Austri - 21.12.1995, Blaðsíða 26

26
AUSTRI
Jólin 1995
Aðalbjörn Ulfarsson, frá Yattarnesi
Undir hníf kærleikans
Það voru góð veður seinni hluta
maí 1960 og voraði vel. Ég var
kominn til Reykjavíkur og lá í stof-
unni hjá Maríu systur og manni
hennar, svo illa haldinn af verk í
bakinu að ég gat naumast hreyft
mig. María hringdi í heimilislækn-
inn, Árna Björnsson sem kom og
skoðaði mig og sagði að ég væri
með brjósklos og ráðlagði mér að
hafa sambandi við Bjarna Jónsson,
lækni á Landakoti.
Daginn eftir brölti ég í símanum
og hringdi á Landakot, stúlka svar-
aði og sagði að Bjarni væri svo
störfum hlaðinn að útilokað væri að
fá við hann viðtal fyrr en seint í
ágúst og bauðst til að skrifa mig
niður þá. Ég sagði að svo lengi gæti
ég ekki beðið. Eftir að rætt málið
við Maríu systur var það að ráði að
ég skjögraði til Friðriks Einarsson-
ar, læknis til að athuga hvort hann
gæti ekki ráðlagt mér eitthvað. Frið-
rik skoðaði mig og sagði mér að
gera æfingar, sem ég ekki gat. Hann
ákvað þá að panta strax fyrir mig
pláss á Landspítalanum og hringdi
til Snorra Hallgrímssonar prófess-
ors. Daginn eftir brölti ég á biðstofu
til prófessors Snorra. Frammi á
ganginum sat stúlka innan við gler-
rúðu með gati á og gáfu allir sig
fram við hana um leið og þeir
komu. Þetta athugaði ég ekki held-
ur fór beint inn á biðstofuna. Fólk
var kallað upp og þar kom að við
vorum tveir eftir á biðstofunni, ég
og stór maður, gráhærður, sem setið
hafði og lesið í blaði. Hann braut nú
saman blaðið og tók mig tali. Þetta
var bændahöfðinginn og Þingeying-
urinn Jón Þorbergsson á Laxamýri.
Mikið fannst mér til um hvað hann
var höfðinglegur þegar hann reis úr
sæti sínu og gekk til fundar við
lækninn.
Ég gaf mig nú á tal við stúlkuna
innan við glerrúðuna og sagði henni
að ég hefði átt að hitta prófessor
Snorra Hallgrímsson. Hún spurði að
nafni og ég sagði sem var að ég ætti
ekkert viðtal pantað en að Friðrik
Einarsson hefði hringt til prófess-
orsins daginn áður og ég hefði átt að
koma á þessum tíma. Hún sagði að
þar sem ég ætti ekkert viðtal pantað
fengi ég ekki að tala við hann núna
og yrði að bíða fram í júlí. „Jæja ég
fer þá bara inn hvað sem þú segir“,
sagði ég og gerði mig líklegan til
þess. I því opnuðust dyrnar og inn
kom maður hvítur á hár og í hvítum
slopp og spurði hvort hér væri ein-
hver ágreiningur. Stúlkan sagði að
ég hefði ætlað að ryðjast inn til
hans. Þarna var prófessor Snorri
kominn og spurði hann hvort ég
væri sá sem Friðrik hefði beðið sig
að líta á. Ég svaraði játandi og gaf
stúlkunni hornauga og glotti út í
annað um leið og ég gekk inn og
sýndist mér koma hálfgerður van-
þóknunar svipur á hana. Snorri átti
strax traust mitt og virðingu. Hann
var hlýlegur í orðum og alþýðlegur
og vildi engar þéringar. Hann sá
strax hve slæmur ég var í bakinu og
sagðist mundi reyna að flýta rann-
sóknum, en það yrði að taka
röntgenmyndir og rannsaka þær vel
áður en nokkuð yrði gert. Kvaddi ég
hann og hélt heim til Maríu. Eftir
þrjá daga var hringt og mér sagt að
koma á Landspítalann.
Þar tók hjúkrunarnemi á móti mér
og fylgdi mér inn á herbergi. Eftir
nokkra bið kom hjúkrunarkona með
ritföng, heilsaði og tók af mér hefð-
bundna skýrslu. Að því loknu fylgdi
hún mér inn á stofu þar sem fyrir
voru 9 sjúklingar, kynnti mig fyrir
þeim og sagði mér því næst að hátta
strax og hafa slopp og inniskó við
höndina, því eftir kaffið yrði farið
með mig í bað. Löngu hef ég gleymt
hvað allir stofufélagar mínir hétu,
en man þó eftir tveimur Vopnfirð-
ingum, gömlum bónda sem hafði
lærbrotnað þegar hestur féll með
hann. Hinn var gamall meðhjálpari
með gallsteina og hét Lúðvík Tor-
vald Veivat Olafsson, verslunarmað-
ur úr Reykjavík. I rúminu næst mér
var maður úr Hafnarfirði og gekk
það sama að honum og mér. Við
hlið hans var ungur maður sem
hafði lent í mótorhjólaslysi. Þar
næst var ungur maður, Styrkár að
nafni. Togarasjómaður á að giska 28
ára gamall er mér mjög minnisstæð-
ur. Hann var stór, ákaflega sver og
þrekinn, mjög kraftalegur og lagleg-
ur með dökkt hár. Hann hafði
slasast á baki um borð í togara og
gengið undir mikla aðgerð. Hjúkr-
unarnemarnir, sem allir voru ungar
stúlkur, færðu okkur kaffið. I hópi
þessara glæsilegu stúlkna, sem mér
fannst nú reyndar allar vera fallegar
í bláum sloppum með hvíta boð-
unga og hvítan kappa á höfðinu,
voru tvær sem mér fannst bera af,
að öllum hinum ólöstuðum. Önnur
hét Elín og var dóttir Jóns Sæ-
mundssonar skipstjóra, sem um
skeið kenndi þarlendum sjó-
mennsku austur á Seilon, eða
SríLanka eins og sú eyja heitir nú.
Hin hét Hreindís Guðmundsdóttir,
hún var ljósgullið hár bæði þykkt og
mikið sem hún fléttaði í eina þykka
fléttu sem hún kom fyrir ofan á
höfðinu þannig að það leit út eins og
hún væri með gullkórónu. I heim-
sóknartí manum gerðist atburður,
sem átti eftir að mótast fast í huga
mér og að verður vikið að síðar. Inn
um dymar kom kona með þrjú böm,
einu hélt hún á í fanginu, hin voru
frísklegur drengur og telpa á aldrin-
um fjögra til sex ára. Börnin horfðu
feimin og undrandi í kring um sig
en svo áttaði drengurinn sig, breiddi
út faðminn, hljóp að togarasjómann-
inum og hrópaði um leið „pabbi“,
vafði handleggjunum um hálsinn á
honum. Móðirin varð að losa dreng-
inn og segja honum að þetta mætti
ekki gera því pabbi hans væri svo
veikur að þetta þyldi hann ekki.
Að loknum heimsóknartímanum
kom ein af stúlkunum og fór með
mig fram á bað. Ég var svo illa
haldinn að ég komst ekki ofan í
hjálpar laust og varð að biðja stúlk-
una um aðstoð. Kom hún þá með
trégrind, lagði hana þvert yfir annan
endann á kerinu og hjálpaði mér svo
upp á grindina. Ég sá strax að
blessuð stúlkan var mjög feimin við
mig, að minnsta kosti dundaði hún
mikið við að þvo á mér bakið en
kom þó fram fyrir líka. Ég spurði
hana hvort þetta væri í fyrsta skipti
sem hún færi með karlmann í bað.
Vesalings stúlkan fór öll hjá sér og
kafroðnaði en brosti og svaraði ját-
andi: „Þú þarft ekkert að vera feim-
in við mig gæska,“ sagði ég „I
fyrsta lagi ert þú bara að vinna þitt
starf og svo er ég svo illa haldinn að
þó mér dytti eitthvað í hug gæti ég
ekki framkvæmt það. En heldurðu
ekki annars að ég sé rétt skapaður?"
Við svona létt spjall fór allt að
ganga betur og feimnin fór smám
saman af stúlkunni og allir líkams-
hlutar fengu sinn þvott. Að baðinu
loknu fylgdi hún mér inn í viðtals-
stofu þar sem læknakandídat tók af
mér skýrslu þar sem tíundað var allt,
hrjáð hafði mig um dagana og auk
þess grennslast fyrir um veikindi
ættingja. Síðan lét hann mig leggj-
ast upp á borð og stakk í fótinn á
mér stórri öryggisnælu til þess að
finna hvar dofinn væri mestur. Stóra
táin var svo dofin að ég fann ekki
þegar stungið var í hana og varð að-
eins var við fiðring þegar oddurinn
á nælunni rakst í beinið.
Þegar inn á stofu kom þótti
körlunum hafa tekið langan tíma að
baða mig, eitthvað hefði ég nú verið
skítugur. Ég sagði þeim að það
hefði nú ýmislegt fleira verið gert.
