Fréttablaðið - 03.06.2020, Blaðsíða 30

Erfiður vetur er að baki þar sem kórónaveiran setti mark sitt á bæði f jár málamarkaði og efnahagslífið hérlendis og erlendis. Skaðinn sést
í hagvaxtarspám fyrir þetta ár en
Seðlabanki Íslands væntir -8,0%
samdráttar og erlendir greiningar-
aðilar búast við -3,0% samdrætti í
heimsbúskapnum. Til að setja þess-
ar tölur í samhengi má hafa í huga
að ef spárnar raungerast, verður
um að ræða mesta árlega samdrátt
í heila öld á Íslandi og sömuleiðis
verstu útreið heimshagkerfisins
síðan í kreppunni miklu fyrir 90
árum. Stóraukin ríkisútgjöld hafa
óhjákvæmilega fylgt þessum erfiðu
efnahagsaðstæðum og kröftugar
aðgerðir seðlabanka hafa leitt til
sögulega lágra vaxta.
Skammtímaáhrif kórónaveir-
unnar á efnahagslífið hafa þannig
verið gífurleg og líklegt er að áhrifin
verði einnig töluverð þegar litið er
til meðallangs- og langs tíma. Til að
mynda gætu skattar þurft að hækka
til að vinda ofan af auknum ríkis-
halla um allan heim. Viðskiptaum-
hverfið er einnig líklegt til að breyt-
ast með frekari eflingu netverslunar,
og fjölbreyttara starfsfyrirkomulagi
sem kann að breyta eftirspurn eftir
skrifstofuhúsnæði, ásamt því að
framleiðslukeðjur heimshagkerfis-
ins gætu verið endurskipulagðar.
Þá eru ótalin þau samfélagslegu
og pólitísku áhrif sem vænta má ef
sögulega hátt atvinnuleysi reynist
þrálátt.
Enduropnun hagkerfa hefur þó
átt sér stað hægt og rólega síðan í
byrjun apríl og hefur í sameiningu
með aðgerðum ríkisstjórna og seðla-
banka aukið vonir um efnahags-
lega viðspyrnu. Fjármálamarkaðir,
þá sérstaklega erlendis, hafa tekið
ágætlega við sér eftir skarpa dýfu
fyrr á árinu, jafnvel þótt langtíma-
sviðsmyndir efnahagslífsins séu
enn háðar mikilli óvissu. Ákveðnir
hlutar markaðarins hafa jafnvel náð
fyrri gildum og gott betur.
Skammtímaáhrif kórónaveirunn-
ar á fjármálamarkaði kunna þannig
að virðast léttvæg við fyrstu sýn, en
áhrifin fyrir íslenska sparifjáreig-
endur eru líkleg til að verða tölu-
verð til lengri tíma litið. Rétt eins og
með framleiðslukeðjur heimshag-
kerfisins verður sennilega mikil þörf
fyrir endurskipulagningu íslenskra
eignasafna.
Hvers vegna?
Þegar litið er á aðrar fjáreignir en
lífeyriseign íslenskra heimila, má
áætla að um 60% af þeim – um
1,500 milljarðar króna – sé bundinn
í innlánum, skuldabréfum og í hlut-
deildarskírteinum skuldabréfa- og
peningamarkaðssjóða. Þessar
vaxtatengdu fjáreignir standa nú
frammi fyrir sögulega lágum vaxta-
grunni, en stýrivextir Seðlabankans
hafa verið lækkaðir kröftuglega á
þessu ári og eru nú 1,0%.
Þessi lági vaxtagrunnur helst
líklegast óbreyttur til lengri tíma,
enda mun taka tíma að bæta upp
skaðann sem kórónaveiran hefur
valdið á þessu ári. Þannig spáir
Seðlabankinn til að mynda tals-
verðum framleiðsluslaka næstu
árin, sem gefur litlar forsendur til
vaxtahækkana. Sömu sögu er að
segja af helstu seðlabönkum heims,
en stýrivöxtum er spáð óbreyttum
næstu þrjú árin beggja megin Atl-
antshafsins.
Í stuttu máli þá munu innlán og
íslensk ríkisskuldabréf eiga erfitt
með að skila ávöxtun umfram
verðbólgu á komandi misserum og
raunávöxtun því líkleg til að vera
lítil sem engin, eða neikvæð fyrir
meginþorra sparnaðar íslenskra
heimila.
Hvað er til ráða?
