Morgunblaðið - 30.01.2020, Síða 68

68 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 2020
Úrval af þorramat,
frábærar nauta- og lambasteikur
Fossháls 27, 110 Reykjavík
Opnunartími 7.30-16.30
Sími 557 8866
pantanir@kjotsmidjan.is
Komdu við
eða sérpantaðu
Gæða
kjötvörur
Mál Alfreds Dreyfusar,sem dæmdur var sak-laus fyrir njósnir 1895og dæmdur í ævilangt
fangelsi á Djöflaeyjunni, hristi ræki-
lega upp í frönsku samfélagi, klauf
það í fylkingar og afhjúpaði djúp-
stæða andúð á gyðingum.
Yfirmenn franska hersins urðu
þess áskynja að í þeirra röðum væri
njósnari. Augu þeirra beindust strax
að Dreyfusi þar sem hann hefði get-
að haft aðgang að þeim upplýsing-
um, sem komið var áleiðis úr ólíkum
áttum innan hersins til Þjóðverja.
Þeim var ekki síst í mun að skella
skuldinni á hann vegna þess að hann
var gyðingur. Nokkru eftir að hann
var dæmdur vöknuðu grunsemdir
um að hrapað hafi verið að niður-
stöðu, en æðstu ráðamenn í Frakk-
landi voru ekki á því að horfast í
augu við mistökin og veita gyðingn-
um uppreisn æru. Orðspor þeirra
var sannleikanum mikilvægara.
Roman Polanski leikstýrir þessari
ágætu mynd, Ég ákæri, sem gerð er
eftir skáldsögu Roberts Harris,
Yfirforingi og njósnari (An Officer
and a Spy). Þótt afbragðsgóð bók
Harris flokkist undir skáldskap og
samtöl og samskipti manna séu til-
búningur leggur hann sig fram um
að halda sig við staðreyndir málsins
og vera trúr heimildum.
Myndin hverfist um George Picq-
uart, ofursta í franska hernum, sem
á þátt í því að rannsóknin beinist að
Dreyfusi, en áttar sig á því þegar
hann verður yfirmaður gagnnjósna í
Frakklandi að enn er verið að af-
henda Þjóðverjum upplýsingar þótt
Dreyfus sé í haldi á Djöflaeyjunni.
Jean Dujardin, sem sennilega er
þekktastur fyrir leik sinn í myndinni
Listamaðurinn (The Artist), ef ekki
túlkun sína á Lukku-Láka og njósn-
aranum OSS 117, er óaðfinnanlegur
í hlutverki hins staðfasta Picquarts
og Louis Garrel gerir vel að koma til
skila hugarvíli Dreyfusar þegar lífi
hans er rústað þrátt fyrir flekklaus-
an feril.
Gegn valdinu
Í upphafi myndar gengur Dreyfus
að Picquart og sakar hann um að
hafa gefið sér lægri einkunn en hann
hafi nokkurn tímann fengið áður í
hernum vegna þess að hann sé gyð-
ingur. Picquart svarar að vissulega
hafi hann andúð á gyðingum, en
hann myndi aldrei láta Dreyfus
gjalda þess.
Þegar Picquart kemst að því að
Dreyfus hefur verið hafður fyrir
rangri sök ákveður hann að rétta
hlut hans þótt hann þurfi að takast á
við þá sem valdið hafa í franska
hernum og ríkisstjórn landsins.
Hann á við ofurefli að etja og er út-
skúfaður, en fær þó mektarmenn til
liðs við sig, þar á meðal George Cle-
menceau, sem síðar varð forsætis-
ráðherra, og rihöfundinn Emile
Zola, sem sprengdi málið upp með
opnu bréfi í blaðinu L’Aurore undir
fyrirsögninni „J’Accuse“ og er titill
myndarinnar þar kominn.
Myndin er gerð af mikilli fag-
mennsku og er mögnuð að mörgu
leyti, mikið búningadrama (kannski
væri nær að segja einkennisbún-
ingadrama) og París undir lok 19.
aldar lifnar við með líflegum nætur-
klúbbum, kaffihúsum, stjórnar-
byggingum, torgum og steini lögð-
um, iðandi götum með hrúgum af
hestaskít. Hún dregst þó örlítið á
langinn þegar á líður og Polanski
keppist við að koma útskúfun og
uppreisn Picquarts og vendingum
málsins til skila.
Polanski er ötull leikstjóri og var
gjarn á tilraunir í kvikmyndagerð
sinni. Hér er hins vegar hvergi
brugðið á leik í frásögninni og hefði
tæplega hentað efninu.
