Skessuhorn - 25.09.2019, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 25. SEptEMBER 2019 27
Vísnahorn
Nú eru fyrstu leitir
að heita má yfirstaðn-
ar og rétt að minnast
þeirra með einhverjum
hætti. Að sjálfsögðu er
nauðsynlegt að vanda allan heimanbúnað
gangnamanna svo sem best má og ekki má
heldur senda nema fullgilda menn og vel
útbúna í leitir. Sú var tíð að það þótti ekki
fullgildur leitamaður sem ekki hafði hund
með sér og eitt sinn þegar skæð hunda-
pest hafði gengið var gripið til þess ráðs
að fjölga mönnum úr 18 í 26 á því svæði
sem mest þótti um vert og dugði þó varla
til. Ekki hef ég heyrt um slíkar aðgerðir ný-
lega en vissulega getur einn góður hund-
ur unnið margra manna verk sé honum rétt
og vel stjórnað. Þorleifur Ólafsson í Rauða-
nesi heilsaði eitt kvöld í skála með þessum
orðum:
Leifs nú hrósið lítið grær,
ljótur er sá glanninn,
en hérna eru tíkur tvær
til að bæta upp manninn.
Einhvern tímann fréttist að Nikulás í Auga-
stöðum ætlaði að senda Sigga Ha í leit og
komst þá eftirfarandi vísa á flot:
Ætlar að senda oddvitinn
upp í fjallasalinn,
heyrnarlausan húskarl sinn
haltan, blindan, galinn.
Stundum gæti verið gaman að velta fyrir
sér himnaríkisímynd gamalla bænda og fjár-
manna. Benedikt Gíslason frá Hofteigí orti
svo um þau mál:
Hálfgert er ég hræddur oss
himinvistin svíki
ef að hvorki ær né hross
eru í himnaríki.
Víst mér þætti versna í leik
vonadrauma minna,
ef ég ekki Blesa og Bleik
byggist við að finna.
Sælt er fyrir sálirnar
sönglið ótal presta,
vont mun þó að vera þar
vanti fé og hesta.
Þar vil ég, að allar ær
eigi snemma að bera
og það komi undir þær
eins og þarf að vera.
Lömbin sem hér líða tjón
læknast þar að fullu.
Það væri Guð minn grátleg sjón
gemlingar með drullu.
Og í réttum, herra hár,
hvílíkt feiknagaman,
þegar fleiri þúsund fjár
þeir hafa rekið saman.
Þá er hætta engin á,
að menn doki og slóri.
Gott er að allir gegni þá,
Guð er réttarstjóri.
Lengi hefur verið talið við hæfi að útvega
sér aðeins á leitapelann og á bannárunum og
raunar eftir það var mörgum notadrjúgt að
leita til greiðugra lækna. Magnús Finnsson í
Stapaseli sendi nafna sínum Ágústssyni eftir-
farandi línur þegar sá síðarnefndi var starf-
andi læknir á Kleppjárnsreykjum:
Líður að réttum læknir minn.
Leitt er að vera þyrstur.
Guð lét vaxa vínberin,
varð hann til þess fyrstur.
Svo ég ekki auki mas
og alla virðing sýni,
láttu vinur lögg á glas
af læknabrennivíni.
Ef þú þessu offrar mér
og eyðir þankapressu
skal ég síðar syngja þér
sálubótarmessu.
Það hefur svosem borið við í leitum að áfengi
sé um hönd haft þó oftast sé þeirri meðhöndl-
un mjög í hóf stillt enda ástæðulaust að reiða
sopann með sér fram undir jökla og heim aftur.
Guðmundur Helgason í Stangarholti orti um
Helga Helgason á Þursstöðum sem var fjall-
kóngur Borghreppinga:
Helgi beitir harðfengi,
hann oft breytir slóri,
aldrei neitar áfengi,
er því leitarstjóri.
Í gömlu leitaskálunum var gjarnan einn prím-
us og einn ketill en ekki fleira eldhússáhalda. Á
fyrstu árum pakkasúpanna voru þrír menn að
búast úr skála að morgni dags og höfðu hitað
vatn en ekki náðist samstaða um hvernig því
skyldi varið. tveir vildu fá pakkasúpu en einn
vildi sitt kaffi og engar refjar. Reyndi nú veru-
lega á diplómatiska hæfileika brytans sem til að
fullnægja öllu réttlæti setti í ketilinn tvo pakka af
súpu og einn pakka af kaffi (eða svo sögðu þeir
sjálfir frá og máttu gleggst um það vita). Slík
matseld er virkileg undirstöðufæða enda kvart-
aði enginn. Annars er enginn svikinn af bless-
uðu kaffinu. Agnar Baldvinsson orti í leitaskála
þegar menn voru að búast til ferðar:
Kaffið orna ýtum skal
eftir horfnum náðum,
því í fornum fjallasal
fer að morgna bráðum.
Magnús Gíslason á Vöglum yrkir:
Dvínar valla, vakinn þrá
vísna snjalli söngur.
Heiðin kallar okkur á
enn í fjallagöngur.
Ama hrindir sérhvert sinn
sorg í skyndi dvínar.
Lífsins yndi ég ávallt finn
innan um kindur mínar.
Ekki er nú allri sögunni lokið þó fé sé til
réttar komið því þá er eftir að breyta skepnun-
um í mat. Í sláturhúsvinnu á Borðeyri var eitt
sinn hópur Laxdælinga sem kunni þá list að
njóta lífsins lystisemda þær stundir sem stritv-
innan tafði þá ekki frá þeirri iðju. Guðni Ein-
arsson á Óspaksstöðum var þar verkstjóri og
vakti þá einn morgun með þessum orðum:
Laxdælingar lifa flott
og leika sér á kvöldin.
Þeim að sofa þykir gott
þegar vaknar fjöldinn.
Ólafur Gunnarsson var eitt sinn spurður að
því hvaða starf hann hefði með höndum í slát-
urhúsinu í Borgarnesi og svaraði á þessa leið:
Hausa, skera og hálsbrjóta,
hata góða siði
en mér er það til málsbóta
að mega verða að liði.
Við skulum svo ljúka þættinum með þess-
ari ágætu vísu sem ég hef grun, en ekki vissu,
um að sé ættuð vestan úr Dölum og gæti þess-
vegna verið kveðin í Gillastaðarétt en allar
upplýsingar um höfund væru vel þegnar:
Það er svona þetta ár,
þegnar verða að brosa,
ef að þú vilt taka tár
tappann skal ég losa.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Guð lét vaxa vínberin - varð hann til þess fyrstur
Eins og árstíðin býður, standa nú
haustverkin yfir hvert sem litið er
í samfélaginu. Uppskeru sumars-
ins er safnað af kappi, nemendur
hefja skólagöngu og fénu er smal-
að í heimahagana, svo eitthvað sé
nefnt. Snorrastofa í Reykholti læt-
ur sitt ekki eftir liggja og undir-
býr nú og kynnir vetrarstarf sitt,
sem verður að venju með líflegum
hætti.
Fyrst á dagskrá vetrarins verður
minningarfyrirlestur um Snorra
Sturluson þriðjudaginn 1. október
næstkomandi kl. 20. Snorrastofa
minnist dánardægurs meistarans
með fyrirlestri Viðars Hreinssonar
bókmenntafræðings, „Náttúru-
laus sagnalist, eða lifandi gróður
og lífrænir ávextir? Um forna sa-
gnagerð og steingervinga texta-
fræðinnar”.
Umhverfishugvísindi og vistrý-
ni eru fræðasvið eða stefnur sem
vaxið hefur ásmegin samfara vax-
andi umhverfisvá. Umhverfisvand-
inn kallar á djúpstæðar breytingar
á sambúð manna við umhverfi og
náttúru og á svipaðan hátt hafa vis-
trýni og umhverfishugvísindi rutt
nýjar leiðir og kveikt nýjan skilning
í greiningu og túlkun bókmennta.
Í erindinu verða viðraðar leiðir til
að kanna fornsögur sem lífrænar
menningarafurðir, með stuðningi
vistrýni, fornrar náttúrusýnar og
nýrrar (eða efnislegrar) textafræði.
Viðar Hreinsson lauk mag art
prófi í bókmenntafræði frá Kaup-
mannahafnarháskóla árið 1989.
Hann kenndi í framhaldsskóla í
tvö ár og síðan í tvö ár við Man-
itobaháskóla en var síðan sjálf-
stætt starfandi fræðimaður um
langt árabil, lengst af við Reyk-
javíkurAkademíuna þar sem hann
var einnig framkvæmdastjóri 2005-
2010. Nú starfar hann sem vís-
indamaður við Náttúruminjasa-
fn Íslands og Stofnun Vilhjálms
Stefánssonar á Akureyri. Hann rit-
stýrði rómuðum enskum þýðing-
um Íslendingasagna og hefur len-
gi unnið að rannsóknum á íslenskri
bókmennta- og menningarsögu,
birt fjölda fræðigreina á Íslandi og
erlendis og ritað þrjár ævisögur.
Ævisaga Stephans G. Stephansso-
nar, sem einnig er til í enskri gerð,
hlaut tilnefningar og verðlaun á
Íslandi og vestanhafs. Nýleg bók
hans um Jón Guðmundsson lærða
(1574-1658), Jón lærði og náttúrur
náttúrunnar er í senn ævisaga, hug-
myndasaga, vísindasaga og aldar-
farslýsing. Sú bók var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna
og hlaut Viðurkenningu Hagþenkis
sem besta fræðirit ársins 2016. Un-
danfarin ár hefur hann rannsakað
handritamenningu frá sjónarhó-
li umhverfishugvísinda og vistrýni
og tekur þátt í nokkrum alþjóðle-
gum rannsóknarverkefnum á þeim
vettvangi. Hann vinnur um þessar
mundir að bók um náttúru, umh-
verfi og forna frásagnarlist.
Að venju verður boðið til
kaffiveitinga og umræðna að
fyrirlestri loknum og aðgangsey-
rir er 1000 krónur. Vinsamlegast
athugið breyttan tíma á fyrirles-
trum vetrarins, sem hefjast nú kl.
20.
Viðburðaskrá væntanleg
Viðburðaskrá Snorrastofu verður
dreift á heimili í héraðinu á næstu
dögum þar sem kennir margra
grasa að venju. Þar má nefna Fyr-
irlestra í héraði og námskeið um
fornsögur en fastir liðir halda einn-
ig sínum sessi, prjóna-bóka-kaffi
hálfsmánaðarlega og opnir fundir
og æfingar í Kvæðamannafélaginu
Snorri í Reykholti þriðja miðviku-
dag í hverjum vetrarmánuði nema
desember. Þess má til gamans geta
að Sturlufélagið bætist í hóp þeirra,
sem standa að námskeiði vetrar-
ins um Sturlu og Sturlungu. Með
dyggum stuðningi frá uppbygging-
arsjóði Vesturlands hefur Snorra-
stofu tekist um árabil að halda úti
svo litríkri dagskrá og starfsmenn
Snorrastofu horfa með eftirvænt-
ingu til hennar, fjölbreyttra við-
fangsefna og góðra samverustunda
í því sögulegu andrúmslofti, sem
Reykholt veitir. je
Minningarfyrirlestur um Snorra markar
upphafi vetrardagskrár Snorrastofu
Viðar Hreinsson bókmenntafræðingur flytur næstkomandi þriðjudag minningarfyrirlestur um Snorra Sturluson.