Morgunblaðið - 03.03.2020, Síða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. MARS 2020
Í nýársávarpi til
þjóðarinnar sagði for-
setinn að hann mundi
bjóða sig fram í næstu
forsetakosningum.
Ekki býst ég við að ein-
hver fari fram á móti
honum því forsetinn
hefur verið afar frjáls-
legur í samskiptum við
almenning og nánast
eins og almennur borg-
ari meðal fólks. Einhverjir munu þó
setja spurningarmerki við þetta lát-
leysi og telja að embættið sé lág-
stemmdara en það var. Þetta látleysi
og það að hann vísaði ekki orku-
pakkamálinu til þjóðarinnar vekur að
vísu þá spurningu hvort ástæða sé til
að eyða milljónum í embætti sem
hefði nánast engan tilgang í þjóð-
félaginu, annan en að vera sem nokk-
urskonar punt á ákveðnum dögum.
Stjórnarskrármálið hefur sýnt okkur
að Alþingi er ekki tilbúið að starfa
samkvæmt vilja þjóðarinnar, þar sem
þjóðin var búin að samþykkja frumrit
af stjórnarskrá sem sérstök nefnd
hafði sett saman og hlaut braut-
argengi í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þegar, eða ef, stjórnarskrármálið
kemst á dagskrá hjá Alþingi, finnst
mér að í stjórnarskrána ætti að koma
ákvæði um að ef tiltekinn fjöldi kjós-
enda krefðist þjóðaratkvæðis, ætti
forsetinn að vísa málinu til þjóð-
arinnar. Með því væri hann laus við
að taka persónulega ákvörðun í mál-
inu. Það er afar sorgleg staða að ein-
ræðistilburðir á Alþingi séu slíkir að
vilji þjóðarinnar skipti engu máli.
Þarna stangast á vilji þjóðarinnar og
26. grein stjórnarskrárinnar. Það er
afar slæmt að ekki skuli vera hægt að
löggilda stjórnarskrá í landinu, vegna
mótstöðu á Alþingi. Stjórnarskrár-
málið á að taka fyrir og hljóta umfjöll-
un og afgreiðslu á Alþingi.
Annað mál er Alþingi mjög til
vansa. Það eru þau há-
stemmdu mannréttindi
sem ákveðnir há-
launamenn hafa öðlast á
síðustu árum, varðandi
bótarétt, ef þeir fá ekki
það starf sem þeir sækja
um. Þarna eru mönnum,
sem hafa milljónir á
mánuði, færð réttindi
sem eru langt frá því er
hinn almenni borgari
hefur. Samt eiga mann-
réttindi allra að vera
þau sömu. Rétt er að hafa í huga að
þarna er ekki um það að ræða að
nauðsyn sé á því að bæta kjör þessara
aðila, vegna erfiðrar framfærslu-
stöðu. Þegar maður hugsar svo til
þess að verkafólk þarf að berjast,
með verkföllum, fyrir því að fá laun
sem rétt duga fyrir helmingnum af
framfærslu heimilis, finnst manni
þetta vera langt út úr kortinu. Ein-
staklingur sem þarf að sjá fyrir börn-
um verður að lifa á tekjum sem eru
undir fátæktarmörkum. Lítum svo á
það að starfsmaður lífeyrissjóðs sé
með 28 milljónir á mánuði. Það er
ekki trúverðugt að menn vinni fyrir
þessum launum, eða hafi ábyrgð sem
þessi laun beri. Þetta er aftur á móti
góð tekjuleið fyrir ríkið sem fær 14
milljónir á mánuði í skatt úr lífeyr-
issjóðnum á mánuði, út á svona laun.
Mér finnst kominn tími á að fara
rækilega yfir ýmislegt í þjóðfélaginu.
Er ekki allt
í lagi hjá okkur?
Eftir Guðvarð
Jónsson
Guðvarður Jónsson
» Þarna eru mönnum,
sem hafa milljónir á
mánuði, færð réttindi
sem eru langt frá því er
hinn almenni borgari
hefur. Samt eiga mann-
réttindi allra að vera
þau sömu.
Höfundur er eldri borgari.
Stoðkerfissjúkdóm-
ar herja mikið á
mannfólkið, einkum
þegar aldurinn færist
yfir með tilheyrandi
skertri hreyfigetu,
kvölum, skurð-
aðgerðum og lyfja-
notkun.
Viðbótaiðnaðurinn
(supplement industry)
hefur óspart notfært
sér þessa sjúkdóma sem féþúfu og
þar hafa efnin glúkósamín og
kondróítin komið mikið við sögu.
