Fréttablaðið - 11.12.2020, Side 16

En ekki bara á jólunum, og ekki bara brauð. Næringarríkar og reglulegar máltíðir hafa
umfangsmikil áhrif á farsælan upp-
vöxt barna, ásamt ást og umhyggju
eins og við þekkjum.
Fjárhagserfiðleikar foreldra eiga
ekki að bitna á börnum. Raunar
er það samþykkt stefna Reykja-
víkurborgar. Að þessum róum við
öllum okkar árum. Fjárhagsvandi
foreldra á ekki og skal ekki skerða
rétt barna til þjónustu eins og leik-
skóla, grunnskóla, frístundar eða
tómstunda.
Meirihluti borgarstjórnar er
metnaðarfullur þegar kemur að
velferðarmálum og það hefur verið
að skila sér. Nýlega kom fram í
Kjarnanum að Reykjavíkurborg ber
höfuð og herðar yfir önnur sveitar-
félög þegar kemur að því að veita
öf luga félagsþjónustu og niður-
greiðir í raun félagsþjónustu hinna
sveitarfélaganna á höfuðborgar-
svæðinu.
Aðgerðaáætlun gegn sárafátækt
var nýlega kynnt í velferðarráði og
samhliða voru samþykktar upp-
færðar reglur um fjárhagsaðstoð.
Í þeim er tryggður stuðningur við
foreldra á fjárhagsaðstoð vegna
leikskóla, frístundar og skólamál-
tíða. Verklagið er í dag þannig að
börnum er ekki vísað úr þjónustu
vegna fjárhagsvanda foreldra. Þau
fá að vera í leikskóla, fá áfram skóla-
máltíðir og fá inn í frístund, þó svo
foreldrar þeirra séu í skuld við borg-
ina. Í meirihlutasáttmálanum er
kveðið á um að létta skuli róðurinn
fyrir barnafjölskyldur með því að
setja þak á greiðslu skólamáltíða.
Stuðningur á að vera réttindamið-
aður. Fólk ætti að upplifa stuðning
sem réttindi en ekki betl eða ölm-
usu.
Nútímavæðing þjónustu og bætt
aðgengi að henni er risastórt verk-
efni hjá borginni og snýst um að fólk
á ekki að þurfa að standa í veseni
við að sækja sér þjónustu sem það
á rétt á, það ferli á að vera skilvirkt
og þægilegt. Við viljum ekki að ein-
staklingnum fallist hendur við að
sækja sér nauðsynlega þjónustu.
Þannig sköpum við svigrúm til þess
að sérfræðingar borgarinnar geti
einbeitt sér að þjónustu fremur en
gagnavinnslu og þannig nýtist tím-
inn betur sem getur skipt sköpum
fyrir þá sem mestan stuðninginn
þurfa.
Baráttan gegn fátækt barna er
okkur hjartans mál, en þetta og
f leira til er hluti af þeirri baráttu.
Baráttunni við að búa til gott og
réttlátt samfélag þar sem öllum
getur liðið vel.
Konur eru helmingur stjórn-armanna í íslenskum orku-fyrirtækjum, þær eru tæpur
þriðjungur æðstu stjórnenda og
rúmur þriðjungur millistjórn-
enda. Miðað við kynsystur í öðrum
löndum standa þær þokkalega að
vígi, en það þýðir ekki að nóg sé að
gert. Fyrir utan sjálfsagðan helm-
ing stjórnarsæta skortir töluvert
upp á að íslenskar konur sitji við
sama borð og karlar þegar kemur á
ákvarðanatöku á þessu mikilvæga
sviði.
Eins og við er að búast komast
kynsystur okkar á hinum Norður-
löndunum næst okkur í jafnréttinu
sem og konur á meginlandi Evrópu,
en í öðrum hlutum heimsins eru
prósenturnar víða einn tölustafur
og virðast ekkert þokast upp á við.
Upplýsingar þessar eru fengnar
úr skýrslu sem unnin var fyrir
Konur í orkumálum, en félagið er
samstarfsvettvangur kvenna sem
starfa í eða hafa áhuga á orku-
málum á Íslandi. Samstaða okkar
og sýnileiki er mikilvæg. Við hjá
Landsvirkjun höfum til dæmis
lagt okkar af mörkum með stuðn-
ingi við Reykjavik Global Forum.
Á nýliðinni ráðstefnu leiddum við
saman konur úr ýmsum áttum
íslenska orkugeirans og mennta-
kerfisins.
En þrátt fyrir góðan árangur
hér á landi á undanförnum fimm
til tíu árum, sem meðal annars
helgast af lögum um jafna kynja-
skiptingu í stjórnum fyrirtækja
og markvissum aðgerðum fyrir-
tækjanna sjálfra, er orkugeirinn
enn afar karllægur. Það kann ekki
góðri lukku að stýra, enda hafa
rannsóknir sýnt fram á að þeim
fyrirtækjum farnast best sem
endurspegla skýrast samfélag sitt.
