Fréttablaðið - 21.05.2020, Blaðsíða 15

Þorsteinn
Pálsson
AF KÖGUNARHÓLI
Hafi varnar-
málum og
atvinnu-
málum
verið hrært
saman á
einhverju
stigi eru það
mistök.
Morgunblaðið greindi frá því á dög­unum að utanríkisráðherra hefði óskað eftir heimild ríkisstjórnar­
innar til þess að leyfa umfangsmiklar nýjar
varnarframkvæmdir suður með sjó. For­
sætisráðherra á að hafa hafnað beiðninni.
Andstæðingum varnarsamvinnunnar
hefur ekki áður tekist að stöðva varnar­
framkvæmdir þegar Sjálfstæðisflokkurinn
hefur átt aðild að ríkisstjórn. Í því ljósi var
þetta frétt um pólitísk vatnaskil í varnar­
málum.
Neitunarvald getur haft víðtæk áhrif
Fram til þessa hafa flestir litið svo á að and­
staða VG við varnarsamstarfið væri fyrst og
fremst táknræn. Í stjórnarsáttmálanum er
ekki minnst á neiturnarvald. En nú benda
frásagnir til þess að neitunarvaldið sé virkt.
Standi þessir málavextir óbreyttir geta
aðrar þjóðir með réttu litið svo á að VG hafi
einnig neitunarvald, ef til þess kæmi að
virkja þyrfti ákvæði varnarsamningsins
vegna yfirvofandi ógnar. Það myndi setja
strik í reikninginn um stöðu Íslands.
Óhjákvæmilega vaknar einnig sú spurning
hvaða pólitíska umboð utanríkisráðherra
hefur eftir þetta í samtölum við Bandaríkin
og aðrar bandalagsþjóðir um áframhaldandi
þróun varnarsamstarfsins.
Aldrei fyrr náð sínu fram
Þegar hervernd Bandaríkjanna lauk 1946
fóru þau fram á að fá aðstöðu á Kefla­
víkurflugvelli þótt herinn færi. Þáverandi
utanríkisráðherra Sjálfstæðisflokksins
vissi um andstöðu ráðherra sósíalista.
Hann samdi eigi að síður og lagði niður­
stöðuna fyrir Alþingi, sem samþykkti
samninginn.
Sósíalistar rufu þá stjórnarsamstarfið.
Í framhaldinu var mynduð stjórn þeirra
flokka, sem samþykktu samninginn.
Alþýðubandalagið samdi 1956 og 1971 um
brottför varnarliðsins. Framsókn, Alþýðu­
flokkur og Samtök frjálslyndra og vinstri­
manna, sem sátu í þeim stjórnum, komu í
bæði skiptin í veg fyrir að við þau loforð yrði
staðið án þess að það hreyfði við ráðherrum
Alþýðubandalagsins.
Við ríkisstjórnarmyndun Gunnars Thor­
oddsen 1980 náði Ólafur Ragnar Grímsson
því fram að nýja flugstöðin fyrir borgara­
legt flug, sem Bandaríkjamenn kostuðu, var
minnkuð lítið eitt. Það er eini árangurinn
fram til þessa.
VG vill taka valdið frá utanríkisráðherra
Þótt Sjálfstæðisflokkurinn hefði tekið á
málinu nú með sömu festu og 1946 er mjög
ólíklegt að VG hefði rofið stjórnarsamstarf­
ið. En með því móti hefði hann hins vegar
sýnt að andstæðingar varnarsamstarfsins
hafi ekki neitunarvald um þróun þess.
Þessu geta kjósendur ekki lengur treyst. Þó
að Sjálfstæðisflokkurinn eigi vísan stuðning
meirihluta Alþingis í þessu máli kýs hann að
láta VG ráða för. Það er mikil ábyrgð þegar
teflt er um mál, sem snerta öryggi landsins.
Til þessa hefur Sjálfstæðisflokkurinn ekki
litið á varnarmálin sem skiptimynt.
Fyrir Alþingi liggur frumvarp frá öllum
þingmönnum VG um að taka valdið um
varnarliðsframkvæmdir frá utanríkisráð­
herra. Flutningur þess lýsir fádæmalausri
ögrun í stjórnarsamstarfi, en virðist þegar
hafa haft veruleg óbein áhrif.
Varnarhagsmunir ráða
en ekki atvinnuhagsmunir
Forsætisráðherra segir réttilega að ekki megi
blanda saman ákvörðunum um varnar­
mannvirki og erfiðu atvinnuástandi. Því
verður hins vegar trauðla trúað að utanríkis­
ráðherra hafi lagt málið fyrir án samtala við
bandamenn og eingöngu á þeirri forsendu að
erfitt væri um atvinnu.
Formaður utanríkisnefndar hefur talað
um málið eins og undirbúningur þess hafi
verið fullnægjandi og gildi framkvæmdanna
fyrir varnarhagsmuni Íslands ótvírætt.
Forsætisráðherra segir hins vegar að Atl­
antshafsbandalagið hafi ekki rætt við íslensk
stjórnvöld um málið. Í því felst býsna þung
ásökun um að utanríkisráðherra hafi borið
það fram án málefnalegs undirbúnings.
Hafi varnarmálum og atvinnumálum
verið hrært saman á einhverju stigi eru það
mistök. Þau ættu þó ekki að hafa áhrif á
efnislega niðurstöðu snúist málið í raun og
veru um varnarhagsmuni Íslands.
