Bændablaðið - 08.03.2018, Qupperneq 30

30 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. mars 2018
olíu- og gerviefnaiðnaðinum. Við
þetta þurfum við að berjast og það
er bratt fjall að klífa.“
Sjálfbær framleiðsla
er algjört lykilatriði
„Það þýðir ekkert að gefast upp
því sjálfbær framleiðsla er algjört
lykilatriði ef við ætlum ekki að
eyðileggja okkar náttúru.
Þar verðum við líka að taka til
hendi varðandi þætti eins og sútun
minkaskinna. Við verðum að horfast
í augu við að hún hefur ekki verið
sjálfbær fram að þessu frekar en
önnur sútun. Þar eru menn samt að
þróa góða hluti. Nú telja menn sig
sjá fram á að geta notað eingöngu
til sútunar hráefni sem ekki valda
neinum umhverfisskaða. Þannig að
sútunin sem slík verði sjálfbær. Ég
sá skinn sem voru sútuð með þessari
aðferð. Þar voru sérfræðingar sem
sögðu að sútun skinna með þessari
aðferð gæti náð sömu gæðum og
skinn sem sútuð eru með kemískum
efnum. Þetta er því mjög stórt skref
við að gera alla þætti varðandi
skinnaframleiðsluna sjálfbæra.
Það er bara spurning um hversu
langan tíma tekur að innleiða nýjar
aðferðir. Það mun hjálpa þar til ef
aðrir framleiðendur skinna og leðurs
taka líka upp þessar aðferðir. Þetta
er vissulega seinvirkara og þar
af leiðandi dýrara vinnsluferli,
en á móti kemur að það skaðar
ekki náttúruna og jörðin endist
mannkyninu því aðeins lengur.“
Sjálfbærni var ekki á dagskrá
fyrir 15 árum
Björn segir að framleiðendur
minkaskinna hafi lengi stefnt að
aukinni sjálfbærni greinarinnar í
sátt við náttúruna.
„Á þeim tíma sem ég hef starfað
í þessu hefur gríðarlega mikið gerst
í þessa átt. Fyrir 18 árum var enginn
að tala um sjálfbærni af nokkru tagi.
Ekki heldur fyrir 15 árum. Það var
trúlega fyrst fyrir um 10 árum að
þeir fyrstu fóru að tala af alvöru um
sjálfbærni greinarinnar. Allavega
að menn yrðu að fara að huga að
þessum málum. Síðan hefur mikið
gerst. Það er búið að gera mikið
átak í meðferð og umgengni við
dýrin. Hvernig farið er með úrgang
frá dýrunum og nú er verið að sýna
fram á að menn séu á réttri leið.
Bæði að menn séu að stunda þessa
grein með velferð dýranna í huga á
eldistímanum og á vistvænni hátt.
Stóru tískuhúsin eru t.d. mjög
ánægð með þetta velferðarkerfi sem
er að fara í gang í loðdýraræktinni.
Það kostar vissulega mikla fjármuni,
m.a. vegna stækkunar á búrum. Ég
tel nokkuð öruggt að margir muni
hætta vegna aukins kostnaðar og að
framleiðslan t.d. í Frakklandi leggist
af vegna þess.
Hér á landi eru menn búnir að
gera áætlanir um hvernig að þessu
verði staðið og hvernig framkvæmdir
verði fjármagnaðar. Þetta kemur
vissulega á versta tíma um leið
og skinnaverð er lágt. Hefðum
við fengið þetta verkefni 2013, þá
hefði þetta ekki verið mikið mál fyrir
greinina. Núna er þetta mikið mál
þar sem rekstraraðilar eru að fara inn
í fimmta árið í röð með taprekstur.“
Stækkun búra er hrein
pólitísk ákvörðun
– Af hverju þarf að stækka búrin,
eru dýrin orðin svona mikið stærri,
eða hvað?
„Á bak við þessa kröfu er ekkert
annað en hrein pólitísk ákvörðun.
Það viðurkenna allir sem að þessu
koma að það eru samt engar
rannsóknir sem styðja rökin fyrir
þessari ákvörðun.“
Það er greinilegt að Björn veit
mæta vel hvað er í raun á bak
við þá pólitísku ákvörðun sem
þarna hefur verið tekin. Hann
er þó ekki tilbúinn að tjá sig um
það opinberlega, en samt er alveg
ljóst að danskir framleiðendur og
danska uppboðshúsið eru afgerandi
og ráðandi öfl í þessum heimi. Þeir
geta því auðveldlega með harðri
stefnumótun í greininni haft áhrif
til að útiloka þá aðila sem ekki
vilja fylgja almennum skilningi
um dýravelferð og sinna t.d. ekki
reglum um fjölda dýra í búrum.
