Morgunblaðið - 30.01.2020, Side 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 2020
Mynd af logandi stúlku erfjórða kvikmynd CélineSciamma. Hún hefurgert frábærar myndir
síðustu ár, t.a.m. hina stórfínu
Tomboy sem kom út árið 2011.
Sciamma hefur nokkuð afgerandi stíl,
samtölum er gjarnan stillt í hóf og
meiri áhersla lögð myndræna frá-
sögn. Allar myndir hennar fjalla um
fólk sem er að einhverju leyti jaðar-
sett og hefur hún sérstaklega beint
sjónum að kynhneigð, kyngervi og
kynþætti.
Mynd af logandi stúlku hefur farið
sigurför um heiminn og þykir einhver
athygisverðasta kvikmynd síðasta
árs. Hún vermdi efstu sæti fjölda árs-
lista, hún hlaut hinsegin pálmann á
kvikmyndahátíðinni í Cannes, þar
sem Sciamma fékk þar að auki verð-
laun fyrir besta handrit. Það var því
ekki laust við að ég væri nokkuð eftir-
væntingafull að sjá þessa mynd, sem
ég hafði heyrt svo mikið um.
Myndin opnast á auðu blaði, tabula
rasa. Við sjáum hendur teikna línur á
hvítan flötinn meðan upphafs-
kreditlistinn rennur yfir. Þetta er
einfalt, táknrænt og kraftmikið,
einkar viðeigandi byrjun á þessari
dásamlegu mynd. Myndin gerist und-
ir lok átjándu aldar og segir frá
myndlistarkonunni Marianne, sem
hefur verið ráðin til að mála mynd af
Héloïse, ungri dömu sem til stendur
að gifta. Myndina á svo að senda von-
biðlinum svo hann geti séð hvernig
hún lítur út. Tilfellið er hins vegar að
Héloïse vill ekki giftast og neitar að
sitja fyrir. Marianne læst því vera
eins konar fylgdardama Héloïse, hún
fylgir henni í göngutúra og spjallar
við hana. Á meðan mælir hún Héloïse
út, skoðar hvern krók og kima í and-
liti hennar svo hún geti málað hana
eftir minni. Spennan á milli þeirra,
þar sem Marianne er sífellt að stelast
til að skoða Héloïse og öfugt, verður
sífellt áþreifanlegri og ekki líður á
löngu þar til konunar tvær fella hugi
saman.
Hugur og hönd
Mise-en-scène, sem bókstaflega
merkir „uppröðun á sviði“, er hugtak
sem mikið er fleygt fram í kvik-
myndafræðum en er samt sem áður
erfitt að skilgreina. Hugtakið lýsir í
raun öllu því sem ber fyrir augu í
kvikmynd. Búningar, sviðsmynd,
leikmunir, myndavélarhreyfingar,
lýsing og uppröðun hluta og persóna
eru allt hlutir sem tilheyra mise-en-
scène. Mise-en-scène-ið í Mynd af
logandi stúlku er algjörlega full-
komið; hvert einasta smáatriði sem
fyrir augu ber er einhvern veginn
rétt.
Það er mikill myndlistarbragur á
myndinni sem sést einna helst á
mise-en-scène-inu, flest atriði eru
lýst og innrömmuð eins og málverk.
En myndlistin birtist einnig með
eiginlegum hætti, við sjáum fjölda at-
riða þar sem Marianne er við störf að
mála eða teikna, sem er heillandi og
dáleiðandi. Þessi áhersla á hand-
verkið dregur athygli að forminu, að
myndlistinni, en líka að kvikmynda-
miðlinum. Þar með verður myndin
einn allsherjar óður til hins mynd-
ræna, til málaralistarinnar og til
kvikmyndalistarinnar, ljóss, hreyf-
ingar, sjónarhorns og áferðar.
Handrit myndarinnar er frámuna-
lega gott, söguþráðurinn er einfaldur
en hann er samt sem áður reglulega
spennuþrunginn og gengur al-
gjörlega upp. Samtölin eru strípuð og
mínimalísk enda má nú vera ljóst að
myndræn frásögn ræður ríkjum hér.
Samt eru samtölin afar hlaðin og flest
það sem persónurnar segja þrungið
margræðri merkingu. „Sjáðu mig,“
segja Marianne og Héloïse endur-
tekið hvor við aðra og minna áhrof-
endur þar með á að það nægir ekki
bara að hlusta, þú verður að sjá.
Noémie Merlant leikur Marianne
og Adèle Haenel leikur Héloïse en
hún hefur leikið í flestum myndum
Sciamma og mætti jafnvel líta svo á
að hún væri músa leikstjórans. Leik-
konurnar tvær ná ótrúlegri tengingu,
samskipti þeirra eru sannfærandi,
munúðarfull og glettin.
Orfeus og Evridís
Mynd af brennandi stúlku snertir á
ýmsu. Fyrst og fremst er þetta auð-
vitað saga af forboðinni ást, sambandi
sem getur ekki orðið að veruleika.
