Morgunblaðið - 31.01.2020, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 2020
N Ý F O R M
h ú s g a g n a v e r s l u n
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Komið og skoðið úrvalið
Hornsófi Chicago
2 horn 3, hægt að panta sem tungusófa,
U sófa eða bara eins og hentar.
Jóhann Ólafsson
Helgi Bjarnason
Ekki er vitað um uppruna fall-
byssukúlu sem fannst í kassa í kjall-
ara byggðasafnsins Sagnheima í
Vestmannaeyjum. Sprengisérfræð-
ingar Landhelgisgæslunnar telja
víst að hún sé frá tímum seinni
heimsstyrjaldarinnar. Þeir hafa sent
ljósmyndir af henni til kollega sinna
erlendis til að athuga hvort hægt er
að fá nánari upplýsingar um upp-
runa hennar.
„Við rákumst hérna á fallbyssu-
kúlu á mánudaginn í geymslum
byggðasafnsins í Vestmannaeyjum.
Við tókum ljósmynd af þessu og þeir
hjá Landhelgisgæslunni mátu það
svo að tveir sprengjusérfræðingar
þaðan voru sendir hingað til Eyja í
morgun,“ segir Hörður Baldvinsson,
safnstjóri Sagnheima. Mennirnir
fjarlægðu kúluna og fóru með hana
til Reykjavíkur til frekari rann-
sókna.
„Við vitum ekkert hvort kúlan var
virk eða ekki,“ segir Hörður, en
hann og starfsmenn á safninu telja
að um sé að ræða breska kúlu frá
lokum seinni heimsstyrjaldarinnar.
Í ljós kom við nánari skoðun kúl-
unnar að hún var hol að innan og
óvirk.
Beint undir bæjarstjóranum
„Það var ekkert skrifað í geymsl-
unni um hvenær hún barst hingað
eða hvernig. Við vitum í sjálfu sér
ekkert um hana en ég óska eftir upp-
lýsingum sem gætu hjálpað okkur,“
segir Hörður. „Ég vona að einhver
kannist við hvernig hún komst til
okkar. Hún gæti hafa legið hér í
aldarfjórðung eða meira, ég hef ekki
hugmynd um það.“
Hörður bendir á að bæjar-
stjórnarfundir í Vestmannaeyjum
séu haldnir í safninu. „Kúlan var
beint undir þeim stað sem bæjar-
stjórnin situr,“ segir Hörður og bæt-
ir við að kúlan hafi því nánast verið
undir rassinum á bæjarstjóra. „Við
erum afskaplega fegnir að kúlan er
farin en ég var alveg skíthræddur
við þetta.“
Rót í flutningum í gosinu
Ragnar Óskarsson, fyrrverandi
safnstjóri, sem setti byggðasafnið
upp í Safnahúsinu með stofnand-
anum, Þorsteini Þ. Víglundssyni,
eftir að munirnir komu aftur til Eyja
eftir gos segist ekki mun eftir kúl-
unni. „Það fór fullt af dóti upp á land
í gosinu og kom aftur. Það tók okkur
mörg ár að taka upp úr kössum og
sumt hefur verið alla tíð í geymslu,“
segir Ragnar.
Sama segir Helga Hallbergs-
dóttir, sem lét af starfi safnstjóra
fyrr á þessu ári. Hún man ekki eftir
að hafa rekist á kúluna. Hún segir að
mikið hafi verið unnið að skráningu
muna. Það geti verið erfitt að gera
eftir á. Hún bendir á að öllum mun-
unum hafi verið hrúgað í gáma og
þeir fluttir í land í gosinu og aftur til
Eyja eftir gos. Segist hún hafa orðið
vör við að merkingar hafi losnað af
mörgum munum.
Morgunblaðið/Óskar Pétur Friðriksson
Rannsókn Sprengjusérfræðingar mældu og skoðuðu fallbyssukúluna vel áður en þeir fluttu hana til Reykjavíkur.
Leitað að uppruna
fallbyssukúlu úr safni
 Sprengjusveit Landhelgisgæslunnar fjarlægði kúluna
Skotfæri Kúlan er engin smásmíði,
165 millimetrar í þvermál
Helgi Bjarnason
Gunnlaugur Snær Ólafsson
Reynt verður að flýta loðnuleit sem
fyrirhuguð er í febrúar. „Við von-
umst til að senda að minnsta kosti
eitt skip af stað um helgina. Hin fari
svo fljótlega,“ segir Birkir Bárðar-
son, fiskifræðingur hjá Hafrann-
sóknastofnun, en áður var áformað
að mælingar og rannsóknir á loðnu
hæfust 5. febrúar.
Ástæðan fyrir því að loðnuleitinni
er flýtt er sú að áhugi er á að athuga
hvort loðna sé að ganga fyrir Suð-
austurlandi. Birkir segir að erfitt
geti orðið að mæla hana eftir að hún
er gengin suður fyrir land. „Við vilj-
um hafa fingurinn á púlsinum,“ segir
Birkir og tekur fram að í kjölfarið
verði leitað fyrir öllu Austur- og
Norðurlandi. Spurður hvort fréttir
séu af loðnu segir hann að stöku
fréttir séu frá togurum, meðal
annars á Breiðdalsgrunni. Hins veg-
ar sé erfitt að ráða í magnið. Góð
veðurspá er fyrir næstu daga og það
rekur frekar á eftir mönnum en hitt.
Reiknað er með að þrjú skip verði
við mælingar; rannsóknarskipið
Árni Friðriksson frá Hafró og Polar
Amaroq og Aðalsteinn Jónsson frá
útgerðunum. Ekki lá fyrir í gær
hvaða skip færi fyrst af stað.
Aukið afrán hvala
Í munnlegri skýrslu Kristjáns
Þórs Júlíussonar sjávarútvegsráð-
herra á Alþingi í gær um nýtingu og
vistfræðilega þýðingu loðnustofnsins
2000-2019 kom fram að afrán hvala-
stofna hefði aukist í takt við stækkun
stofnanna á síðustu árum. Þá hefði
hnúfubökum fjölgað mikið og vís-
bendingar væru um að hver hnúfu-
bakur æti meira af fullorðinni loðnu
en aðrir skíðishvalir.
„Samkvæmt mati frá 1997 var
heildarafrán 12 tegunda hvala við
landið metið um sex milljónir tonna á
ári. Leiddar hafa verið líkur að því að
skiptingin væri um það bil þrjár
milljónir tonna af krabbadýrum, eða
átu, tvær milljónir af fiski og ein
milljón tonna af smokkfiski. Út-
reikningar miðað við nýjustu upplýs-
ingar um stofnstærðir og fæðuval
[sýna að] afránið hefur í heild aukist
og reiknast 6,7 milljónir tonna, þar
af 3,3 milljónir tonna í fiski. Stórtæk-
ustu afræningjarnir eru langreyður,
hrefna og hnúfubakur,“ sagði Krist-
ján Þór.
Rannsóknir mikilvægar
Þingmenn allra flokka tóku til
máls og vöktu athygli á þeim afleið-
ingum sem loðnubrestur annað árið í
röð kynni að hafa í för með sér fyrir
þær byggðir þar sem loðnuveiðar og
-vinnsla er mikilvægust. Þá voru
þingmenn einnig sammála um mikil-
vægi rannsókna. „Við stöndum þjóða
fremst í rannsóknum á þessum fiski.
Og ég vil minna á að það hafa aldrei
verið settir meiri fjármunir í rann-
sóknir á loðnu en um þessar mund-
ir,“ sagði Kristján Þór og minnti á að
veiðum væri stýrt á grundvelli vís-
indalegrar ráðgjafar.
Athuga göngur fyrir Suðausturlandi
 Loðnuleit verður flýtt  Fyrsta skipið fer af stað um helgina  „Við viljum hafa fingurinn á púls-
inum“ segir fiskifræðingur um leitina við Suðausturland  Þingmenn hafa áhyggjur af loðnubresti
Morgunblaðið/Börkur Kjartansson
Vertíð Beitir NK 123 og Venus NS 150 á loðnumiðunum veturinn 2016.
„Mér finnst líklegt að við náum sam-
an um breytingar,“ segir Vilhjálmur
Birgisson, formaður Verkalýðs- og
sjómannafélags Akraness. Fulltrúar
félagsins hafa
undanfarið
fundað með
fulltrúum
Norðuráls um
gerð nýs kjara-
samnings, þar
sem breytingar á
vöktum í ker- og
steypuskálum
Norðuráls eru
þungamiðja mála.
Í deiglunni er
að stytta vaktir í Norðuráli úr tólf
tímum í átta, eins og gert er í öðrum
stóriðjufyrirtækjum á landinu. Þetta
þýðir að unnar stundir hvers starfs-
manns verða 145,6 klst. í stað 182
klst. skv. tólf stunda vaktakerfi.
Þetta þýðir, að því er fram kemur á
vef verkalýðsfélagsins, að í nýju átta
tíma vaktakerfi skila starfsmenn að
jafnaði – að frádregnu orlofi – 1.552
vinnustundum á ári í stað 1.876 eða
324 stundum minna en þeir gera í 12
tíma vaktakerfinu.
„Krafan í samfélaginu er hvar-
vetna sú að vinnutími verði skemmri
og hjá Norðuráli yrði henni mætt
með breytingum á vaktafyrirkomu-
lagi. Ég vil raunar ganga svo langt
að kalla þetta lýðheilsumál. Hjá
Fjarðaáli á Reyðarfirði voru vaktir
styttar fyrir nokkrum árum og þar
er fólk mjög ánægt með útkomuna.
Langar vaktir þar sem menn standa
við kerin eru vinna sem tekur á
menn. Aðstæðurnar eru oft erfiðar
og vinnan er hættuleg. Skemmri
vaktir gera störf í álveri líka meira
aðlaðandi fyrir konur,“ segir Vil-
hjálmur
Næsti samningafundur fulltrúa
Verkalýðsfélags Akraness og
Norðuráls er þriðjudaginn 4.
febrúar. sbs@mbl.is
Styttri vaktir
eru lýðheilsumál
Morgunblaðið/Hari
Stóriðja Álverið á Grundartanga.
Vilhjálmur
Birgisson
 VLFA og Norðurál eru í viðræðum