Bændablaðið - 24.05.2018, Qupperneq 49

49Bændablaðið | Fimmtudagur 24. maí 2018
Hlutverk flutningskerfis raforku
er að færa orkuna sem unnin er
í virkjun til notenda, oft á milli
landshluta. Notendur eru ýmist
dreifiveitur á borð við Rarik og HS
Veitur sem þjónusta almenning
eða stórnotendur á rafmagni á
borð við ál-, kísil- eða gagnaver.
Birtingarmynd þessa kerfis í
hugum margra er hringtenging
háspennulína með tilheyrandi
möstrum hringinn í kringum
landið sem er í daglegu tali nefnd
byggðalínan.
Byggðalínan forsenda
framþróunar
Byggðalínan var umfangsmikið
samfélagslegt verkefni sem færði
minni sveitarfélögum landsins
tryggari og hreinni raforku en
þau höfðu áður búið við. Bygging
byggðalínunnar var lykilatriði
í því að færa Ísland frá notkun
mengandi orkugjafa á borð við olíu
og kol sem víða voru enn notuð við
raforkuvinnslu. Byggðalínan var
því grundvallarforsenda fyrir þeim
árangri sem íslenskt samfélag náði
áratugum á undan flestum öðrum
löndum. Það að gera raforkukerfið
okkar að öllu leyti endurnýjanlegt
stórbætti um leið samkeppnishæfni
minni sveitarfélaga á landinu.
Aðgangur að áreiðanlegri
öruggari raforku var stórt
byggðaþróunarmál sem leystist
að miklu leyti með tilkomu
byggðalínunnar sem tekin var í
rekstur í áföngum á árunum 1974-
1984. Síðan þá hefur byggðalínan
ekki náð að vaxa með samfélaginu
. Víða um land er komin upp sú
staða að ekki fæst afhent raforka
vegna takmarkaðrar flutningsgetu
byggðalínunnar. Uppsöfnuð
fjárfestingaþörf til þess að geta
mætt eftirspurn eftir raforku sem
víðast á landinu er orðin veruleg.
Staðan sem upp er komin
á byggðalínunni og þar með
raforkukerfinu í heild er alvarleg.
Afleiðing þess að flutningsgeta
raflína er þegar eins nærri því að
vera fullnýtt og raun ber vitni
veldur umtalsverðum kostnaði
í þjóðhagslegu og rekstrarlegu
samhengi.
Í grunninn gerist tvennt. Til
skamms tíma minnkar sveigjanleiki
kerfisins og það tapar getunni
til takast á við erfiðar aðstæður
á borð við bilanir, veður og
náttúruhamfarir. Til lengri tíma
tapast getan til að mæta þeim
kröfum sem opinber stefnumótun
og breyttar markaðsaðstæður
krefjast. Hvort tveggja hefur
raungerst á undaförnum árum.
Hingað til hefur Landsnet
náð eftirtektarverðum árangri í
að viðhalda stöðugleika kerfisins
með vel þjálfuðu fólki í stjórnstöð
og þróun ýmissa lausna á borð
við snjallnetið á Austurlandi. Þótt
þessar lausnir hafi komið í veg
fyrir ótalinn fjölda kostnaðarsamra
atvika í kerfinu koma þær ekki
stað nauðsynlegrar styrkingar
byggðalínunnar. Ef til vill hefur
árangur stjórnstöðvarinnar
dulið alvarleika stöðunnar fyrir
almenningi.
Fullnægir ekki þörfum
rafrænnar framtíðar
Skortur á fjárfestingum birtist í
því að stór hluti byggðalínunnar
hefur ekki verið endurnýjaður þrátt
fyrir mikinn vöxt í eftirspurn eftir
raforku. Til dæmis er meðalaldur
byggðalínuhringsins norðan frá
Borgarfirði og að Sigöldu 40 ár.
Afskriftatími flutningslína er 50
ár og því orðið tímabært að hefja
endurnýjun og viðbætur.
Án endurnýjunar veikist
kerfið þar sem búnaður og línur
ganga óhjákvæmilega úr sér. Til
lengri tíma leiðir svo veikt og
ósveigjanlegt flutningskerfi til
meiri kostnaðar og hindrar að
markmiðum verði náð sem allir
vilja stefna að í orði, eins og t.d.
rafvæðingu samgangna og jöfnun
atvinnutækifæra um landið. Hið
síðarnefnda hefur reyndar lengi
blasað við mörgum í byggðum
landsins eins og sjá má á mynd 1
sem sýnir hversu mikið viðbótarafl
er hægt að afhenda á hverjum
afhendingarstað Landsnets.
Nauðsynlegt er að styrkja
flutningskerfi raforku frá því sem
nú er. Frá því byggðalínan var reist
hefur raforkuvinnsla margfaldast
og því þarf að þróa flutningsgetu
byggðalínunnar til þess að geta
mætt eðlilegri spurn eftir raforku
sem víðast um landið. Margt er
nú þegar vitað um óvissuþætti og
áskoranir sem flutningskerfið mun
standa frammi fyrir til lengri tíma.
Hagkvæm innleiðing rafrænna
samgöngukosta mun að miklu leyti
ráðast af því hvort flutningskerfið
verður styrkt eða ekki. Mynd 2
sýnir væntanlega stöðu kerfisins
árið 2030 að óbreyttu. Ekki verður
hægt að auka afhendingu neins
staðar á landinu.
Ávinningurinn af því að takast
á við áskoranirnar áður en þær fara
að raungerast er ótvíræður. Það þarf
að sýna frumkvæði og hugsa langt
fram í tímann. Með samvinnu og
lausnamiðuðu hugarfari er hægt
að stíga stór framfaraskref – saga
byggðalínunnar sýnir það.
Jón Skafti Gestsson
sérfræðingur á fjármálasviði
Landsnets
LESENDABÁS
Raforkukerfi
á brúninni
Jón Skafti Gestsson.
Mynd 1. Flutningsgeta til afhendingarstaða Landsnets.
Ísfell ehf, Óseyrarbraut 28
220 Hafnarfjörður, Sími 5200 500
www.isfell.is, isfell@isfell.is
Höfum á lager mikið úrval af alskyns vinnufatnaði, hífi- og festingabúnaði, krönum og talíum, snjókeðjum,
pökkunarlausnum og fallvarnarbúnaði. Í vörulistanum á www.isfell.is er að
finna ítarlegar upplýsingar um allar vörur.
Vinnufatnaður Hífilausnir Kranar og talíur Snjókeðjur Pökkunarlausnir Fallvarnarbúnaður
Hafðu samband og kynntu þér
vöruúrvalið og þjónustuna!