Spássían - 2011, Síða 15

15
í dagbókarformið (sem eykur enn á freistinguna að tengja
verk hennar við ævisöguleg verk Þórbergs Þórðarsonar);
hér er fremur um að ræða heimspekilegar, samfélagslegar
og sjálfsævisögulegar vangaveltur en sögu með upphafi, risi,
vendipunkti og endalokum. Þó má vissulega sjá undirliggjandi
rauðan þráð sem tekur smám saman á sig skýrari mynd
eftir því sem líður á bókina og gefur dagbókarfærslunum
heildarmynd og strúktúr.
Oddný Eir nýtir sér galdur dagbókarformsins sem felst í
því að hversdagslegustu og persónulegustu upplifanir ná oft
að kveikja í lesandanum óstjórnlega forvitni að vita meira.
Sjálf gefur hún til kynna að leiðarvísir hennar sé „dagbók
Dorothy Wordsworth systur hins fræga rómantíska skálds
William Wordsworth“, sem sé „ótrúlega spennandi þótt
hún sé eiginlega ekki um neitt. Og þó um svo margt“ (121).
Dagbækur búa yfir þeim möguleika að færa okkur inn á gafl
hjá persónunni sem skrifar og ef einhver leyfir okkur að lesa
dagbókina sína má segja að það sé yfirlýsing um fullkomið
traust. Það myndast því persónuleg nánd milli sögumanns og
lesanda í þessari bók þótt höfundurinn flétti heimspekilegum
og samfélagslegum vangaveltum saman við einkalífslýsingar.
Tónninn er persónulegur og oft ljóðrænn, stutt í fantasíuna.
Hver hugsunin stekkur upp úr annarri í hugmyndaflæði sem
hefur þó þungan meginstraum. Og Oddný Eir bremsar alltaf
áður en hún verður of háfleyg, kallar sjálfa sig niður á jörðina,
stundum með hálfgerðum töfraþulum, orðarunum. Það gerir
hún til dæmis eftir að hafa ferðast að „rótum rómantíkurinnar“
á slóðir Williams og Dorothy Wordsworth í Grasmere-þorpi:
Ó, óhæfa er að tefja í rómantískri geðfró, gæla við að búa með
bróður sínum og konu hans, í afhýsi, skonsu, skrifa og mjólka
geiturnar. Í engum tengslum við neitt, fela sig í fíflagerðinu með
höfuðið ofan í tóft og missa af möguleikanum á því að eignast
sína eigin fjölskyldu. Nú má ég engan tíma missa! Af stað,
RÖKKURHÆÐIR er nýr bókaflokkur fyrir unglinga sem hóf
göngu sína á þessu ári. Tvær bækur eru komnar út nú fyrir
jólin og von er á fleirum á næsta ári. Birgitta Elín Hassell
og Marta Hlín Magnadóttir eru skráðar aðalhöfundar hvor
að sinni bók, en eru jafnframt útgefendur bókaflokksins og
meðhöfundar hvor annarrar. Því verður varla annað hægt en
að bera þessar tvær bækur saman.
Yfirskrift bókaflokksins er: „Fyrir unglinga sem þora“ og það
verður að segjast að ekkert er dregið undan í óhugnaðinum.
Rökkurhæðabækurnar gerast í borginni Sunnuvík sem minnir
að öllu leyti á Reykjavík nútímans – nema að nafninu til og
vegna þeirrar staðreyndar að einhver ókennilegur atburður
átti sér stað sem skildi eftir rústir í útjaðri bæjarins, en
þangað þorir enginn að fara. Hverfið sem lýst er minnir mjög
á Breiðholtið og myndin framan á Rústunum undirstrikar þá
tengingu.
