Samtökin '78 - Samtakafréttir - 01.12.1999, Blaðsíða 17

stigann móti manninum hinum meg-
in á pallinum. Aftur á móti var hugs-
anlegur möguleiki, en útilokað í
reynd, að hann stæði nokkurn tímann
í stigaþvotti þótt hann fengi ókeypis
gúmíhanska enda var hann píanisti
með svo viðkvæmar, fínlegar hendur
að hann hefði hvorki getað leikið
næturljóð né etýður eftir Chopin fram
á rauða nótt ef hann hefði skúrað
parkettgólfið inni hjá sér, hvað þá
stigann. Móðir hans hirti algerlega í
kringum hann til þess að hún gæti
farið heim í talsverðum ham og kvart-
að beisklega undan því við manninn
sinn að hann skyldi aldrei taka til
hendinni hjá þeim þótt hún sliti sér út
við að hreinsa hjá krökkunum þeirra
úti um allan bæ.
Á hæðinni fyrir ofan bakveiku,
gömlu konuna bjó ungur læknanemi
og auðvitað voru hendur hans svo
viðkvæmar fyrir sýklum að hann
mátti aðeins láta sér detta í hug að
þvo gólf. Hefði hann gert það að
veruleika mundi hann eflaust hafa
borið svo mikið af gerlum og svepp-
um inn á sjúkrahúsið, þar sem hann
starfaði, að velættaðir forgangssjúk-
lingar, sem lágu þar í forvarnarleg-
um, hefðu fljótlega dáið úr sveppa-
sýkingunni; hún er sú mesta óáran
sem herjar á siðaða hluta mannkyns-
ins um þessar mundir.
Við pallinn á móti honum bjó
kona sem var gift þannig manni að
henni datt ekki í hug að skúra nema
hann tæki á sig sinn þátt af skúring-
unum enda væri hann ekki of góður
til þess að viðurkenna að hjá þeim
ætti að vera jafnrétti í þessu sem
öðru. Hið sanna var að eiginmaður-
inn taldi ekki eftir sér að skúra, og
hann hefði jafnvel skúrað stigann fyr-
ir alla, þegjandi og hljóðalaust dag-
lega, hefði hann ekki verið hræddur
við það að aðrir karlmenn sæju til
hans og hugsuðu til dæmis:
„Hvað, lætur konan hann skúra
fyrir sig?"
Maðurinn hafði fundið í laumi og
viðurkennt fyrir sjálfum sér, eftir tals-
verð átök í sálinni og sjálfsleit, að
hann hefði ríka þörf fyrir að fá að þvo
gólf og gerði meira að segja tvisvar
tilraun til þess að fullnægja þörfinni
og hreinsa fyrir allt húsið seint um
kvöld eftir að hafa heyrt á hurðaskell-
unum að allir væru komnir inn til sín í
ró; en þegar hann læddist fram á
gang með fötu og klút þurftu flestir
að fara út, einhverra hluta vegna, svo
hann skaust inn til sín þannig að eng-
inn sæi og yrði vitni að hans rétta
eðli.
Stiginn var þess vegna vægast
sagt hreinsaður afar sjaldan. Þó kom
stundum fyrir að hann væri tandur-
hreinn að morgni án þess að nokkur
skildi eða vissi hvernig á því hreinlæti
stæði sem helst líktist kraftaverki.
Enginn trúði þó að þetta væri krafta-
verk heldur grunaði marga að nefnd-
ur maður hlyti að finna óviðráðan-
lega hvöt hjá sér til að halda uppi al-
mennum þrifnaði einmitt vegna þess
að ailt væri á öðrum endanum í íbúð-
inni hans, en þó sérstaklega í einka-
málum hjónanna af nefndum ástæð-
um, því hvorugt þeirra tók völdin í
hreinlætismálunum. Fólk þurfti þess
vegna ekki að koma sér saman um
það með erfiðum húsfundum að best
væri fyrir alla aðila að gera honum
þann greiða að láta stigann lenda al-
gerlega á honum, leyfa manninum að
fórna sér og skúra sér til sáluhjálpar,
kannski rétt undir morgun, meðan
aðrir sváfu í Ijúfum draumi. íbúarnir
höfðu samt lúmskan grun um að þeir
mundu ekki sleppa á svona auðveld-
an hátt, fyrr eða síðar hlyti að koma
að því að þeir yrðu krafðir um ein-
hvers konar greiðslu, það væri þann-
ig með flesta að þótt þeir vildu fórna
sér, og það kannski í laumi, þá líður
sjaldan á löngu þangað til þeir verða
jafn ákafir við að básúna fórnfýsi sína
og þeir bældu hana áður. Ef til slíks
kemur er það verst af öllu að hinir
fórnfúsu skuli ákveða sjálfir hverjir
eru í þakkarskuld við þá og heimta af
þeim peninga. Þannig reyna þeir að
hefna sín vegna þeirrar útbreiddu
skoðunar meðal píslarvotta að þeim
sem njóta velgerða skuli refsað fyrir
að leyfa hindrunarlaust þá ósvinnu
að einhver geri öðrum greiða. Stund-
um hefur þetta farið út í slíka öfga að
fórnarlamb hafi vakið leynda úlfinn í
sér og látið hann éta í sér góða lamb-
ið og orðið þannig að algeru villidýri.
Þessa mótsögn í fari lambsins á krist-
ið fólk erfitt með að skilja.
Fólkið í húsinu var afar forvitið.
Það langaði að sjá manninn að verki
með eigin augum, leysa þannig gát-
una og geta sagt: „Alltaf vissi ég að
þetta væri hann!" sem er algengt hjá
fólki sem verður skarpskyggnt eftir að
hafa vaðið lengi í blindni.
Meira að segja píanistinn hætti að
leika langt fram á nótt næturljóðin
eftir Chopin og lét eins og hann hefði
fengið taugagigt og færi snemma í
háttinn. Þannig gaf hann þeim með
skúringaþörfina tækifæri til þess að
hreinsa sálina og stigann um leið. En
hann gat ekki stillt sig um að gá hvað
eftir annað fram á gang, vanur nætur-
vökum, til að standa hinn að verki.
Það mistókst og öðrum gekk engu
betur. Síðan vöknuðu allir fúlir eftir
óreglulegan svefn og fundu himnesk-
an, glaðan sápuilm frá tandurhrein-
um ganginum áður en hurðaskellirnir
hófust að morgni.
Skúringaundur að næturlagi gerð-
ust aldrei á sumrin. Það skipti litlu
máli hvort stiginn væri hreinsaður á
þeim árstíma, þá rignir sjaldnar en á
veturna, það er heitara í veðri og ef
fólk veður inn á blautum skóm þorna
sporin fljótt, og þó ryk hafi fylgt sól-
unum hverfur það með rakanum eða
dreifist um þrepin og verður ósýni-
legt. Á veturna gegnir öðru máli í
snjónum og slabbinu á götunum. Til
að draga úr hálku er sandur borinn á
þær og auðvitað berst hann inn og
stigar verða sóðalegir, einkum ef á
þeim er dúkur.
Auðvitað hefði ekkert verið auð-
veldara en leysa málið með því að
teppaleggja stigann svo óhreinindin
træðust inn í teppið og sæjust ekki,
það er algengt í húsum, en fyrst fólk-
ið kom aldrei saman var ekkert gert.
Mest mæddi auðvitað á sálar-
þreki íbúanna fyrir jólin því það er ein
af hinum örfáu hefðum hér á landi að
jafnvel fólk á sóðalegustu heimilum
hreinsi þá hjá sér í hólf og gólf til
þess að geta tekið hreint á móti hátíð-
inni og kannski tötralega og soltna
Jesúbarninu líka. Aldrei er að vita
hvenær það kemur óvænt í heim-
sókn, fátækt með bera kríka sem kalla
á mannlega miskunn.
Jafnvel ungi læknaneminn, sem
var efnishyggjumaður og trúlaus í
venjulegum skilningi, varð miður sín
á leiðinni niður stigann og stóð sig
hvað eftir annað að því að hugsa á
jólaföstunni:
„Svona umgengni á ekki að líðast
meðal kristinna manna!"
En úr því áhyggjurnar bárust ekki
inn á gafl til hinna var ekkert aðhafst í
málinu.
Svo gerðist það eitt sinn á að-
fangadag jóla að íbúarnir biðu eftir
að hátíðin gengi í garð með þeim
hætti að kirkjuklukkum yrði hringt á
slaginu sex að kvöldi og sálmurinn
Heims um ból hljómaði í útvarpinu.
SAMTAKAFRÉTTIR 17