Bændablaðið - 23.03.2017, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. mars 2017
Nú þegar sólin er farin að skína
birtu sinni á okkar farsældar
frón í meira en fjóra tíma á dag
hleypur einhver fítonskraftur
í landann. Þegar fólk vaknar
til lífsins eftir skammdegið eru
skíðin oft tekin fram og fólk
rennir sér um fjöll og firnindi
með bros á vör og sól í hjarta.
En hvenær byrjaði fólk að
skíða?
Hellamyndir gefa það til kynna
að maðurinn var farinn að binda
prik undir fæturna á sér undir
lok síðustu ísaldar. Það var svo
sannarlega ekki til skemmtunar
gert heldur einungis sjálfsbjargar-
viðleitni. Menn komust hraðar
yfir í leit sinni að lífsviðurværi.
Elstu menjar um skíði sem
vitað er um eru frá því um
6000 f. Krist og eru frá Norður-
Rússlandi. Þessi skíði voru lík-
legast notuð fyrst og fremst til
að fara yfir frosið votlendi sem
samgöngumáti og veiðiútbúnað-
ur. Skíði þessa tíma voru oft með
áföstu skinni á botninum og virk-
uðu því sem gönguskíði. Tíminn
líður og líklega breiddust skíði
um allt í norðri, frá Rússlandi og
til Skandinavíu. Hellamyndir frá
um 3000 f. Krist staðfesta skíða-
notkun á þessum svæðum.
Skíði koma fyrir í norrænni
goðafræði í sögum frá því árið
1300 f. Krist. Skíðagyðjan Skaði,
kona sjávarguðsins Njarðar, bjó
í Þrymheim. Hún ferðaðist um á
skíðum og veiddi dýr með boga
sínum og örvum.
Eins og með allt annað sem
er sniðugt og skemmtilegt nýtti
mannskepnan sér auðvitað skíði
til hernaðar. Kostirnir við það eru
augljósir, meiri og hraðari yfirferð
og hver og einn gat borið meira
á herðum sér miðað við það að
vaða í gegnum snjóinn. Til dæmis
var barist á skíðum í stríði milli
Rússa, Svía og Norðmanna árið
1716.
Ekki er vitað hvað hinum
norsk-danska manni að nafni Olaf
Rye gekk til þegar hann ákvað að
verða fyrsti skíðastökkvari mann-
kynsögunnar og stökk 9,5 metra
í votta viðurvist árið 1809. Þetta
var þó nokkuð mörgum árum áður
en fyrsta opinbera skíðamótið
fór fram árið 1843 í Þrándheimi.
Þar var þó keppt í einhvers
konar bruni en ekki skíðastökki,
fyrsta skíðastökksmótið fór ekki
fram fyrr en 1861. Upp úr þessu
fóru að verða til skíðafélög um
allar koppagrundir þar sem því
var komið við. Fyrstu vetrar-
ólympíuleikarnir voru svo haldnir
árið 1924.
Það er hægt að leika sér í snjón-
um án þess að standa á tveimur
prikum. Maður að nafni Sherman
Poppen fækkaði þeim niður í eitt.
Snjóbretti er miklu nýrri uppfinn-
ing heldur en skíðin, það var ekki
fyrr en árið 1965 sem umræddur
maður bjó til fyrsta snjóbrettið
sem leiktæki handa dóttur sinni.
Hann festi saman tvö skíði og batt
reipi á framendann sem einhvers-
konar stýri. Um 1970 hélt hann
svo snjóbrettamót í Michigan
sem vakti mikla athygli áhuga-
manna um öll Bandaríkin. Nútíma
snjóbrettið kom svo fram á sjón-
arsviðið árið 1977 þegar tvítug-
ur strákur að nafni Jake Burton,
verðandi eigandi eins þekktasta
snjóbrettafyrirtækisins í dag,
frumsýndi bindingar sem hann
hafði smíðað á sams konar móti.
Skíða- og snjóbrettaiðkun er
afskaplega skemmtileg afþreying
og ég hvet alla sem hafa ekki
prófað að drífa í því einhvern
góðan veðurdag. Munið hjálminn.