Rústirnar segir frá Önnu Þóru sem er 14 ára og finnst hún
hafa alltof mörgum skyldum að gegna. Skóli, íþróttir og
félagslíf toga í hana á víxl og þegar undarleg stúlka, sem
Anna Þóra kallar alltaf stelpuna, býðst til að aðstoða hana
gegn vægu gjaldi tekur hún boðinu fegins hendi. Þarna er í
raun um nútíma útgáfu af ævintýrinu um Gilitrutt að ræða eins
og Anna Þóra gerir sér sjálf grein fyrir. Gilitrutt á samt ekkert
í stelpuna útsmognu og það reynist Önnu Þóru þrautin þyngri
að komast að nafni hennar. Á meðan leikur stelpan lausum
hala og fer fljótlega að bola Önnu Þóru út úr eigin lífi og losa
sig við þá sem henni líkar ekki við.
Í Óttulundi er sögð saga Vigdísar, vinkonu Önnu Þóru. Hún
er glaðleg 15 ára stúlka sem býr ein með móður sinni, en faðir
hennar dó þegar hún var barn. Þær mæðgur hafa skipulagt
ferðalag til Barcelona þar sem móðirin ætlar að upplýsa
Vigdísi um eitthvað. En áður en að því kemur þarf Vigdís að
dvelja um hríð heima hjá ömmu sinni í Óttulundi og þar gerast
undarlegir atburðir. Grátandi og reitt barn fer að ásækja
hana í draumum og vöku og hefur smám saman æ meiri áhrif
á líf hennar.
Í lok Rústanna eru þónokkrir lausir endar sem eru hnýttir svo
lítið ber á í Óttulundi. Sú bók skilur eftir enn fleiri spurningar og
vonandi mun næsta bók, Kristófer, ná að svara þeim. Frásögnin
í sögunum báðum er mjög einföld og lítið sem ekkert hvikað
frá aðalsöguþræðinum. Ég hefði viljað fá svolítið meira kjöt á
beinin. Í Rústunum hefði t.d. mátt byggja upp spennuna meira
með því að hafa smá aðdraganda til að kynna umhverfið og
aðalpersónuna. Kynna fjölskyldu og vini Önnu Þóru á meðan
hún sjálf hafði stjórn á sínu lífi. Óttulundur glímir við andstætt
vandamál. Sú saga var mjög lengi að koma sér að efninu
og ég hefði viljað fá að vita meira um reimleikana og áhrif
Birgitta Elín Hassell. Rökkurhæðir: Rústirnar.
Bókabeitan. 2011.
Marta Hlín Magnadóttir. Rökkurhæðir: Óttulundur.
Bókabeitan. 2011.
Hrollvekjur sem koma við kaunin
þeirra á aðalpersónuna. Hinn einfaldi stíll bókanna gerir
það að verkum að þær eru mjög auðlesnar en kannski full
einfaldar fyrir eldri unglinga. En ungt fólk á aldrinum 10-13
ára ætti að hafa gaman af þeim.
Stærsti kostur bókanna er nefnilega sá að lesendur ná vel að
setja sig í spor aðalhetjanna. Sérstaklega í Rústunum sem ná að
fanga það vonleysi og vanmátt sem Anna Þóra upplifir þegar
stelpan byrjar að taka yfir líf hennar og bola henni í burtu.
Þarna ná höfundarnir að magna upp einhvern frumstæðan
ótta við eigið lítilvægi sem flestir finna fyrir einhvern tímann.
Óttulundur er byggður upp á annan hátt og lesandi fylgir
aðalhetjunni ekki eins vel inn í óttann, einfaldlega vegna þess
að hann er búinn að átta sig á aðstæðum á undan henni. Í
staðinn finnur hann til með verunni sem ásækir aðalhetjuna
og einmanaleikinn og skeytingarleysið sem umvefur þessa
gleymdu sál verður, þegar á líður, mjög áþreifanlegt. Það er
líka fátt eins óhugnanlegt og óvægið og afturgöngur barna.
Báðar sögurnar ná þannig að byggja upp notalegan hrylling
á sinn hátt, og betur en margar svokallað hryllingssögur sem
ætlaðar eru fullorðnum. Rökkurhæðir koma við kaunin. Það er
full ástæða til að mæla með þeim og vonandi er þetta aðeins
byrjunin á farsælum bókaflokki.
GAGNRÝNI