Að þessu sinni var það Friðrik Ein-
arsson, sem gekk stofugang. Hann
gekk að rúmunum og ræddi lít illega
við þá sjúku. Þegar hann kom til
mín sagði hann að næsta morgun
færi ég í myndatöku. Helgina skyldi
ég nota til að hvílast vel því að
henni lokinni byrjaði rannsóknin
fyrir alvöru.
Næsta morgun vorum við ræstir
snemma eða nokkru fyrir sjö og hit-
inn mældur. Um hálf níu var morg-
ungrautur, að honum loknum var
komið að myndatöku. Mér var fylgt
á biðstofu þar sem ég beið ásamt
nokkrum öðrum, sem allir áttu það
sameiginlegt að vera með bilaðan
hrygg eða dofinn fót. Loks kom
röðin að mér. Þar var hvorki fum,
fát né feimni, æfðar hendur hand-
léku röntgenmyndatækin og kunnu
líka að hagræða sjúklingi upp á
borði svo að sem best mynd fengist.
Svo kom helgin með öllum sínum
heimsóknum og fengu flestir ætt-
ingja eða vini í heimsókn. Til mín
komu tvær systur mínar. Eftir helg-
ina byrjaði ný vinnuvika með hita-
mælingum og morgunmat. Þegar
stúlkurnar höfðu lokið við að laga
um hvern og einn kom prófessor
Snorri á stofugang og með honum
yfirhjúkrunarkona deildarinnar og
margir kandídatar. Hann leit á
spjöldin og ræddi við sjúklingana
og gaf yfirhjúkrunarkonunni fyrir-
mæli um meðferð hvers og eins.
Átti mikið af hlýjum uppörfunarorð-
um handa hverjum og einum og
kærleikurinn og góðvildin skein af
ásjónu hans. Ég bar takmarkalaust
traust til hans og var viss um, að í
hans höndum fengi ég fullan bata
eins og raunar varð.
Eftir hádegi byrjuðu rannsóknir
með nálarstungum og alla vega lík-
amsbeygingum, sem ég gat lítið
sem ekkert gert af. Svipaðar rann-
sóknir fóru fram næstu daga og end-
uðu á því að prófessor Snorri tók
báðum höndum um hálsinn á mér
og herti að. Við það jókst verkurinn
svo mikið að ég rak upp hljóð og
voru þeir þá ekki í neinum vafa
lengur um hvað að mér gengi.
Taugasérfræðingur kom síðan til að
skoða mig. Hann bankaði á öll liða-
mót á útlimum með litlum gúmmí-
hamri, talaði látlaust á meðan og
spurði ótal spurninga.
Að þeim rannsókn lokinni var ég
fluttur fyrir prófessorinn og alla
hans nemendur og aðstoðarmenn.
Hann spurði hvort ég vildi láta skera
mig upp: „Ég veit það ekki,“ svar-
aði ég; „Ef við skerum þig upp get-
ur verið að þetta lagist alveg, það
getur líka verið að það verði alveg
eins og svo getur það líka versnað.
Við getum engu lofað.“ „Jæja, það
er best að þið ráðið þessu, en ég trúi
því og vona að aðgerðir ykkar
hverjar sem þær verða bæti mig að
fullu.“ „Við sjáum nú til,“ svaraði
prófessorinn. Að þessu loknu var
farið með mig aftur inn á stofu. Eft-
ir heimsóknartímann kom stúlka
með spjald, sem á var skrifað
fastandi og hengdi það fyrir ofan
höfðalagið á rúminu mínu. Síðan fór
hún með mig í bað. Að því loknu lét
hún mig leggjast upp á borð á grúfu
og rakaði á með alla hrygglengjuna.
Ég spurði hana hvað stæði til, og
hún sagðist vera að búa mig undir
aðgerð, sem ætti að fara fram að
morgni. Undirbúningnum lauk með
því að hún gaf mér stólpípu. Það
varð sem sé að hreinsa mig bæði
utan og innan því ég mátti ekki hafa
hægðir fyrst eftir aðgerðina. Snorri
prófessor kom sjálfur á stofugang
um kvöldið og sagði að ég skorinn
upp næsta morgun. Kvöldið var ró-
legt, systur mínar komu og ég sagði
þeim hvað til stæði og að ekki yrði
hægt að heimsækja mig fyrsta dag-
inn eftir aðgerðina. Næsti morgun
hófst að venju með hitamælingu og
svo morgunverði sem var eins og
venjulega á þeim bænum blessaður
hafragrauturinn. Ég fékk auðvitað
ekkert. Um hálf níu leytið kom
hjúkrunarkona með róandi lyf í
sprautu, kæruleysissprauta sögðu
karlarnir í næstu rúmum.
Lyfið hafði strax þau áhrif á mig
að ég varð eins og ölvaður og mig
syfjaði ákaflega, en ég mátti alls
ekki sofna fyrr en á rétta augnablik-
inu. Rétt fyrir níu var mér velt yfir
á rúm á hjólum, svo hófst ökuferðin
á skurðstofuna. Þar sem svæfingar-
læknirinn beið með tæki og slöngur.
Ég fann til ótta, en á samri stundu
heyrði ég rödd prófessors Snorra.
„Hvoru megin er það vinur?“
„vinstra megin,“ svaraði ég og á
samri stundu varð ég alveg kvíða-
laus og vissi að þessum manni
treysti ég fullkomlega. Svo hvarf
mér allt og ég vissi ekkert af mér
næstu klukkutímana. Þegar ég byrj-
aði aftur að skynja lífið og umheim-
inn í kringum mig, var flaska á
statífi við fótagaflinn og sneri stút-
urinn niður. Frá henni lá slanga og á
enda hennar var sprautunál sem
hvarf inn í handlegg minn rétt ofan
við úlnliðinn. Ég sá hvítklædda veru
yfir mér og ætlaði að snúa höfðinu
aðeins, en sú hreyfing orsakaði þær
ógurlegustu kvalir sem ég hef liðið
um mína daga og áttu þær upptök
sín í mjóhryggnum. Ég reyndi að
hljóða en það varð víst bara að hásri
stunu. „Jæja, vinur þú ert að vakna.“
Þetta var rödd hvítklæddu verunnar,
sem var engin önnur en Elín Jóns-
dóttir. Hún var með mælitæki á
borði rétt hjá mér, frá þeim lá
slanga, sem endaði í einhvers konar
poka sem hún vafði utan um hand-
legginn á mér sem hún fyllti síðan
með lofti svo að hann herti að. Ég
held, þó ég hafi engan veginn verið
viss um það þá, að tækið hafi verið
til að mæla blóðþrýsting. Eftir því
sem á daginn leið þurfti hún sjaldn-
ar að framkvæma þessar mælingar,
en þeim mun oftar að hagræða mér,
því á bakinu gat ég ekki legið. Stíft
teppi hafði verið breitt undir mig og
þegar mér var snúið á aðra hliðina
tóku tveir hjúkrunarnemar í sitt
hvorn enda á teppinu. Ég greip svo
báðum höndum í þær og þannig
hafðist það. Að morgni var það
blessuð stúlkan hún Elín sem kom
með hafragrautinn og sagði; „Jæja
vinur þá er það grauturinn“ .
„Hvernig heldurðu nú að ég geti
borðað, ég sem get ekki hreyft
mig.“ „O, við hjálpumst að.“ Hún
tók síðan diskinn í aðra hendina og
skeiðina í hina og hóf svo að mata
mig og það gekk bara furðu vel.
Hún mataði mig líka í hádeginu en
seinnipart dagsins tók Hreindís við
og þannig gekk það fjóra fyrstu dag-
ana. Á fimmta degi varð ég að fara
fram úr. Með aðstoð Ellu steig ég
nokkur skref og svo fór þetta að
smá koma.
Uti beið sólin, góða veðrið og líf-
ið sjálft. Á áttunda degi frá aðgerð-
inni mátti ég fara af spítalanum.
Nokkur mannaskipti urðu á stof-
unni þá daga sem ég dvaldi þar.
Bóndinn lærbrotni var sendur til
Akureyrar, þar sem hann átti að
liggja meðan hann greri. Skólapilt-
ur frá Laugarvatni með illa kraminn
kálfa kom í hans stað. Meðhjálpar-
inn með gallsteinanna var farinn og
í hans rúm var kominn ofdrykkju-
maður með veikan maga. Hafnfirð-
ingurinn bakveiki fór heim og kenn-
ari úr Flensborg með tvíbura við
rófubeinið kom í hans stað. Já,
þannig gekk lífið til á Landsspítal-
anum vorið 1960, einn kom annar
fór. Og loks var röðin komin að mér
að kveðja stofufélaganna. Ég komst
hjálparlaust í fötin en fann samt að
töluvert vantaði á að ég væri orðinn
vinnufær. Svo kvaddi ég einn af
öðrum með handabandi, síðast tog-
arasjómanninn, sem var enn þungt
haldinn. Ég hafði fengið boð um að
prófessorinn vildi sjá mig áður en
ég færi og var vísað inn í litla stofu.
Allt í einu snaraðist prófessorinn
inn, hann lét mig gera nokkrar bol-
beygjur og var ánægður með árang-
urinn. Því næst sagði hann mér að
hafa það rólegt í einn mánuð og fá
mér síðan létta og rólega vinnu um