Jóhannes Frímann
Halldórsson
Á skíðum
skemmt’ ég mér
Málþing sem ber heitið Vestfirska
vorið verður haldið á Flateyri
dagana 5.–6. maí næstkomandi.
Markmið málþingsins er að vekja
athygli á vestfirsku samfélagi og
málefnum dreifðra byggða á
Íslandi.
Að málþinginu standa Perlur
fjarðarins ehf., Flateyri, félag-
ið Hús og fólk Flateyri og ýmsir
heimamenn á Flateyri í samstarfi
við Háskólasetur Vestfjarða,
Fræðslumiðstöð Vestfjarða með
styrk frá Uppbyggingarsjóði
Vestfjarða.
Heimamenn, fræðimenn og
gestir munu skiptast á skoðunum í
von um að umræða er tæki mið af
reynsluheimi íbúa dreifðra byggða,
þekkingu og sýn fræðimanna
muni efla skilning á stöðu mála,
viðfangsefnum og hugsanlegum
úrræðum.
Fyrirlesarar verða dr. Þóroddur
Bjarnason, félagsfræðingur, pró-
fessor í félagsfræði við Háskólann
á Akureyri, dr. Guðmundur
Hálfdánarson sagnfræðingur, Jón
Sigurðsson, prófessor í sagnfræði
við Háskóla Íslands, dr. Kristinn
Hermannsson, hagfræðingur, lektor
við Glasgow-háskóla, Skotlandi,
Sæbjörg Freyja Gísladóttir, þjóð-
fræðingur, Flateyri, Kristján Torfi
Einarsson, útgerðarmaður og sjó-
maður, Flateyri og Jóhanna G.
Kristjánsdóttir, menntunarfræðing-
ur, Flateyri.
Umræðum um efni fyrirlestr-
anna og stöðuna almennt verður
gefið gott rými við lok fyrirlestra
og í sérstökum pallborðsumræð-
um enda afar mikilvægt að sem
flest sjónarmið og röksemdir komi
fram. Skráning og ítarlegri upplýs-
ingar um ferðamöguleika, gistingu
o.fl. er að finna á slóðinni https://
vestfirskavorid.uw.is
Vestfirska vorið
– Tveggja daga málþing verður haldið á Flateyri í maí um málefni dreifðra byggða á Íslandi
STEKKUR
Samkvæmt tölum Hagstofu
Íslands voru íbúar á Vestfjörðum
í árslok 2016 samtals 6.883. Er
þetta mikil fækkun frá 1901 þegar
þeir voru 12.347, en flestir voru
Vestfirðingar árið 1933, eða sam-
tals 13.489.
Vestfirðingar voru 7.137 árið
2011 og hefur því fækkað um 915
á síðustu fimm árum, eða sem nemur
ríflega íbúafjölda Bolungarvíkur. Á
þessum tíma hefur íbúum fækkað
mest á norðanverðum Vestfjörðum
og í dreifbýlinu. Íbúum hefur aftur
á móti fjölgað í einstaka plássum
eins og á Patreksfirði, á Bíldudal, í
Bolungarvík og á Drangsnesi.
Flestir voru íbúarnir 13.489
Sem dæmi um þróunina, þá voru
íbúar Vestfjarða 12.347 árið 1901
og voru árið 1920 orðnir 13.397.
Árið 1933 voru þeir orðnir 13.489,
en síðan fór að halla undan fæti í
íbúaþróuninni. Árið 1938 var íbúa-
fjöldinn kominn niður í 1.299, en
rokkaði í kringum 13.000 fram til
ársloka 1942. Þá tók að fækka jafnt
og þétt og voru íbúar orðnir 11.166
árið 1950 og í fyrsta sinn á öldinni
orðnir færri en 11 þúsund árið
1953. Árið 1955 voru þeir 10.574
og 10.507 árið 1960.
Skuttogaravæðingin var
greinilega vítamínsprauta
Árið 1970, við upphaf skuttogara-
væðingarinnar, voru íbúarnir 10.050
og fjölgaði í 10.479 árið 1980 og í
10.513 árið 1981. Árið 1980 voru
íbúar gamla Ísafjarðarkaupstaðar
3.352, Bolungarvíkur 1.266 og
Patreksfjarðar 1.032.
