Samtökin '78 - 40 ára afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2020, Qupperneq 33

AÐ LIÐA VEL I EIGIIM SKINIUI.
33
„Trans fólk hefur stundað andóf gegn
þrúgandi kröfu kerfisins að binda
einstaklinga við úrelt kvnhlutverk.
Þau tileinkuðu sér eftir bestu getu
leikritið sem var þvingað upp ó þau til
að byrja með, einfaldfega til þess að
fó betri og hraðari lœknisþjónustu."
þess að tryggja réttlátt og jafnt samfélag fyrir okkur öll,
burtséð frá kynvitund, kyntjáningu og kyneinkennum.
Huað er framundan?
Eins og sjá má hefur réttindabarátta trans fólks tekið stór
stökk undanfarin ár og árið 2018, þegar lög um mismunun
á vinnumarkaði voru samþykkt, var kynvitund tekin inn
sem var stór sigur. Sömuleiðis hefur Trans Island verið
virkur þátttakandi í umræðunni um félagslegt réttlæti
og baráttan hefur náð til fjölbreyttari hóps en áður. Það
þýðir að umræðan hefur færst frá því að vera tengd við
einstakar persónur yfir í að fjalla um málaflokkinn á
breiðari grundvelli. Þannig hefur átt sér stað mun dýpri
umræða en áður um samfélagsgerð okkar, hvernig hún
setur trans fólki hömlur og á hvaða forsendum slíkar
hömlur eru byggðar.
Stuðningsnet trans fólks og fræðsla um málefni þeirra
hefur þess vegna tekið miklum stakkaskiptum. Samtökin
’78 og Trans Island hafa stækkað ört undanfarin ár og
halda nú utan um umfangsmikla fræðslustarfsemi og
ráðgjafarstarfsemi sem hefur komið trans fólki gríðarlega
vel. Fjöldinn allur af stuðningshópum fyrir trans fólk og
aðstandendur þeirra hafa verið settir á fót sem þýðir að
trans fólk er ekki lengur eins einangrað og áður fyrr. Það
getur því loks tekið þátt í samfélaginu á mun veigameiri
hátt, stigið fram mun fyrr og lifað sínu lífi í samræmi við
eigin kynvitund. Staða trans fólks hérlendis hefur því
gjörbreyst á einum áratug; það hefur farið frá því að vera
hulinn hópur yfir í að vera mikilvægur hluti baráttunnar
fyrir bættu samfélagi. Eins og áður hefur komið fram
hefur þetta sömuleiðis haft í för með sér ákveðið
bakslag en hatursglæpir gagnvart trans fólki hafa færst
í aukana samkvæmt heimildum lögreglu, bæði erlendis
og hérlendis. Það er því mikilvægt að haldið sé rétt á
spöðunum og að við tökum höndum saman um að berjast
gegn þeim öflum sem standa fyrir bakslaginu.
Sú umræða tengist femínískri baráttu sterkum böndum
en trans fólk og réttindabarátta þeirra snýst einmitt
um að brjótast undan gildum kynjakerfisins, sem hefur
gegnsýrt alla okkar samfélagsgerð í gegnum tíðina.
Auðvitað er ekki sanngjarnt að leggja þá kröfu eingöngu
á herðar trans fólki, enda er það meirihlutasamfélagið
sem viðheldur þessum hlutverkum og við eigum öll
þátt í að viðhalda því á einn eða annan hátt, trans eður
ei. Trans fólk er eins og annað fólk jafn ólíkt og það er
margt og þrátt fyrir að þeirra á meðal sé fólk sem beitir
sér fyrir því að afbyggja kerfið er þar líka fólk sem hefur
ekki tök, áhuga eða færi á að gera slíkt. Trans fólk, líkt
og annað fólk, getur verið samdauna kynjakerfinu og
upplifað öryggi innan þess og því haft lítinn áhuga á að
hreyfa við því. Ábyrgðin þarf því ekki bara að liggja hjá
hinsegin fólki sem er nú þegar úti á jaðrinum, heldur
hjá okkur öllum sem samfélagi og sérstaklega hjá fólki í
forréttindastöðu sem getur búið til pláss eða rými sem
fólk í jaðarstöðu getur ekki.
Það er áhugavert að velta fyrir sér hvað næstu tíu ár
beri í skauti sér. Þrátt fyrir að Island hafi tækifæri til þess
að stíga stórt skref og tryggja trans fólki og intersex fólki
mikilvæga réttarbót hefur margt setið á hakanum, og má
þar sérstaklega nefna málefni hinsegin hælisleitenda og
flóttafólks. Það má því aldrei sofna á verðinum en eins
og við höfum séð til dæmis í Bandaríkjunum tekur ekki
langan tíma að afbyggja og taka í burtu lagaleg réttindi
fólks, sem getur leitt til grófs og alvarlegs félagslegs
bakslags þar sem fordómaraddir og ofbeldi gagnvart
minnihlutahópum fær að grassera óhindrað.
Vert er að fagna því sem náðst hefur en baráttunni er
hvergi nærri lokið.