sú spurning er áleitin hvort
þessi löngu ferðalög loðnunnar eftir
æti séu henni um megn. Orkufrek
um of og langt að fara á bestu hrygn-
ingarslóðina á grunninu í Faxaflóa
og Breiðafirði í áliðnum mars þegar
vorblóminn í yfirborðssjónum byrjar
að sýna sig eftir veturinn. Þessu má
raunar líkja við sjófugla. Þó að þeir
fljúgi langt eftir síli sjá allir að ef æt-
isleiðangrarnir eru stuttir aukast lík-
ur á að koma ungum á legg.“
Hugsanlegur nýliðunarbrestur
Fyrrgreind þróun segir Einar Svein-
björnsson að sé um margt svipuð því
sem hefur verið raunin í Barentshafi,
eins og fram kom í viðtali við Birki
Bárðarson fiskifræðing í samtali við
Morgunblaðið á dögunum. „Það er
margt sameiginlegt í vistkerfunum í
Barentshafi og við Ísland og á báð-
um hafsvæðunum er loðnan í lægð. Í
þessum loðnustofnum er hugsanlega
einhvers konar nýliðunarbrestur og
ekki ómögulegt að sú hlýnun sem
hefur orðið í sjónum síðustu ár hafi
haft áhrif,“ sagði Birkir í viðtalinu.
Þar kom einnig fram að engar vís-
bendingar séu um, hvorki við
strendur Noregs og Íslands, að
gengið hafi verið of nærri loðnu-
stofnunum með veiði. Á báðum stöð-
um gangi ráðgjöfin út á að skilja nóg
eftir til hrygningar og ráðgjöf hafi
verið fylgt.
Loðnan er í svokölluðu þriðja
fæðuþrepi vistkerfis sjávar. Neðar
eru svifþörungarnir og dýrasvifið.
Þorskfiskar, selir, sumir hvalir, og
sjófuglar þurfa allir fæðu úr þessu
þriðja þrepi. Þar er líka sandsíli og
rækja. Sérstaklega er loðnan mik-
ilvæg og meginfæðutegund þorsks
sérstaklega mánuðina fyrir hrygn-
ingu hans. Þessi veruleiki kann líka
að hafa áhrif, segja vísindamenn.
Óvissan um súrnun hafsins
„Stundum er sagt að loftslagsbreyt-
ingar hafi síður haft neikvæð áhrif
hér á landi en gerist í öðrum heims-
hlutum. Þetta er mikil einföldun,“
segir Einar Sveinbjörnsson. „Við
höfum lært að aðlagast sveiflum í
náttúrunni og þar með hafinu en er-
um sérlega viðkvæm fyrir varan-
legum breytingum og þegar röskun
verður á viðkvæmri fæðukeðju hafs-
ins. Mörgum spurningum er ósvarað
enn og kenningar á lofti. Mest óviss-
an er ef vil um súrnun hafsins og
áhrif hennar einmitt á lífríkið í sjón-
um sem við erum efnahagslega háð
eins og gefur að skilja. Öflugar haf-
rannsóknir eru Íslendingum því afar
mikilvægar.“
Lítið um loðnu og eru umhverfisbreytingar líklegur
áhrifaþáttur. Fullorðna loðnan fer stöðugt norðar.
Röskun í fæðiskeðju hafsins.
Morgunblaðið/Eggert
Silfurflotinn er annað nafn yfir hafísinn, sem þjóðskáldið Matthías Jochumsson
kallaði „landsins forna fjanda“ í einu hinna frægu kvæða sinna.
Morgunblaðið/Ómar
Einar
Sveinbjörnsson
Landað úr grænlensku loðnuskipi í Helguvíkurhöfn á Reykjanesi. Þessi agnarsmái fiskur hefur veiðst vel á Íslandsmiðum á undanförnum árum en nú hefur breyting orðið á.
Hlýnun sjávar fælir loðnuna frá
VIÐ
S ENDUM
ÞÉR OKKAR BESTU
JÓLA- OG NÝARSKVEÐJUR
ÞÖKKUM FYRIR VIÐSKIPTIN Á
Á
RIN
U
Miðhraun 2 · 210 Garðabær · Sími 587 1300 · kapp@kapp.is · www.kapp.is 664 131024 tímaþjónusta
VESTMANNAEYJUM