Í kjölfar kvótakerfisins hallaði
hratt undan fæti
Þetta var á tímum óðaverðbólgu
og við setningu kvótalaganna
1984 voru íbúar Vestfjarða samtals
10.417. Síðan fór fljótlega að halla
undan fæti á ný með sölu kvóta og
skipa burt úr héraði. Þannig fóru
íbúar Vestfjarða í fyrsta sinn undir
10.000 íbúa markið árið 1989 og
voru 9.798 árið 1990. Aldamótaárið
2000 voru íbúar Vestfjarða svo orðn-
ir 8.310. Fjöldinn var kominn niður
í 7.700 árið 2005 síðan í 7.362 árið
2010 og í 6.970 árið 2015. Í lok árs
2016 voru íbúar Vestfjarða orðnir
6.883 og fækkaði því um 87 á milli
ára þrátt fyrir fjölgun á nokkrum
stöðum.
Íbúafækkun Ísafjarðarbæjar
er sláandi
Ísafjarðarbær, höfuðstaður Vest-
fjarða, telur nú 3.623 íbúa, en
sveitarfélagið samanstendur af
fjórum bæjum og þorpum ásamt
sveitunum í kring sem áður tilheyrðu
öðrum sveitarfélögum.
Ísafjörður sameinaðist Eyrar-
hreppi og þar með Hnífsdal árið
1971 en þar voru 397 íbúar. Síðan
sameinaðist Ísafjörður sex sveitar-
félögum að meðtöldum byggðar-
kjörnunum á Suðureyri, Flateyri og
Þingeyri árið 1996 í kjölfar kosninga
sumarið 1995. Þann 1. desember
1996 voru íbúar hins sameinaða
Ísafjarðarbæjar 4.518.
Þann 1. desember 1970 voru
íbúar Ísafjarðarkaupstaðar, þ.e.
Ísfjarðar, Hnífsdals og sveitanna
þar í kring samtals 2.680. Þá var
íbúatala allra sveitarfélaganna sem
nú tilheyra Ísafjarðarbæ samtals
5.223, eða ríflega helmingur íbúa
Vestfjarða. Eins og fyrr segir voru
þeir við sameininguna 1966 samtals
4.518.
Hefur fækkað um
1.600 manns á 47 árum
Nú eru íbúar Ísafjarðarbæjar 3.623
og hefur því fækkað um 1.600
manns í öllum sveitarfélögunum sem
honum tilheyra á tæpum 47 árum,
eða sem nemur rúmlega öllum íbúum
Bolungarvíkur og Patreksfjarðar í
dag. Á síðustu tuttugu árum, eða frá
sameiningunni 1996, hefur íbúum
Ísafjarðarbæjar fækkað um 895.
Vestfirska vorið vekur vonir
Ný hugsun í byggðamálum, bættar
samgöngur og nýsköpun í atvinnu-
málum eins og í ferðaþjónustu og
fiskeldi virðist loks vera að snúa
þessari þróun við. Þess má sjá
glögglega merki á sunnanverðum
Vestfjörðum. Miklar væntingar
eru einnig á norðanverðum
Vestfjarðakjálkanum. Þar hefur
töluverð drift verið í uppbyggingu
ferðaþjónustu þó skiptar skoðanir
séu vissulega um ágæti væntanlegrar
stóruppbyggingar fiskeldis í sjó.
Allar þessar væntingar um alla
Vestfirði byggja þó á einum sameig-
inlegum þætti. Það er skýr krafa um
stórbættar vegasamgöngur. /HKr.
Þróun búsetu á Vestfjarðakjálkanum afar neikvæð með einni undantekningu frá 1933:
Vestfirðingum hefur fækkað um
helming frá byrjun síðustu aldar
– Viðsnúningur virðist vera hafinn á sunnanverðum kjálkanum og væntingar víðar um að brátt fari að vora
BYGGÐAMÁL
Skutulsfjörður og Eyrin sem gamli Ísafjarðarkaupstaður stendur á. Fyrir 47 árum voru 1.600 eiri íbúar í sveitarfélögunum sem nú tilheyra Ísafjarðarbæ,
eða samtals 5.223. Við formlega sameiningu sveitarfélaganna 1996 voru íbúar sömu sveitarfélaga 4.518. Nú eru þeir 3.623. Mynd / HKr.