Óhjákvæmilegt er að færsla eigi
sér stað úr þessum áhættuminni
eignum og yfir í áhættumeiri eignir
með tíð og tíma. Endurskipulagning
eignasafna felur því í sér að taka
varfærin og vel ígrunduð skref
lengra út á áhætturófið, til að auka
vænta ávöxtun. Slík skref geta falið
í sér fjárfestingar í skuldabréfum
fyrirtækja og banka hérlendis, sem
og í félögum á íslenska hlutabréfa-
markaðnum. Auk þessa er hægt
að fjárfesta á fjármálamörkuðum
erlendis, bæði í skuldabréfum og
hlutabréfum. Þannig má draga úr
næmni fjáreigna við gang íslenska
hagkerfisins og sömuleiðis auka
flóruna af mögulegum fjárfesting-
arkostum margfalt.
Það er þannig ljóst að miklar
langtímabreytingar eru að eiga sér
stað á íslenskum fjármálamarkaði
í kjölfar versta efnahagsáfalls sem
hefur mælst hérlendis í heila öld.
Lágvaxtaumhverfið verður þrá-
látt og nýja eignasafnið mun því að
öllum líkindum þurfa að vera bæði
alþjóðlegra og blandaðra en það er
í dag.
Nýja eignasafnið 
Birgir
Haraldsson
sérfræðingur
hjá Akta
sjóðum
Parísarbúar geta loksins aftur notið lífsins lystisemda
Kaffihús og veitingastaðir í Frakklandi voru opnuð aftur í gær, eftir að hafa verið lokuð í ellefu vikur til að stemma stigu við útbreiðslu kóróna­
veirunnar. Í París verða viðskiptavinir að borða utandyra til 22. júní. Hótel­ og veitingageirinn veitir um tveimur milljónum manna atvinnu.
Bruno Le Maire fjármálaráðherra Frakklands spáir því að hagkerfi landsins muni dragast saman um ellefu prósent í ár. MYND/EPA
Skotsilfur
Á landsfundi Samfylkingar árið 2018 sagði Dagur B. Egg-ertsson, borgarstjóri, fjár-
hagsstöðu borgarinnar hafa verið
„rúkandi rúst“ eftir valdatíma Sjálf-
stæðismanna sem lauk árið 2010.
Vísaði borgarstjóri til tveggja ára
setu Hönnu Birnu Kristjánsdóttur,
í borgarstjórastóli í Reykjavík.
Sjálfstæðisf lokkurinn tók við
stjórnartaumum í borginni árið
2008, í aðdraganda bankahruns.
Rjúkandi rúst? 
Við samfélaginu blöstu krefjandi
aðst æður, at v innu leysi jók st
umtalsvert og f leiri sóttu í velferð-
arúrræði borgarinnar. Allt benti
til þess að rekstur borgarsjóðs yrði
þungur. Yfir þennan tveggja ára
tíma tókst þó að halda örugglega
um fjárhag borgarinnar. Skuldir
borgarsjóðs jukust einungis um
3 milljarða meðan tekjur drógust
saman um tæpan milljarð. Borgar-
sjóður var einn fárra sem skilaði
jákvæðri rekstrarniðurstöðu mitt í
djúpri efnahagslægð.
Nú eru liðin tvö ár af núverandi
kjörtímabili borgarstjóra, Dags B.
Eggertssonar – kjörtímabili sem
hófst á toppi hagsveif lunnar. Yfir
þetta tveggja ára tímabil hafa tekjur
borgarsjóðs aukist um 8 milljarða
árlega en skuldir jafnframt aukist
um 14 milljarða. Sömu sögu má
segja af fyrri kjörtímabilum borgar-
stjóra, þar sem skuldir jukust um
58%, þrátt fyrir 35 milljarða aukn-
ingu á skatttekjum árlega. Tekju-
tuskan undin til fulls og jákvæðar
efnahagsaðstæður ekki nýttar til
skuldaniðurgreiðslu.
Mótsagnir Dags
Í upphafi maímánaðar fullyrti
borgarstjóri að ársreikningur
Reykjavíkurborgar sýndi öðru
fremur sterkan fjárhag borgarinnar.
Tölurnar tala hins vegar öðru máli.