Þessi efni eru seld dýru verði og
þeim fylgir gríðarlegt auglýs-
ingaflóð gjarnan með hástemmdum
reynslusögum um ágæti þeirra, svo
sem að verkir hafi horfið og fólk
orðið „sem nýtt“. En vandaðar klín-
ískar rannsóknir þessum staðhæfin
um til stuðnings skortir alveg.
Því er hætt við að „virknin“ stafi
bara af væntingaráhrifum eða
hreinlega óskhyggju og/eða skrumi.
Fyrir 14 árum birtist grein í
læknisfræðitímaritinu New Eng-
land Journal of Medicine eftir
Clegg, D.O. et al.: Glucosamine,
Chondroitin Sulfate,
and the Two in Comb-
ination for Painful
Knee Osteoarthrits
(https://www.nejm.org/
doi/full/10.1056/
NEJMoa052771). Nið-
urstaðan var sú, að
glúkósamín, kondróítín
og blöndur af þeim
væru gagnslaus við
slitgigt (osteoart-
hritis). Nýrri rann-
sóknir hafa sýnt fram
á það sama, svo það
þarf engum blöðum um þetta að
fletta.
Eins og þetta sé ekki nóg þá hafa
Bandarísku gigtarlæknasamtökin
nýlega varað alvarlega við því að
nota þessi tvö efni, stök eða saman,
sjá Kolasinski, S.L. et al.: 2019 Am-
erican College of Rheumatology/
Arthritis Foundation Guideline for
the Management of Osteoarthritis
of the Hand, Hip, and Knee
(https://www.rheumatology.org/
Portals/0/Files/Osteoarthritis-
Guideline-Early-
View-2019.pdf?fbclid=Iw-
AR0qclRl7niINcklnqGa2gOdA-
HLVAYcLkUQqEuf3AGnJnP-
bRPOs1mwEi87o).
Efnin hafa sem sagt engin áhrif á
slitgigt en geta valdið aukaverk-
unum, svo sem versnun á astma,
aukningu á blóðsykri, versnun á
gláku, aukningu á kólesteróli,
hækkun á blóðþrýstingi, ofnæmi ...
(www.webmd.com). Þetta eru því
sannkölluð óbótaefni.
Mér er spurn: er það viðunandi
að verið sé að halda að fólki gagns-
lausum óbótaefnum? Hvað með eft-
irlit? Hérlendis sýnist mér það vera
í algeru skötulíki hjá aðila, sem vart
getur greint á milli nauta- og
hrossakjöts. Þess vegna getur
hvaða afglapi sem er framleitt og
selt hvaða óbótaefni sem er, svo
lengi sem það er ekki bráðdrepandi,
virðist vera. Og það sem mér finnst
vera fyrir neðan allar hellur: apó-
tekin taka virkan þátt í öllu ruglinu
með því að selja allt þetta jukk.
Glúkósamín og kondróítin –
gagnslaus óbótaefni
Eftir Reyni
Eyjólfsson » Glúkósamín og
kondróítin hafa eng-
in áhrif á slitgigt en geta
valdið aukaverkunum.
Reynir Eyjólfsson
Höfundur er doktor í lyfjafræði.
Jörðin hlýnar og okk-
ur jarðarbúum er kennt
um. Ekki efa ég það að
við berum nokkra sök,
en náttúruöflin láta ekki
að sér hæða og hitastig
jarðar hefur sveiflast
upp og niður í gegnum
aldir, án aðkomu
mannsins.
En mannskepnan er
sjálfri sér lík. Í stað
þess að ráðast gegn rót-
um vandans grípa opinberir aðilar
tækifærið til skattlagningar og fyrir-
tækin til tekjuauka, samanber
Landsvirkjun og af-
látsbréfin. Allt löglegt
að sjálfsögðu, en vand-
inn hverfur ekki við
þær aðgerðir.
Uppvaxandi kyn-
slóðir hafa áhyggjur
af framtíðinni, en það
er ekkert nýtt.
Og nú fylkja íslensk
ungmenni liði og
krefja stjórnvöld okk-
ar um aðgerðir gegn
hlýnun jarðar. Vilji
ráðamanna er eitt, en
möguleikarnir aðrir.
Vandamálið er risavaxið og ef allri
draumsýn er sleppt, þá stendur eftir
að við Íslendingar erum svo fáir að
það skiptir nákvæmlega engu máli í
stóra samhenginu hvað við gerum.