Líkir sér við Dreyfus
Í myndinni eru karlar í nánast öllum
hlutverkum að frátalinni hjákonu
Picquarts, sem Emmanuelle Seign-
er, eiginkona Polanskis, leikur.
Polanski gerir myndina um mál
Dreyfus ekki í tómarúmi og ummæli
hans um að hann sjái sjálfan sig í
hinum franska foringja hafa verið
gagnrýnd harkalega.
Polanski játaði að hafa nauðgað 13
ára stúlku í Bandaríkjunum árið
1977 og gegn því að fá vægari dóm
en ella. Hann flúði hins vegar til
Frakklands eftir að hafa setið inni í
42 daga þegar dómarinn virtist ætla
að endurskoða samkomulagið og
dæma hann til þyngri refsingar.
Hann hefur ekki getað snúið aftur til
Bandaríkjanna síðan og Bandaríkja-
menn vilja enn fá hann framseldan.
„Í sögunni sé ég stundum augna-
blik, sem ég hef reynt sjálfur, ég sé
sama ásetninginn um að afneita
staðreyndum og fordæma mig fyrir
hluti sem ég hef ekki gert,“ sagði
Polanski í viðtali sem birt var áður
en myndin var sýnd á kvikmynda-
hátíðinni í Feneyjum, þar sem hún
var valin næstbesta myndin.
Þóttu ummælin yfirgengileg og
smekklaus. Voru mótmæli við kvik-
myndahús bæði í París og Brussel
þegar myndin var tekin til sýninga
þar og franska kvikmyndaaka-
demían íhugaði að vísa honum á dyr
(án þess þó að gera það).
Um það leyti sem Ég ákæri var
frumsýnd í fyrra komu fram nýjar
ásakanir á hendur honum. Franskur
ljósmyndari, Valentine Monnier,
sagði að Polanski hefði nauðgað sér
á herragarði sínum í Sviss árið 1975
þegar hún var 18 ára og barið sig til
undirgefni. Sagði hún að saman-
burður Polanskis við Dreyfus hefði
orðið þess valdandi að hún ákvað að
stíga fram.
Polanski vísar þeim ásökunum
Monnier alfarið á bug, en þær urðu
hins vegar til þess að hætt var við
viðtöl við hann í tilefni af myndinni,
eða viðtöl, sem höfðu verið tekin,
voru ekki birt.
Á að dæma verk af
gerðum höfundarins?
Spurningin um hvort dæma eigi
listaverk af gerðum listamannanna,
hvort bækur Peters Handkes verði
einskis virði vegna þess að hann
gerði lítið úr stríðsglæpum Serba
eða taka eigi niður myndir Pauls
Gauguins vegna þess að hann nídd-
ist á unglingsstúlkum í Frönsku
Pólýnesíu, verður seint til lykta
leidd.
Það er ógerningur að leiða þessi
mál Polanskis hjá sér þegar horft er
á myndina og Polanski á mikla sök á
því sjálfur með ummælum sínum.
Með þeim er hann ekki bara að líkja
sér við manninn, sem þrátt fyrir
flekklausan feril var saklaus dæmd-
ur til dúsa einn á Djöflaeynni vegna
þess að hann var gyðingur. Undir-
liggjandi er að hann hafi af sömu
ástæðum verið ofsóttur flóttamaður.
Ég ákæri er góð mynd þótt hún
missi aðeins ferð þegar á líður og
Polanski fer að keppast við að hnýta
lausa enda, en það er erfitt að horfa
á hana án þess að finna til ónota
vegna samhengisins sem leikstjór-
inn setur verk sitt í. Það segir hins
vegar sína sögu að hvað sem öllu líð-
ur var Ég ákæri mest sótta myndin í
Frakklandi á liðnu ári og í gær var
tilkynnt að hún hefði fengið flestar
tilnefningar til Cesar-verðlaunanna
eins og franski Óskarinn kallast, tólf
alls.
Málið sem klauf
Frakkland
Frönsk kvikmyndahátíð -
Bíó Paradís
Ég ákæri (J’accuse) bbbbn
Leikstjóri: Roman Polanski. Handrit: Ro-
bert Harris og Roman Polanski eftir
sögu Harris. Leikarar: Jean Dujardin,
Louis Garrel, Emmanuelle Seigner, Gré-
gory Gadebois, Hervé Pierre og Wladim-
ir Yordanoff. Framleiðsluland: Frakk-
land, Ítalía. Tungumál: Franska. 2019.