Það skiptir síðan augljóslega miklu
máli gagnvart almenningsálitinu að
rekstrarsóðarnir fái ekki að komast
upp með að eyðileggja orðspor
greinarinnar í heild.
Eins og fram hefur komið, er
vitað að danskir minkabændur
eru flestir ef ekki allir þegar búnir
að stíga þessi dýravelferðarskref
fyrir nokkru. Þeir eru því komnir
í afar sterka samkeppnisstöðu á
heimsmarkaði gagnvart öðrum
framleiðendum.
Ljóst er að skilyrðin sem sett hafa
verið í greininni um dýravelferð
og stærð búra munu ná til allra
framleiðenda sem selja skinn hjá
þeim fáu uppboðshúsum sem eftir
eru. Því fleiri sem gefast upp vegna
kostnaðar, þeim mun fljótar mun
skinnamarkaðurinn líka ná jafnvægi.
Þá munu þeir sem þegar hafa farið í
gegnum kostnaðarsamar breytingar
auðvitað standa með pálmann í
höndunum.
Bjartsýnn á framtíð greinarinnar
Björn er þrátt fyrir allt bjartsýnn
á framtíð minkaræktar á Íslandi.
„Ég er ekki í minnsta vafa um
að pels verður áfram vinsæll. Það
er mörg þúsund ára hefð á bak við
notkun skinna til að klæða fólk á
norðurhveli jarðar, allt frá nyrstu
byggðum og niður í Kákasusfjöll.
Það er ekkert sem bendir til að það
sé að breytast. Ég er sannfærður
um að skinnaverð mun rétta sig af,
þar er bara spurning um að lifa af
erfiða tíma.“
Ísland hefur alltaf verið hlynnt
loðdýrarækt
Nú eru yfirvöld á Íslandi búin að
gefa út mjög skýr skilaboð og
skýrari en í nokkru öðru landi
um að þeim hugnist að hafa hér
loðdýrarækt. Það var samþykkt að
setja peninga í að aðstoða menn við
að komast í gegnum erfiðleika. Í
framhaldi af því tók Byggðastofnun
ákvörðun um að hjálpa bændum að
fjármagna það sem upp á vantaði.
Það eru líka mjög skýr skilaboð til
bænda sem í þessari grein starfa. Ef
bankarnir skilja ekki þau skilaboð,
þá eru þeir sennilega á enn verri
stað en ég hélt.
Það er bara eitt land í Evrópu
sem er pólitískt grænt hvað
varðar afstöðu pólitíkurinnar til
loðdýraræktar og þannig hefur það
alltaf verið. Allan þann tíma sem
ég hef verið formaður Sambands
íslenskra loðdýrabænda, þá er
Ísland eina landið sem hefur verið
algjörlega grænt í pólitískri afstöðu
til greinarinnar. Sennilega er
Úkraína þó líka að komast á þennan
stað núna. Þar er mikill vilji fyrir
því að byggja upp loðdýrarækt.“
Pólitískt umrót í Noregi þjappar
bændum saman
– Nú hafa stjórnvöld í Noregi lýst
andstöðu við greinina, mun það
ekki hafa áhrif hér?
„Það er því miður búið að vera
mikið basl í greininni í Noregi í
mörg ár. Loðdýraræktin hefur
staðið svolítið ein í norskum
landbúnaði. Þessar yfirlýsingar
stjórnvalda, þ.e. eins lítils
stjórmálaflokks, hafa gert það að
verkum að norskur landbúnaður
hefur slegið skjaldborg um
loðdýraræktina. Menn hafa áttað
sig á því að ef loðdýraræktin
verður slegin af þá er bara
spurningin hvaða grein verður
látin falla næst. Það er ljóst að
ef „dýraverndunarsinnar“ innan
stórra gæsalappa, vinna þennan
slag, þá fá þeir vind í seglin til
að ganga enn lengra. Norski
landbúnaðurinn er búinn að átta sig
á því og sameinaður er hann mjög
sterkur. Þar, líkt og hér, byggist
talsvert stór hluti hinna dreifðu
byggða algjörlega á landbúnaði
og sjávarútvegi.
Ólíkt því sem hér hefur oft
verið hefur ríkt meiri almennur
og pólitískur skilningur fyrir því
í Noregi að það þurfi að styðja
landbúnaðinn kröftuglega út
frá byggðasjónarmiðum. Án
landbúnaðarins hrynja byggðirnar.
Hér á landi vantar talsvert á að allir
sem eru í landsmálapólitík skilji
þetta samhengi hlutanna,“ segir
Björn Halldórsson. /HKr.
Myndir / HKr.