Fréttablaðið - 16.04.2020, Blaðsíða 13

Andsvar við einangrunarhyggju
Þorsteinn
Pálsson
AF KÖGUNARHÓLI
Hugtakið vestræn ríki hefur ekki aðeins land-fræðilega skírskotun. Það felur enn fremur í sér vísun til lýðræðis, mannréttinda, frjálsra
viðskipta og jafnræðis. Og það geymir
skýra almenna vitund um formbundið
fjölþjóðlegt samstarf um slík gildi.
Tvær hliðar á sama peningi
Evrópusambandið og Atlantshafs-
bandalagið eru tvær meginstoðir
vestræns samstarfs. Bandaríkin lögðu
hornstein að þeim báðum eftir síðari
heimstyrjöld.
Segja má að þessar fjölþjóðastofn-
anir séu tvær hliðar á sama peningi.
Efnahags- og viðskiptasamstarf
Evrópusambandsins er forsenda þess
friðar, sem Atlantshafsbandalaginu er
ætlað að verja. Að uppistöðu til eiga
sömu þjóðir hlut að máli. Af sjálfu
leiðir að sprungur á annarri hlið sam-
starfsins eru veikleiki á hinni.
Sameiginlegar varnir
og stór heimamarkaður
Ísland hefur átt aðild að varnarsam-
starfinu frá upphafi og nýtur réttinda
og ber skyldur samkvæmt grund-
vallarreglu þess um að árás á eitt ríki
er árás á þau öll.
Í meir en aldarfjórðung hefur Ísland
verið hluti af kjarna efnahags- og
viðskiptasamstarfsins með aðild í því
regluverki, sem gildir á innri markaði
Evrópusambandsins. Við fylgjum
sameiginlegri löggjöf þess um frjáls
vöruviðskipti, frjáls þjónustuvið-
skipti, frjálst f læði fjármagns og frjálsa
för fólks, sem tekur í misríkum mæli
til alls atvinnulífs í landinu.
Nú þegar á móti blæs í þjóðar-
búskapnum felast tækifæri íslenskrar
framleiðslu og hugvits í því að eiga
þennan sameiginlega stóra heima-
markað.
Stuðningur þjóðarinnar
Lífshagsmunir íslensku þjóðarinnar
eru ofnir saman í þessu tvíþætta vest-
ræna samstarfi.
Utanríkisráðuneytið birti fyrr í
þessum mánuði könnun á viðhorfi
fólks til alþjóðasamstarfs og meðal
annars þeirra tveggja fjölþjóðasam-
taka, sem skipta landið mestu máli.
Í ljós kom að tæplega helmingur
þjóðarinnar styður aðildina að
Atlantshafsbandalaginu. Aðeins
fimmtungur hennar gerir það ekki.
Stuðningur við aðildina að innri
markaði Evrópusambandsins er enn
meira afgerandi eða um sextíu af
hundraði. Aðeins ellefu af hundraði
hafa neikvæða afstöðu til þessa hluta
vestræns samstarfs.
Brestir í samstarfinu
Vestrænar þjóðir eru í þeirri klípu að
þessar tvær meginstoðir samstarfsins
hafa veikst á allra síðustu árum. Þjóð-
ernispopúlisminn ræður mestu þar
um.
Bandaríkin hafa horfið frá hug-
myndafræði fjölþjóðasamstarfs. Þau
vilja nú tvíhliða samskipti þar sem
þröngir sérhagsmunir þeirra sjálfra
eru settir framar öllu öðru. Fyrir vikið
vilja þau sjá upplausn innri markaðar
Evrópusambandsins. Og forysta þeirra
fyrir Atlantshafsbandalaginu er svo
hverful að forseti Frakklands hefur
talað um heiladauða þess.
Þá hefur Brexit veikt vestrænt
samstarf; mest innri markað Evrópu-
sambandsins. En einnig Atlantshafs-
bandalagið því að efnahagssamstarfið
er uppistaðan og ívafið í friðsamlegri
sambúð þjóðanna.
Tvöfeldni í málflutningi
Heita má að það sé almenn skoðun að
vestrænar þjóðir komi saman í höfuð-
stöðvum Atlantshafsbandalagsins í
Brussel til að verja fullveldi ríkjanna,
þar á meðal Íslands. Sumir þeirra, sem
eru á þessari skoðun, halda því hins
vegar fram að markmið sömu þjóða
sé að svipta Ísland fullveldi og stela
auðlindum þess, þegar þær setjast á
rökstóla í höfuðstöðvum Evrópusam-
bandsins í þeirri sömu borg.
Slík tvöfeldni í málf lutningi er
gegnsæ og léttvæg. En hjá því verður
ekki horft að hún er þáttur í ásetningi
þjóðernispopúlista hér heima eins og
erlendis að grafa undan því samstarfi,
sem svo vel hefur reynst.
