Fréttablaðið - 10.09.2020, Blaðsíða 8

Almenningur var
fljótur að taka fyrir-
tækið og starfsmenn þess af
lífi í kommentakerfunum.
Garðar Guðmundur
Gíslason, lög-
maður SamherjaÞÝSKALAND Fimm þýsk sambands-
ríki munu leyfa vændi á nýjan leik
frá 15. september, en það var bann-
að vegna sóttvarnasjónarmiða.
Þetta eru Norður-Rín Vestfalía,
Brimaborg, Hamborg, Slésvík-Hol-
stein og Neðra Saxland.
Vændisfólk hefur kvartað mikið
undan banninu og bent á að aðrar
stéttir sem komast í líkamlega nána
snertingu við viðskiptavini. Hafi
þetta veruleg áhrif á afkomu þeirra.
Nýverið varð stærsta vændishús
landsins gjaldþrota en þrátt fyrir
bannið hefur vændi ekki stöðvast
í landinu heldur farið neðanjarðar.
Eftir af léttingu munu stjórn-
völd þó setja ákveðin skilyrði sem
vændisfólk verður að uppfylla til að
fá að starfa. Halda verður nákvæma
skrá um viðskiptavini og þjónustan
verður að vera skipulögð fram í tím-
ann með pöntun.
Ólíkt hinum fjórum sambands-
ríkjunum þurfti að snúa upp á
hendina á Norður-Rínverjum til
að aflétta banninu. En þar sigruðu
samtök vændisfólks ríkið í dóms-
máli. Töldu dómarar það ekki
sannað að smithætta væri meiri í
kynmökum tveggja aðila en á 150
manna samkomum. – khg
Þjóðverjar leyfa
vændi á ný
HOLLAND „Mismunun er það versta
sem getur komið fyrir þig,“ sagði
Mark Rutte, forsætisráðherra Hol-
lands, eftir fund með samtökunum
Kick Out Zwarte Piet, eða Spörkum
út Svarta-Pétri. Vitundarvakning
gegn mismunun eftir kynþáttum,
undir forystu Black Lives Matter,
hefur snert Holl endinga eins og
aðra og því ólíklegt að Svarti-Pétur
heimsæki þá um jólin, eins og hann
hefur gert í meira en hundrað ár.
Svarti-Pétur er vinur hollenska
jólasveinsins, Sinterklaas, og hefur
í gegnum tíðina verið túlkaður af
svartmáluðum hvítum leikurum,
í endurreisnarfatnaði, með rauðan
varalit og krulluhárkollu.
Í seinni tíð hefur þetta verið talið
ýta undir kynþáttafordóma í garð
svartra. Í Hollandi búa hundruð
þúsunda manna sem eru ættuð frá
Karíbahafinu og Afríku. Hefðinni
hefur verið mótmælt á undanförn-
um árum og afstaða Hollendinga
hefur breyst hratt. Árið 2011 vildu
aðeins 7 prósent breyta hefðinni en
árið 2019 var hlutfallið komið upp í
53 prósent. – khg
Enginn Svarti-
Pétur um jólin DÓMSMÁL Samherji fer fram á rúm-
lega 300 milljónir króna í skaða- og
miskabætur frá bankanum fyrir
þann málarekstur sem hófst með
húsleit og haldlagningu gagna
þann 27. mars árið 2012, en Sam-
herji var sakaður um að brjóta
gjaldeyrislög á þeim tímum, þegar
ströng höft giltu. Málið fór til sér-
staks saksóknara og voru gefnar út
stjórnvaldssektir sem á endanum
voru dæmdar ógildar árið 2018.
Sektirnar voru endurgreiddar en
Samherji fer nú fram á bætur vegna
útlagðs kostnaðar og þess tjóns sem
fyrirtækið telur sig hafa orðið fyrir.
Um helmingur kröfunnar er
vegna reikninga fyrir vinnu fyrr-
vera nd i ra nnsók na rlög reg lu-
mannsins Jóns Óttars Ólafssonar, í
gegnum fyrirtækin Juralis og PPP.
Jóhannes Karl Sveinsson, lögmaður
Seðlabankans, sagði hins vegar að
samansafn þeirra reikninga sem
lægju fyrir væru ekki fullnægjandi
sem sönnunargagn í bótamáli. Þeir
væru illa skýrðir, sumir fyrndir,
sumir tvítekningar og sumir gætu
tæplega tengst því máli sem til
umfjöllunar væri, svo sem vegna
starfa Jóns í Máritaníu.