Þrátt fyrir tekjuaukningu síðasta
árs jókst skuldsetning borgarinnar
um 21 milljarð. Launakostnaður
hækkaði samhliða fjölgun stöðu-
gilda og rekstrarkostnaður jókst
um 9%. Báknið stækkaði í tekjugóð-
æri og tækifærum til skuldaniður-
greiðslu var sólundað. Borgarstjóri
bjó ekki í haginn fyrir mögru árin.
Ör fáum dög um áður sendi
Reykjavíkurborg frá sér svohljóð-
andi athugasemdir við aðgerðir
ríkisstjórnarinnar vegna áhrifa
COVID-19: „Vandinn snýst hins
vegar ekki aðeins um skammtíma
fjármögnunarvanda heldur stefnir
í algerlega ósjálf bæran rekstur til
margra ára. Þessa ósjálf bærni er
ekki hægt að leysa með hækkun
leyf ilegrar skattlagningar eða
þjónustugjalda eða með stórfelld-
um niðurskurði í útgjöldum borg-
arinnar. Hefðbundnar aðferðir eru
ekki í boði. Þá er ekki hægt að leysa
þetta með stórfelldum lánveiting-
um þar sem veltufé frá rekstri mun
ekki til margra ára framundan
standa undir af borgunum.”
Á þessum grundvelli kallaði
borgin eftir beinum óendurkræfum
fjárhagslegum stuðningi frá ríkinu,
svo höfuðborgin gæti staðið undir
þjónustuskyldum sínum við íbú-
ana og heimilin. Öðrum kosti væri
rekstur borgarsjóðs ósjálf bær. Það
gleymist þó að nefna að rekstur
borgarsjóðs var ósjálf bær löngu
fyrir áhrif COVID-19, enda gera
fyrri fjárhagsáætlanir ráð fyrir nei-
kvæðri rekstrarniðurstöðu, ef frá er
talin sala á byggingarétti. Borgar-
sjóður reiðir sig á einskiptistekjur
svo hanga megi réttu megin við
núllið.
Neyðarkall Reykjavíkurborgar
fer illa saman við fullyrðingar
borgarstjóra um „öðru fremur
sterkan f járhag“. Hér fer ekki
saman, hljóð og mynd. Fjárhags-
legar sjónhverfingar borgarstjóra
eru þekkt stærð. Nú þarf að kalla
hann til ábyrgðar.
Hildur
Björnsdóttir
borgarfulltrúi
Sjálfstæðis-
flokksins
Áfram í
greiningu
Verðmötin sem
eru gerð og
skrifuð af Snorra
Jakobssyni, fyrr-
verandi grein-
anda Capacent,
eru í senn þægileg
og áhugaverð lesning.
Hann hefur lag á því að skrifa verð-
mötin svo hægt sé að lesa þau með
fullri athygli. Eftir gjaldþrot Capa-
cent hefur Snorri unnið að því að
koma á fót nýju fyrirtæki sem ber
nafnið Jakobsson Capital í kringum
greiningarvinnu sína. Greiningar-
vinna Snorra var eins konar fyrirtæki
innan Capacent og mun hafa skilað
góðum afgangi ólíkt öðrum hlutum
starfseminnar. Jakobsson Capital er
ætlað að vera áframhald á því.
Lokuð augun
Það féll illa í kramið hjá Birni Leví
Gunnarssyni, þingmanni Pírata, að
ríkisstjórnin vildi ekki
í ljósi aðstæðna í
efnahagslífinu
leggja fram fjár-
málaáætlun fyrr
en í haust. Það
er skiljanlegt því
erfitt er að áætla
tekjur og kostnað í
þessu árferði. Píratinn vill frekar
leggja fram áætlun sem líklegt er
að verði röng í meginatriðum í stað
þess að bíða til haustsins. Píratar
hika ekki við að ana með lokuð
augun út í óvissuna.
Hærra verð
Samkeppniseftirlitið trúir því ekki
að viðskiptavinir kunni að njóta
stærðarhagkvæmni í
rekstri fyrirtækja.
Það kom því ekki
á óvart að eftir-
litið undir forystu
Páls Gunnars
Pálssonar skyldi
sekta Símann um
hálfan milljarð fyrir
að bjóða þeim sem kaupa mikla
þjónustu af fyrirtækinu að horfa
á enska boltann á betri kjörum en
þeir sem eiga í litlum viðskiptum við
fjarskiptarisann. Ákvörðunin mun
koma illa við neytendur sem verða
að borga meira fyrir afþreyinguna.
3 . J Ú N Í 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R14 MARKAÐURINN