Jafnvel þótt við hyrfum alveg af
jörðinni myndi það engu breyta um
loftslag jarðarinnar. Auðvitað er það
siðferðileg skylda okkar að gera allt
sem við getum til þess að vernda
eins og unnt er lífslíkur mannsins á
jörðinni. Við gætum stefnt að því að
vera góðar fyrirmyndir fyrir fjöl-
mennari þjóðir í allri umgengni,.
En stundum minnir barátta okkar
Íslendinga í umhverfismálum mig á
baráttu Don Quixote við vindmyll-
urnar. Tökum nokkur dæmi:
1. Jarðarbúar eru taldir vera um
7,5 miljarðar og losun koltvísýrings
af manna völdum er talin vera aðal-
ástæða hlýnunarinnar. Meira en
helmingur allra jarðarbúa hefur
ekki aðgang að vistvænni orku til
eldunar, lýsingar, hitunar eða kæl-
ingar. Hvað skyldu eldar þeirra
menga mikið?
2. Hernaðarátök eru mikill meng-
unarvaldur, bæði beint og óbeint.
Hvað er mikið notað af mengandi
orku í heiminum til framleiðslu á
óteljandi tegund-um stríðstóla? Og
hvað fer mikið af jarðefnaeldsneyti
til þess að knýja áfram öll farartæki
stríðsþjóðanna bæði í lofti, á jörðu
niðri og á hafinu?
Ekki hef ég orðið var við opinbera
umræðu um þetta trúlega óleys-
anlega vandamál. Enginn veit hve
mikilli mengun átökin valda og eng-
inn virðist vilja vita. Engan hef ég
séð minnast á það.
3. Stærsti hluti stóriðju heimsins
er knúinn áfram af óvistvænni orku,
enda lítið annað í boði, svo einhverju
nemi. Til eru fyrirbrigði sem nefnd
eru vogunarsjóðir. Ef dæma má eftir
fréttum eru það slíkir sjóðir sem
eiga og stýra stærstum hluta af stór-
iðjuverum heimsins. Markmið
þeirra er að ávaxta eignir eigenda
þeirra eins vel og unnt er. Þeir
starfa að sjálfsögðu samkvæmt lög-
gjöf ríkjanna sem þeir hafa starf-
semi í. En umsvif þeirra eru oft
mjög fyrirferðarmikil samanborið
við efnahag viðkomandi ríkis og því
getur reynst erfitt fyrir ríkisstjórnir
fámennra þjóða að semja við þá á
jafnréttisgrunni.
5. Að venju þurfa ráðamenn okkar
að vera heilagri en páfinn. Möguleiki
okkar til þess að hafa áhrif á koltví-
sýringslosun stórveldanna, sem
menga mest, er ekki beysinn.
Bandaríkjamenn, sem eru reynd-
ar ekki nema um 1.000 sinnum fleiri
en við, eru ekki með í Parísarsátt-
málanum. Kínverjar, sem eru um
4.000 sinnum fleiri en við, ætla að
slást í hópinn árið 2030.
Við höfum verið forgöngumenn á
ýmsum sviðum til hagsbóta fyrir
náttúruna, sem mér finnst hefði
mátt reikna okkur til tekna. Elliða-
árstöðin tók til starfa 1921 og Ljósa-
fossstöðin 1936, tvær vistvænar raf-
orkustöðvar. Og fyrir þann tíma
voru þó nokkrar litlar einkastöðvar
komnar í gagnið.
Hitaveita Reykjavíkur var stofnuð
1930 og heitt vatn komið í flest hús í
Reykjavík upp úr 1940.
Fjölmiðlar segja okkur að litlar
líkur séu á því að okkur takist að
uppfylla skuldbindingar okkar sam-
kvæmt Parísarsáttmálanum fyrir
2030 og háar sektargreiðslur geti
verið fram undan.
Var þetta vanhugsuð undirritun af
okkar hálfu? Var ekki vitlaust gefið?
Hefðu ekki átt að vera mismunandi
tímasett rásmerki með tilliti til fyrri
aðgerða? Spyr sá sem ekki veit.
Gamalt orðtak kemur ósjálfrátt upp
í hugann: Ja, miklir menn erum við,
Hrólfur minn.
Leikmannsþankar um loftslagsmál
Eftir Werner Ívan
Rasmusson » Við Íslendingar
erum svo fáir að það
skiptir nákvæmlega
engu máli í stóra sam-
henginu hvað við gerum.
Jafnvel þótt við hyrfum
alveg af jörðinni myndi
það engu breyta um
loftslag jarðarinnar.
Werner Ívan
Rasmusson
Höfundur er apótekari.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS