Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.2020, Blaðsíða 17

EYJAN 17DV 2. OKTÓBER 2020
Tveggja flokka kerfið
Það er gömul saga og ný að
einmenningskjördæmi ala
af sér tveggja flokka kerfi.
Bandaríkin eru líkast til skýr-
asta dæmið, þó þau séu mun
fleiri og víðar. Demókratar
og Repúblikanar eru þessir
tveir flokkar. Demókratar til
vinstri og Repúblikanar til
hægri.
Bandarísk kosningalöggjöf
og hefð hefur að miklu leyti
fest þessa skiptingu í sessi.
Þannig miðar löggjöfin oft
að þessum tveimur flokkum
og leggur grunn að baráttu
tveggja flokka, ekki þriggja.
Flokkarnir tveir hafa svo
orðið að ríki í ríkinu. Þeir
hafa úr milljörðum dala að
spila í hverjum kosningum og
stjórna að mjög miklu leyti
hvernig bandarísk stjórnmála-
saga þróast. Fyrr á árum voru
ákvarðanir um tilnefningar til
embætta að mjög miklu leyti
teknar í reykfylltum bakher-
bergjum en samhliða almennri
lýðræðisþróun í Bandaríkj-
unum hefur orðið breyting á
þessu. Nú fara fram fyrirferð-
armiklar forkosningar í báðum
flokkum þar sem stuðst er við
kjörmannakerfi sambærilegt
því sem stuðst er við í aðal-
kosningunum.
Flokkarnir stýra, eftir sem
áður, hverjir eru útnefndir.
Hefur þetta „vald“ verið nefnt
dagskrárvald stjórnmála-
flokkanna. Þannig stjórna
innmúraðir flokksmenn um
hvaða tvo frambjóðendur
verður kosið í aðalkosning-
unum. Á undanförnum árum
hefur orðið mikil pólarísering
í bandarískum stjórnmálum
og gjáin á milli hugmynda-
fræði flokkanna tveggja
dýpkað. Það hefur líka orðið
til þess að kjósendur innan
flokkanna eru hugmyndalega
„fjær“ almennum kjósendum.
Það veldur því að frambjóð-
endur þurfa að höfða til sitt-
hvors kjósendahópsins í for-
kosningunum annars vegar og
aðalkosningunum hins vegar.
Framkvæmd kosninga
Vegna þess að bandarískar
alríkiskosningar eru í raun 51
aðskildar kosningar er ekki
um að ræða heildstæðan staðal
um hvernig haga skuli kosn-
ingum. Þannig eru kjörseðlar,
talningaraðferðir, fjöldi kjör-
staða og kosningalög og -regl-
ur gjörólík á milli ríkja. Sums
staðar er kosið í tölvu, annars
staðar með stimplum, svo með
blýanti á þriðja stað. Þessi
ólíka framkvæmd hefur verið
til umfjöllunar í tengslum
við réttindabaráttu svartra.
Kjörstaðir eru almennt á for-
ræði sveitarstjórna í Banda-
ríkjunum og ber þeim lögum
samkvæmt að fjármagna at-
kvæðagreiðslurnar. Þannig
eru kjörstaðir gjarnan færri
á fátækari svæðum og verr
mannaðir. Það leiðir til þess að
meiri tíma getur tekið þá íbúa
að kjósa en annars staðar. Þar
sem kosið er á þriðjudögum
hefur þetta sums staðar leitt
til þess að fátækir hafa hrein-
lega ekki kost á því að fara úr
vinnu á virkum degi í fleiri
klukkutíma til þess að kjósa.
Þetta snertir svarta íbúa sér-
staklega illa.
Sum ríki gera hreina saka-
skrá að skilyrði fyrir kosn-
ingarétti og enn önnur svipta
þá kosningarétti sem eru með
ógreiddar sektir í kerfinu.
Þetta er sagt bitna sérstak-
lega á svörtum íbúum Banda-
ríkjanna.
Til þess að geta kosið þarf
viðkomandi að hafa skráð sig
á kjörskrá vissum tíma fyrir
kosningar. Til þess að geta
skráð sig á kjörstað þarf við-
komandi í flestum tilfellum að
hafa fasta búsetu á tilteknum
stað. Þetta útilokar þannig
heimilislausa frá þátttöku í
kosningunum. Enn og aftur
snertir þetta minnihlutahópa
einstaklega illa.
Kosningaþátttaka var árið
2016 aðeins 55,4 prósent í
Bandaríkjunum.
Kosið verður þriðjudaginn
3. nóvember að þessu sinni. n
Höfundur er
stjórnmálafræðingur
Bandarískar al-
ríkiskosningar
eru í raun 51 að-
skildar kosning-
ar.
BÓNUS
NETTÓ
KRÓNAN
FLY OVER
ICELAND
LÖÐUR
NAMMI OG
ÍSPINNAR
MARK AÐURINN ER LÍK A Á NETINU: W W W.FORL AGID. IS | GJÖF F YRIR ALL A SEM KOMA
OPIÐ ALLA DAGA kl. 10–19
Á FISKISLÓÐ 39
990 kr. 1.490 kr. 990 kr. 990 kr.
2.990 kr.
SÍÐU
STU

DAG
ARN
IR
NÆG BÍLA- STÆÐI
990 kr.
990 kr.
990 kr./stk.
Nesbø pakki
1.990 kr.