„Við vitum ekkert hvað þessi
maður var að gera,“ sagði Jóhannes.
Einnig bæri á tvítekningum á reikn-
ingum frá öðrum lögfræðistofum,
en meiri upplýsingar væri hægt að
sjá á þeim.
Samherji fer einnig fram á bætur
vegna innri kostnaðar fyrirtækis-
ins, svo sem vegna launagreiðslna á
þeim degi sem húsleitin fór fram og
vegna starfsloka fjármálastjórans
Sigursteins Ingvarssonar, sem bar
vitni í gær og sagðist hafa þurft að
leita til sálfræðings og taka geðlyf,
eftir ásakanir um fjármálamisferli.
Jóhannes taldi hins vegar enga
lagastoð fyrir bótagreiðslum vegna
þessa kostnaðar.
Garðar Guðmundur Gíslason,
lögmaður Samherja, reifaði málið
frá upphafi. Hvernig að húsleitinni
var staðið, aðkomu fjölmiðla sem
mættir voru á staðinn fyrir hús-
leit og að Seðlabankinn hafi sent
tilkynningu til rúmlega 600 miðla
um heim allan. „Almenningur var
fljótur að taka fyrirtækið og starfs-
menn þess af lífi í kommentakerf-
unum,“ sagði hann. Fyrsta fréttin
barst af málinu 21 mínútu eftir að
húsleitin hófst.
Hafi bankinn með þessu brotið
þagnarskyldu og ekki farið vel með
vald sitt. Vísaði hann í orð Más Guð-
mundssonar seðlabankastjóra,
frá árinu 2019, um að rökstuddur
grunur hafi ekki legið fyrir um
brot þegar húsleitin hafi verið gerð.
„Stjórnvaldið var í veiðiferð,“ sagði
Garðar.
Hafi bankinn ekki hætt málinu,
þrátt fyrir álit ríkissaksóknara,
leitað til lögfræðings úti í bæ og á
endanum lagt á stjórnvaldssekt,
sem síðan hafi verið dregin til baka.
Málið hafi verið eitt stórt núll frá
upphafi en um tíma hafi fyrirtækið
og starfsmenn þess verið sakaðir
um tæplega 80 milljarða króna brot.
„Það var ekki lágt reitt til höggs.“
Jóhannes benti á að dómur hefði
aldrei tekið efnislega afstöðu um
þau mál sem Samherji var grun-
aður um innan bankans, svo sem
málefni Kötlu Seafood og þau 55
milljarða viðskipti sem fóru þar
fram á ákveðnu tímabili. Einnig að
árangursleysi aðgerðanna leiði ekki
sjálfkrafa til bótaskyldu og að eng-
inn hafi verið handtekinn og engar
eignir kyrrsettar.
Hann bað dómara einnig að taka
með í reikninginn þann tíma sem
atburðirnir gerðust á. Landið var á
kúpunni eftir hrunið og Seðlabank-
anum hafi verið falið að passa upp
á að gjaldeyrir skilaði sér til lands-
ins. Allir 20 stærstu útf lytjendur
landsins hafi verið til skoðunar hjá
bankanum. „Þarna var fólk aðeins
að vinna vinnuna sína,“ sagði hann.
Hvað fjölmiðla varðar benti hann
á að þessir 600 erlendu miðlar væru
í RSS-áskrift að fréttum bankans og
að aldrei hafi verið sýnt fram á að
upplýsingar til íslenskra miðla um
húsleitina kæmu frá Seðlabank-
anum.
Samhliða málinu fór einnig fram
meðferð í máli Þorsteins Más gegn
Seðlabankanum vegna stjórnvalds-
sektar sem einnig var afturkölluð.
En hann krefst 6,5 milljóna króna í
skaða- og miskabætur vegna kostn-
aðar við málið og orðsporshnekkis.
Þorsteinn var fyrsta vitnið sem
kallað var til í gærmorgun og sagð-
ist hann hafa verið hræddur um að
missa fyrirtækið á þessum tíma.
Fullyrðingar Seðlabankans hafi
verið grófar og bitnað á orðspori
fyrirtækisins gagnvart lánardrottn-
um og viðskiptavinum erlendis.
Varð honum nokkuð heitt í hamsi
þegar Jóhannes spurði hann út í þau
viðskipti sem rannsóknin beindist
að og skilaskyldum gjaldeyri. Þurfti
Kjartan Bjarni Björgvinsson dómari
að biðja menn að stilla sig.
kristinnhaukur@frettabladid.is
Segir reikningana ótæka sem
sönnunargagn í dómsmálinu
Hiti var í dómshúsi Héraðsdóms í gær þegar aðalmeðferð í máli Samherja gegn Seðlabankanum fór
fram. Þurfti dómari að biðja menn að stilla sig þegar forstjórinn, Þorsteinn Már Baldvinsson, bar vitni.
Samherji krefst yfir 300 milljóna í bætur en Seðlabankinn telur kröfurnar byggja á hæpnum forsendum.
Forstjórinn, Þorsteinn Már Baldvinsson, bar fyrstur vitni í Héraðsdómi Reykjavíkur í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
GEIRFINNSMÁL Deilt var um hvort
og með hvaða hætti megi leiða tvo
réttarsálfræðinga, þá Gísla Guð-
jónsson og Jón Friðrik Sigurðsson,
sem vitni í máli Erlu Bolladóttur
gegn íslenska ríkinu, í fyrirtöku í
Héraðsdómi Reykjavíkur í gær.
Í málinu gerir Erla kröfu um að
úr skurður endur upp töku nefndar,
um synjun á beiðni hennar um
endur upp töku á hennar þætti í
Guð mundar- og Geir finns málum
verði felldur úr gildi, en það er for-
senda þess að hún geti krafist nýs
úrskurðar um endurupptöku.
Settur ríkislögmaður leit svo á að
um sérfræðivitni væri að ræða og
því þyrfti að leggja fram yfirlit yfir
spurningar til þeirra fyrir fram.
Þessu andmælti Ragnar Aðalsteins-
son lögmaður Erlu. Réttarsálfræð-
ingarnir hefðu ekki verið beðnir
um að gera sérfræðiálit tengt
dómsmáli Erlu, heldur hefðu þeir
komið að málinu að beiðni íslenska
ríkisins, þegar starfshópur skipað-
ur af þáverandi innanríkisráðherra
vann að skýrslu um rannsókn Guð-
mundar- og Geirfinnsmála. Ragnar
kvaðst því geta spurt vitnin um
hvað sem honum sýndist.
Meðan tekist var á um þetta ósk-
aði Erla eftir að fá að ávarpa rétt-
inn. Dómari synjaði þeirri beiðni.
Eftir frekari framlagningu gagna,
frestaði dómari frekari undirbún-
ingi fyrir aðalmeðferð málsins um
tvær vikur. Svo sleit dómari þing-
haldi og bauð Erlu að því loknu að
taka til máls.
„Það sem ég vildi segja varðandi
það sem gæti þurft að spyrja rétt-
arsálfræðinga um, er að þeir gerðu
þessa ítarlegu rannsókn sam-
kvæmt vísindalegum stöðlum á
sálarástandi mínu milli desember
1976 og maí 1977,“ sagði Erla og
vísaði til þess að Endurupptöku-
nefnd fann það gegn beiðni Erlu
um endurupptöku að hún hafi
ekki verið í einangrun þegar hún
skrifaði undir sína fyrstu skýrslu í
málinu. „Þar með hafi ég bara verið
hress og kát og gert þetta algjörlega
að eigin frumkvæði. Það er bara
svo óralangt frá því,“ sagði Erla og
bætti við: „Ég skrifa undir fyrstu
skýrsluna 23. janúar og þá er ég í
nánast daglegu sambandi við þá
[rannsakendur málsins] frá því í
desember og er með vopnaða lög-
reglumenn til þess að gæta mín og
allt í uppnámi.“
Síðasta fyrirtaka fyrir aðalmeð-
ferð fer fram síðar í mánuðinum,
þar sem slegið verður föstu hvaða
vitni koma fyrir dóm og bera vtini
í málinu. – aá
Erlu synjað um að taka til máls í þinghaldi 
Erla Bolladóttir var viðstödd fyrirtöku í máli sínu í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ólíklegt er að Svarti-Pétur aðstoði
Sinterklaas næstu jól. MYND/GETTY
1 0 . S E P T E M B E R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R6 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð