Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.01.2020, Síða 11

12.1. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11
araleg úrkynjun ellegar kommúnísk lausung og
lævísi.“
Árni er ekki frá því að pólitískar ástríður sem
tengdu sig við skáldskap hafi að sumu leyti aukið
áhuga þjóðarinnar á ljóðlist og bókmenntum yf-
irhöfuð. Þetta hafi þýtt að skáldin urðu ekki bara
föst í venjulegum skáldaríg og vinaklíkum, held-
ur urðu þau þátttakendur í stærra drama sem
varðaði meðal annars pólitík. Það er hlustað á
okkur! gátu þau sagt.
Fjölmiðlar voru kapítuli út af fyrir sig í kalda
stríðinu, hver flokkur átti sitt málgagn og var
ófáum dálksentimetrum varið daglega í rökræð-
ur (lesist: yfirhalningu) við önnur blöð. Fátt gef-
ur manni betri tilfinningu fyrir tíðarandanum en
að fletta gömlum dagblöðum og sjá hvernig
hnútukastið gekk ritstjórna á milli. Auðvelt er að
ímynda sér að menn hafi klæjað í fingurna á
morgni hverjum að koma höggi á hinn pólitíska
andstæðing. Þá upplifðu blöðin einstaka tíðindi
eða viðburði í þjóðlífinu gjarnan með gjörólíkum
hætti. Bros færist yfir andlit Árna þegar þetta
ber á góma. „Keflavíkurgöngurnar eru líklega
besta dæmið um þetta,“ segir hann. „Meðan
Þjóðviljinn skrifaði um og sýndi á myndum mik-
inn mannfjölda og stórkostlega sigurgöngu leigði
Morgunblaðið sér flugvél og birti mynd sem
sýndi úr lofti örfáar hræður á gangi á víðavangi.
Og hnykkti á með kveðskap um göngumenn sem
fengju borgað í rúblum fyrir sín gönuhlaup.“
– Nú eru liðin þrjátíu ár frá lokum kalda
stríðsins og heimsmyndin allt önnur en hér hefur
verið lýst. Hvernig horfir hin nýja heimsmynd
við þér?
„Það er alveg rétt, heimsmyndin er allt önnur
eftir þær miklu sviptingar sem áttu sér stað í
kalda stríðinu; Sovétríkin hrundu og sósíal-
demókratar á Vesturlöndum með þeim svo und-
arlegt sem það nú sýnist. Byltingin í Rússlandi
var lyftistöng fyrir einmitt sósíaldemókrata á
sínum tíma enda útbreidd skoðun að yrðu menn
ekki við a.m.k. sumum kröfum hinnar svokölluðu
alþýðu væri voðinn vís. Þegar Sovétríkin voru
hrunin var enginn hræddur við neitt lengur og
þótti sem ekki væri um neitt að deila. Alla vega
um tíma. Nú trúa menn ekki lengur á hagvöxt
sem byggist á sívaxandi framleiðslu og neyslu og
orkunýtingu. Hvaða hagvöxt? spyrja menn í dag.
Er innistæða fyrir honum? Við búum við þá
skrýtnu þversögn að til er allskyns tölfræði um
það að ástandið í heiminum sé skárra en oftast
áður. Aldrei hafa færri búið við sára fátækt og
þrátt fyrir reglulegar fréttir um stríð og skærur
hafa aldrei færri týnt lífi í styrjöldum en á þeim
tímum sem við lifum á núna. En samt er mörgum
dimmt fyrir sjónum,“ segir Árni.
„Menn hafa lengi búið við þá trú að börnin
okkar komi til með að eiga betra líf en við. Nú er
hins vegar svo komið að sú trú er mjög löskuð;
margir óttast að börnin okkar komi ekki til með
að eiga betra líf en við heldur búa við lakari hlut.
Margt kemur þar til, svo sem umræðan um lofts-
lagsmál og vandann sem mannkyni er á höndum
af þeim sökum. Við það bætist ótti við nýja
kreppu en bjartsýni þeirra sem trúa á hina ósýni-
legu hönd markaðarins sigldi í strand með
bankahruninu árið 2008. Margir óttast líka
græðgi þessa 1% sem stöðugt verður valdameira
og ríkara. Fyrir liggur að alþjóðleg stórfyrirtæki
eru löngu orðin valdameiri en flest þjóðríki og
þess vegna er almenningur í vaxandi mæli varn-
arlausari en áður. Sumir óttast líka sjálfa
tæknina; að allt sem heitir atvinnuöryggi tilheyri
fortíðinni. Er til eitthvað lengur sem heitir ævi-
starf? Ég nefni tölvulærða sem dæmi; margir
þeirra fá bara verktakavinnu í dag. Alvörusamn-
ingar við launafólk heyra víða sögunni til.“
Átti sér enga framtíð
Við þetta bætist menningarlegur ótti. „Ég man
eftir samtali sem ég átti kringum 1990 við þáver-
andi sendiherra Frakka á Íslandi. Að hans dómi
átti Frakkland sér enga framtíð á þeim tíma; öll-
um stæði á sama um þjóðríkið og tunguna. Mér
brá dálítið við þetta; ef Frakkar eru slegnir slík-
um framtíðarótta, hvað megum við þá segja,
þessi agnarsmáa þjóð? Þá sjaldan við Matthías
Johannessen hittumst á seinni árum þá tölum við
ekki síst um þetta. Hvað verður um íslenska
tungu og menningu? Hvað verður ef stór hluti
„Þegar maður hefur staðið
í deilum alla ævi er líklega
kominn tími til að vera til
friðs,“ segir Árni Bergmann
sem verður 85 ára á árinu.
Morgunblaðið/RAX
Heyrnartækni | Glæsibæ | Álfheimum 74 | 104 Reykjavík | Landsbyggðaþjónusta | Sími 568 6880
Prófaðu nýju Opn S heyrnartækin í 7 daga
- Tímabókanir í síma 568 6880
Stærsta áskorun einstaklinga með skerta heyrn er að fylgjast með samtali í fjölmenni og klið. Nýju Opn S heyrnartækin frá Oticon skanna
allt hljóðumhverfið 100 sinnum á sekúndu og framkvæma 56.000 hljóðmælingar á sama tíma! Einstaklega hröð og nákvæm hljóðúrvinnsla
í Opn S heyrnartækjunum skilar þér margfalt betri talskilningi í krefjandi aðstæðum en fyrri kynslóð heyrnartækja. Hægt er að fá Opn S
með endurhlaðanlegum rafhlöðum!
Ertu einangraður
í margmenni og klið?