KARL
BLÖNDAL
KVIKMYNDIR
Dæmdur saklaus Louis Garrel í hlutverki Alfreds Dreyfusar, sem var
dæmdur saklaus fyrir njósnir og látinn dúsa einn á Djöflaeyjunni.
Verkefnið Key-
change, sem hef-
ur það að mark-
miði að efla hlut
kvenna í tónlist
og gera þær sýni-
legri, hefur til-
kynnt 74 nýja
þátttakendur í
því í ár og eru
tónlistarkon-
urnar Cell7
(Ragna Kjartansdóttir), GDRN
(Guðrún Ýr Eyfjörð Jóhannes-
dóttir) og Hafdís Huld Þrastardóttir
þeirra á meðal. Cell 7 mun koma
fram á BIME-tónlistarhátíðinni á
Spáni, GDRN á hátíðinni Way out
West í Svíþjóð og Hafdís Huld á
Ireland Music Week á Írlandi.
Einnig munu Soffía Jónsdóttir, Val-
dís Þorkelsdóttir og Björt Sigfinns-
dóttir taka þátt í verkefninu sem
„bransakonur“. Soffía er annar
stofnenda Iceland Sync-umboðs-
skrifstofunnar, Valdís fram-
kvæmdastjóri 101derland og Björt
framkvæmdastjóri listahátíðarinnar
LungA.
Sextán samtök leiða verkefnið
Keychange er evrópskt verkefni
sem hóf göngu sína árið 2017 með
það fyrir augum að fjölga konum í
tónlist og á það ekki aðeins við um
konur á sviði heldur einnig innan
fyrirtækja sem skipuleggja tón-
leikahald, markaðsstarf og útgáfu á
tónlist.
Sextán leiðandi samtök í tónlist
frá tólf löndum leiða verkefnið sem
ætlað er að gefa konum og öðrum
kyngervum í minnihluta tækifæri til
að komast á næsta stig í sínum tón-
listarferli, eins og segir í tilkynn-
ingu frá STEF, félagasamtökum
tón- og textahöfunda.
Sem fyrr segir voru 74 tónlistar-
konur, sem og konur sem starfa
með öðrum hætti í tónlistargeir-
anum, valdar til að taka þátt í verk-
efninu. Yfir 650 umsóknir um þátt-
töku bárust Keychange og segir í
tilkynningunni að þetta sé fyrsti
áfangi verkefnisins af þremur, sem
mun ná til ársins 2023. Verkefnið
hlaut 1,4 milljónir evra í styrk frá
Creative Europe.
Jafna kynjahlutföll
„Þátttakendur munu taka þátt í
tengslamyndunarfundum og fá að-
stoð við að þróa feril sinn auk þess
sem tónlistarflytjendurnir munu
koma fram á einni af þeim 13 tón-
listarhátíðum sem taka þátt í verk-
efninu,“ segir í tilkynningu og að
vert sé að geta þess að nú hafi fleiri
en 300 tónlistarhátíðir skrifað undir
skuldbindingu Keychange um að
jafna kynjahlutföll meðal flytjenda
hátíðanna.
Í tilkynningu segir ennfremur að
markmið Keychange sé að brjóta
niður hindranir í tónlistariðnaðinum
sem fólk geti staðið frammi fyrir
vegna kyns síns. Þeirra á meðal eru
barneignir en árið 2018 áttuðu
skipuleggjendur sig á því að nauð-
synlegt væri að koma betur til móts
við konur með ung börn. Nú er því
sérstaklega gert ráð fyrir fjármagni
til að greiða barnapössun fyrir þátt-
takendur þegar viðkomandi er að
koma fram sem flytjandi eða tekur á
annan hátt þátt í tónlistarhátíðum.
Keychange er stjórnað af Reeper-
bahn-tónlistarhátíðinni í Þýskalandi
í samstarfi við PRS-stofnunina og
Musikcentrum Öst. Iceland Air-
waves er meðal þeirra tónlistar-
hátíða sem taka þátt í verkefninu og
STEF er bakhjarl verkefnisins hér
á landi í samstarfi við FÍH, Félag
íslenskra hljómlistarmanna, og
ÚTÓN, Útflutningsskrifstofu ís-
lenskrar tónlistar.
helgisnaer@mbl.is
Cell 7, GDRN og
Hafdís í Keychange
Cell 7 Hafdís Huld GDRN
 Verkefnið að efla hlut kvenna í tónlist