Læknablaðið - des. 2018, Blaðsíða 57

LÆKNAblaðið 2018/104 589
stjórninni til að kynna sér afleiðingar
Síðuelda. Skipið lagði af stað frá Kaup-
mannahöfn 11. október 1783. Vetrarskipið
var í þrígang komið nálægt landinu en
hraktist undan óveðri. Að lokum var siglt
til Noregs og dvalið þar veturlangt. Þann
16. apríl 1784 var siglt inn á Hafnarfjörð.
Magnús var kominn austur á Síðu
snemma í júlí. Þann 16. júlí fór hann að
leita eldstöðvanna austan frá. Hann fór
um Kaldbak og að Miklafelli „en við aust-
urhorn þess rann hið nýja hraun og féll
alveg upp að fellinu”.
Hann leit yfir landið frá fjallinu Blæng.
Hraunið var enn heitt og gufa lá yfir því.
Hann gat því ekki gengið yfir hraunið að
fjalli sem blasti við, sennilega Laka, sem
hann taldi að gæti verið sjálft eldfjallið.
Hann skrifað rit um ferð sína.5
Magnús sá ekki eldborgarraðir en
lýsir hvernig 4-6 tommu þykkt öskulag
hafi verið yfir allan Síðumannaafrétt og
enginn hagi fyrir hestana. Hann sá hvern-
ig hraunflóðið hrakti Hverfisfljót í nýjan
farveg austan Hnútu. Hann tók sýni úr
hrauninu og birtir kort af héraðinu.6
Sveinn Pálsson (1762-1840) náttúru-
fræðingur og læknir sá eldborgarraðir í
ferð sinni 1794. Fóru þeir félagar vestan
Geirlandsár. Þeir tjölduðu kl. 4 síðdegis
holdvotir í Tjaldgili undir fjallinu Galta
og gengu á það þegar stytti upp kl. 22 um
kvöldið. Sveinn vildi sjá hvar hraunálman
væri mjóst og auðveldust yfirferðar! Hinn
31. júlí fóru þeir fótgangandi að hraunjaðr-
inum þar sem hraunið var um mílufjórð-
ungur á breidd. „Brátt urðu torfærur á
vegi okkar, því að holar hraunhvelfingar
brotnuðu undan okkur,... það fór heldur
en ekki um okkur þegar við heyrðum
allt í einu þungan vatnsnið ... nær miðju
Þessi mynd er nr LXI í myndabókinni. Tekin á Þingvallasléttunni þar sem eru nokkrar gjár. Anderson hélt sig vera að mynda Lögberg. Fannst gjár spennandi og notaði íslenska
orðið. Vinir Andersons segja frá því að hann sé oft á eigin myndum, þarna er þrífóturinn með við Nikulásargjá.
Tempest Anderson og félagar á
Fjallabaksleið syðri, 1890.