Ábyrgð þjóðaröryggisráðs
Lögum samkvæmt á þjóðaröryggisráð að
meta ástand og horfur í þjóðaröryggis­
málum. Utanríkisráðuneytinu er skylt að
upplýsa ráðið og það getur sjálft kallað eftir
öllum nauðsynlegum gögnum.
Forsætisráðherra á ekki að ýta málinu
út af borðinu nema þjóðaröryggisráð hafi
komist að þeirri niðurstöðu að það sé óháð
varnarhagsmunum.
Það mat liggur ekki fyrir.
Vatnaskil í varnarmálum
Það má með sanni segja að okkur hafi tekist vel á Íslandi að glíma við þennan vágest sem kórónu­
veiran er og er það eftirtektarvert í
samanburði við önnur lönd heimsins.
Yfirvöld eiga hrós skilið með þríeykið
í fararbroddi frá upphafi sem hefur
leiðbeint með stuðningi fagfólks,
yfirvegun og góðri daglegri upplýs­
ingagjöf. Okkur tókst það sem stefnt
var að, að draga sem mest var mögu­
legt úr smiti, fjöldanum og sinna
þeim veiku með beinum og nýstár­
legri hætti en áður hefur þekkst með
COVID­göngudeild Landspítala.
Heilsugæsla og Læknavakt unnu
samræmt sem einn maður að upp­
vinnslu og sýnatöku auk hins mikla
stuðnings sem fékkst frá Íslenskri
erfðagreiningu og almannavörnum
í viðbragði við faraldrinum. Þannig
var stefnan að verja heilbrigðiskerfið
fyrir ofálagi, og okkur hin, en einna
mest þá sem veikastir voru fyrir.
Þjóðin brást við og hlýddi Víði og
félögum með mjög góðum árangri.
Á hjúkrunarheimilum var tekin
sú ákvörðun snemma í faraldrinum
líkt og á Landspítala og víðar að loka
fyrir heimsóknir, slíkt hefur aldrei
gerst áður í sögunni með þeim hætti
og sætti talsverðri gagnrýni. Það var
ekki það eina sem var gert heldur
voru teknir upp verkferlar varðandi
aðföng og innkaup, hólfun eininga
og aðskilnaður innan hvers húss
var skipulagður í þaula. Starfsmenn
voru fræddir og þjálfaðir til meðvit­
undar um þá áhættu sem þeir sem
slíkir báru með sér væru þeir smit­
aðir. Verulega var hert á skoðunum
og uppvinnslu þeirra sem voru með
minnstu einkenni og starfsmenn
héldu sig heima þar til niðurstaða
fékkst úr skimprófi fyrir veiru. Sam­
starf við Heilsugæslu og Læknavakt
var mikið og framlínustarfsmenn
hvort heldur sem voru hjúkrunar­
fræðingar, sjúkraliðar, sjúkra­/iðju­
þjálfar, starfsfólk í aðhlynningu,
eldhúsi, þrifum, húsverðir sem og
læknar voru á tánum að verja hina
veikustu. Árangurinn er að mínu
mati heimsmet á þessum viðsjár­
verðu tímum þar sem f lest lönd í
kringum okkur hafa misst hvað flesta
einstaklinga sem einmitt eru íbúar
hjúkrunar­ og dvalarrýma. Tölurnar
eru ógnvekjandi þegar horft er til
mismunandi landa í þessum hópum.
Það er mikilsvert að hrósa þeim
sem það eiga skilið, það hefur vissu­
lega farið mest fyrir umræðunni um
hversu margir eru veikir í samfélag­
inu, liggja á spítala og gjörgæslu og
í hvaða átt faraldurinn var og er að
þróast, sem er eðlilegt. Heilbrigðis­
þjónustan hefur staðið sig með
mikill prýði og verður áhugavert að
sjá uppgjör að leikslokum, sumpart
var mikið álag, annars staðar minna
en í venjulegu árferði. Við höfum
séð minna af ýmsum vanda eins og
pestum, kvefi, f lensu og slíku sem
alla jafna fer vítt og breitt í samfélag­
inu. Á hjúkrunarheimilum höfum
við orðið áþreifanlega vör við mun
minni tíðni sýkinga en áður, en það
á eftir að taka saman endanleg gögn
og birta þar um.
Ég vil hrósa sérstaklega, og alls
ekki gleyma, þeim hópi sem stóð
vaktina með bravúr á hjúkrunar­
heimilum, allir sem einn um landið
allt. Hrósa því hvernig hópurinn
vann saman að bæði lokun heim­
sókna, nálgun á vinnu og ferla sína,
erfiða umönnun í krefjandi kringum­
stæðum, stóð í fæturnar þrátt fyrir
gagnrýni og gekk í málið með það að
leiðarljósi að vernda íbúa sína, for­
eldra ykkar, ömmur og afa, bræður,
systur, frænkur og frændur. Fólkið
sem byggði þetta land og á allt gott
skilið var verndað og þann undra­
verða árangur sem náðist ber mikið
að þakka starfsfólki hjúkrunar­
heimila.
Hann er einsdæmi í heiminum
nánast hvar sem við berum niður.
Takk fyrir!
Árangur hjúkrunarheimila á
Íslandi í baráttunni við COVID
Teitur
Guðmundsson
framkvæmda-
stjóri Heilsu-
verndar
Pylsa + gos
649 kr.
Tvær pylsur + gos
799 kr.
Pylsupartí
í Kvikk!
Pylsur og gos á
einstöku tilboðsverði
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 15F I M M T U D A G U R 2 1 . M A Í 2 0 2 0