Myndin er líka feminískt verk, það
fjallar um þann kvenlega veruleika að
vera fangi aðstæðnanna, en sagan
gerist yfir nokkurra daga tímabil þar
sem konurnar búa í útópískum veru-
leika þar sem þær fá að vera við
stjórnvölinn í eigin lífi, vera fyndnar,
rómantískar, kjánalegar og frjálsar.
Söguna af Orfeusi og Evridísi,
elskendum sem slitnir voru í sundur,
ber oft á góma í myndinni og virkar
sem áminning um óumflýjanleg örlög
Marianne og Héloïse. En Marianne
býður líka upp á merkilega túlkun á
goðsögninni. Hún telur að ástæðan
fyrir því að Orfeus leit aftur fyrir sig
þegar þau Evridís stigu upp úr helju,
sem honum hafði verið bannað að
gera, hafi ekki verið hve óþreyju-
fullur hann var að sjá hana eins og
oftast er haldið fram. Þvert á móti
telur hún að hann hafi viljað líta aftur
fyrir sig því hann hafi frekar viljað
eiga minninguna um Evridísi en hana
sjálfa. Þar sem myndin er römmuð
inn sem endurlit, öll sagan er endur-
minning Marianne, býður þetta upp á
ýmsar vangaveltur. Goðsagnaminnið
kristallast svo með afgerandi hætti í
lokaatriði myndarinnnar, sem er
gríðarlega magnþrungið.
Það er ógjörningur að finna þess-
ari mynd eitthvað til foráttu; hvert
smáatriði smellur fullkomlega inn í
heildarmyndina, allt styður við allt
annað. Myndin lýtur eigin lögmálum,
það er einstakur taktur og regluverk
í henni sem áhorfendur læra og geta
þar með lesið í minnstu augngotur og
fingrahreyfingar. Mynd af logandi
stúlku er stórbrotin kvikmynd, að
áhorfi loknu vill maður helst sjá hana
strax aftur.
Óður til hins myndræna
Gallalaus Það er ógjörningur að finna þessari mynd eitthvað til foráttu,
hvert smáatriði smellur fullkomlega inn í heildarmyndina, segir í gagnrýni.
Bíó Paradís
Portrait de le jeune fille en fue /
Mynd af brennandi stúlku  Leikstjórn og handrit: Céline Sciamma.
Kvikmyndataka: Claire Mathon. Klipp-
ing: Julien Lacheray. Aðalhlutverk:
Noémie Merlant, Adèle Haenel, Luàna
Bajrami, Valeria Golino. 120 mín.
Frakkland, 2019.
Sýnd á Franskri kvikmyndahátíð.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
ICQC 2020-2022
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
LOKAKAFLINN
Í SKYWALKER SÖGUNNI
SÝND MEÐ ÍSLENSKU OG ENSKU TALI
6 ÓSKARSTILNEFNINGAR
ÓSKARS
TILNEFNINGAR11
 Rás 2
 FBL
LEIKSTÝRÐ AF CLINT EASTWOOD
Tímakistan, skáldsaga Andra Snæs
Magnasonar, hefur verið valin ein af
bestu alþjóðlegu bókunum á þessu
ári, 2020, af bandarísku samtök-
unum USBBY sem eru bandaríska
útgáfan af alþjóðasamtökunum
IBBY, The International Board on
Books for Young People, sem helguð
eru bókum fyrir ungmenni. IBBY-
deildir má finna í 60 ríkjum.
USBBY settu saman lista yfir 42
bækur í fjórum aldursflokkum, að
því er fram kemur í tilkynningu og
var Tímakistan ein af sjö bókum sem
urðu fyrir valinu fyrir aldurshópinn
13 ára og eldri. Þýðendur bókar-
innar á ensku eru þau Björg Árna-
dóttir og Andrew Cauthery. Ár
hvert velja USBBY-samtökin bestu
alþjóðlegu bækurnar af þeim sem
eru þýddar og gefnar út í Bandaríkj-
unum. Dómnefnd velur bækur eftir
ákveðnum forsendum en þær þurfa
að vera með þeim bestu í heiminum,
kynna bandaríska lesendur fyrir
frábærum höfundum frá öðrum
löndum, hjálpa börnum í Bandaríkj-
unum að sjá heiminn í nýju ljósi,
hafa sjónarhorn sem er sjaldgæft í
bandarískum barnabókmenntum,
hafa sérstæðar menningarlegar vís-
anir og vera auðlesnar fyrir banda-
rísk börn, að því er fram kemur í til-
kynningu frá Forlaginu, útgefanda
Tímakistunnar.
Heiður Tímakistan eftir Andra Snæ er á
lista yfir bestu bækur fyrir 13 ára og eldri .
Tímakistan hlýtur
viðurkenningu
Morgunblaðið/Árni Sæberg