Tímabært andsvar
utanríkisráðherra
í tilefni af áttatíu ára afmæli utan-
ríkisþjónustunnar í dymbilvikunni
skrifaði utanríkisráðherra grein þar
sem hann svaraði þessari gagnrýni á
þennan veg:
„Alþjóðasamvinna felur ennfremur
í sér viðurkenningu erlendra ríkja á að
Ísland sé frjálst og fullvalda ríki. Þann-
ig má segja að alþjóðasamstarfið og
fullveldið styðji hvort annað.“
Í kreppunni miklu brugðust f lestar
þjóðir rangt við með einangrun,
höftum og tollmúrum. Þau sjónarmið
skjóta aftur upp kolli í kreppuum-
ræðunni nú; innan ríkisstjórnar og
einstakra hagsmunasamtaka. Í afmæl-
isgreininni hljóðar andsvar utanríkis-
ráðherra við þessum boðskap þannig:
„Þegar faraldrinum linnir verður
alþjóðleg samvinna, viðskipti og virk
hagsmunagæsla sem fyrr, undirstaða
þess að lífskjör og tækifæri hérlendis
verði áfram með því sem best gerist í
heiminum.“
Í kreppunni miklu brugðust
flestar þjóðir rangt við með ein-
angrun, höftum og tollmúrum.
Öll erum við á ólíkum stað á COVID-kúrfunni í leik og starfi, en eitt er víst að
sviðsmyndin í lífinu er framandi
og önnur en áður var. Veiran hefur
litað alla þætti lífsins og vanmáttug
höfum við tekið einn dag í einu og
reynt að fóta okkur í óvissu. Við
höfum verið þvinguð til að skoða
hversdaginn frá öðru sjónarhorni
og meðvituð um stærð áskorana
höfum við ekki getað annað en
staðið saman. Við höfum öll verið
berskjölduð og blússandi mannleg
og tekist að leiða saman ólíka hópa
þvert á f lokka og stærðir, staðráðin
í að komast í gegnum skaf lana.
Síðustu misserin hafa líka verið
tími fyrir samfélagsrýni sem hefur
varpað nýju ljósi á ýmis mál, til
dæmis hvað er hægt að gera ef við
stöndum saman, tökum ákvarðanir
og ætlum okkur eitthvað.
Hugrekkið smitandi
Við höfum lifað mikið endurmat
að undanförnu og eitt af því sem
hefur verið ofarlega í umræðunni
er virði starfa. Heilbrigðisstarfs-
fólk hefur staðið í framlínunni,
ásamt kennurum, fólki í sorphirðu,
starfsfólki verslana og þannig mætti
áfram telja. Hugrekkið hefur verið
smitandi og innlegg þessara hópa
hefur verið mikils metið. Við þessar
ömurlegu aðstæður í heimsfaraldri
höfum við loksins látið þessar
starfsstéttir finna fyrir mikilvægi
sínu. Það voru teknar ákvarðanir
og ríkisstjórnin hefur fengið verð-
skuldaða jákvæða endurgjöf með
því að treysta á sérfræðinga sem
hafa gefið og miðlað á afar óeigin-
gjarnan máta. Nú þarf Ísland að
halda áfram að vera leiðandi, betra
og eftirsóknavrerðara. Festa í sessi
það góða starf sem hér er unnið og
vera í fararbroddi áfram.
Kvennastéttir skrifa
sig inn í söguna
Ísland hefur vakið athygli heims-
byggðarinnar fyrir viðbrögð við
veirunni og þetta er ekki í fyrsta
sinn sem þjóðin slær í gegn á heims-
vísu. Verðskuldaða athygli höfum
við til dæmis fengið síðustu ár fyrir
að vera skást í heimi á sviði jafn-
réttismála. Það eru svo konur í öfl-
ugum kvennastéttum í framlínunni
á tímum COVID sem hafa skrifað sig
inn í söguna. Svona líka rækilega að
það verður spennandi að sjá hvort
tími fjölbreytileikans sé loksins
kominn og tími sóunar á man-auði
sé að líða undir lok. Samfélagið
okkar má ekki við sóun man-auðs,
það höfum við svo sannarlega séð á
síðustu vikum.
Við ætlum áfram og upp!
Í vikunni sem leið fagnaði Félag
kvenna í atvinnulífinu FKA 21 árs
afmæli sínu og þegar horft er til
baka er framlag félagskvenna sem
hafa lagt félaginu lið, rutt brautina
og skilað okkur betra þjóðfélagi
algjörlega ómetanlegt. FKA stuðlar
að tengslamyndun, sýnileika félags-
kvenna og er hreyfiafl til framfara í
samfélaginu. Þakklæti er efst í huga
á slíkum tímamótum og vænta má
stórra áfanga í starfinu – því nú
vitum við öll hvað skiptir máli. Við
ætlum áfram og upp!
Raunveruleiki allra
með í reikninginn!
Ætla má að ekkert verði eins
eftir COVID og þegar unnið er að
framförum í samfélaginu hlýtur
útgangsp unkturinn að vera heil-
brigt líf og gera betur. Raunveruleiki
allra kynja verður að vera tekinn
með í reikninginn við hönnun á
infrastrúktúr framtíðarinnar, upp-
byggingu og endurhönnun á sam-
félaginu eftir þessa stökkbreyt-
ingu. Við vitum að við getum ef við
viljum, stöndum saman og þurfum.
Það þarf bara að taka ákvörðun – og
jafnrétti er nákvæmlega það! Jafn-
rétti er ákvörðun!
Að skrifa sig inn í söguna
Andrea
Róbertsdóttir
framkvæmda-
stjóri Félags
kvenna í
atvinnulífinu
Það þarf bara að taka
ákvörðun – og jafnrétti er
nákvæmlega það! Jafnrétti
er ákvörðun!
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 13F I M M T U D A G U R 1 6 . A P R Í L 2 0 2 0