Rekstur þeirra gengur betur og þau
skila meiri hagnaði. Ef ekki er gætt
að jafnréttissjónarmiðum standa
fyrirtæki einfaldlega höllum fæti
í samkeppni.
Það gildir um orkugeirann eins
og aðra hluta atvinnulífsins, að
konur sem þar starfa þurfa að
vera sýnilegar fyrirmyndir, til
að hvetja stúlkur til að feta sömu
slóð. Við þurfum líka að gæta þess
að stúlkur fái að kynnast orkugeir-
anum í námi sínu, hvort sem það
er í verklegu námi sem rafvirkjar,
smiðir, múrarar, húsasmiðir eða
pípulagningamenn eða í bóklegu
námi á borð við verkfræði, eðlis-
fræði, efnafræði eða líffræði.
19 milljónir nýrra starfa
Við erum á leið inn í afar áhuga-
verða og kref jandi tíma orku-
skipta. Heimurinn þarf að hætta
að brenna olíu, gasi og kolum ef
við ætlum að koma í veg fyrir enn
meiri skaðlegar loftslagsbreyting-
ar. Áætlað hefur verið, að störfum
í fyrirtækjum í heiminum sem
vinna græna orku muni fjölga úr
10,3 milljónum starfa árið 2017 í
um 29 milljónir starfa árið 2050.
Þarna eru ný og fjölbreytt tæki-
færi fyrir konur til sóknar. Staðan
er þegar sú, að konur eru um
þriðjungur starfsmanna þeirra
fyrirtækja í heiminum sem vinna
endurnýjanlega orku, en aðeins
22 prósent starfsmanna í hefð-
bundinni olíu- og gasvinnslu.
Það er ekkert því til fyrirstöðu að
konur verði helmingur allra þeirra
sem starfa innan græns orkugeira
framtíðarinnar. Hæfileikar þeirra
eiga að vera hluti af uppbyggingu
framtíðar.
Hér á Íslandi búum við að mik-
illi auðlind í endurnýjanlegum,
hreinum orkugjöfum. Við getum
og ætlum okkur að vera í farar-
broddi í orkuskiptum, rétt eins
og við vorum áður fyrr þegar við
leiddum heitt vatn og rafmagn í
húsin okkar. Núna verðum við að
stöðva losun frá bílum, skipum og
f lugvélum. Það er gríðarlegt verk-
efni og við þurfum öll að leggjast á
eitt. Konur til jafns við karla.
Fjárhagsvandi foreldra á
ekki og skal ekki skerða rétt
barna til þjónustu eins og
leikskóla, grunnskóla, frí-
stundar eða tómstunda.
Það gildir um orkugeirann
eins og aðra hluta atvinnu-
lífsins, að konur sem þar
starfa þurfa að vera sýnileg-
ar fyrirmyndir, til að hvetja
stúlkur til að feta sömu slóð.
Það á að gefa
börnum brauð
Alexandra Briem
fulltrúi Pírata
í velferðarráði
og skóla- og
frístundaráði
Reykjavíkur-
borgar
Á hverju ári enda á bilinu 4 – 12 milljónir tonna af plasti í heimshöfunum. Ef við
umreiknum það yfir í hálfslítra gos-
flöskur þá jafngildir það því að um
einn milljarður þeirra lendi í sjón-
um á hverjum degi. Plastmengun
í höfum er alvarleg ógn við lífríki
jarðar og ef þjóðir heims ætla að
takast á við hana er nauðsynlegt að
gera það með samhentu átaki.
Haf ið er nátengt sjálfsmynd
okkar Norðurlandabúa. Það tengir
okkur saman og fjöldi fólks á norð-
urslóðum byggir afkomu sína á auð-
lindum hafsins. En þessi tenging
tekur líka á sig sorglegri myndir.
Plastmengun innan landhelgi einn-
ar þjóðar er plast í hafi okkar allra.
Rétt eins og Golfstraumurinn flytur
heitan sjó hingað norður eftir, þá
eru heimshöfin orðin að færibandi
fyrir sjampóbrúsa, grímur, plast-
poka og slitin veiðarfæri. Plastinu
skolar upp á strendur allt frá Lofo-
ten í norðri til Eldlandsins í suðri
eða þá að það safnast í f ljótandi
ruslahauga á Kyrrahafi eða Atlants-
hafi. Sumt af því endar í meltingar-
færum hvala, sela eða sjávarskjald-
baka eða f lýtur á yfirborðinu og
freistar sjófugla, sem taka plastið í
misgripum fyrir fæðu. Með tíman-
um leysist plastið upp í örplast, sem
kann að lenda í þörmum fiskanna
sem við síðan drögum úr sjó.
Þetta er ein af stóru áskorunum
21. aldarinnar á sviði umhverfis-
mála og hún krefst alþjóðlegrar
lausnar.
Alþjóðlegur samningur
nauðsynlegur
Á Norðurlöndunum höfum við
því ákveðið að hafa forystu um að
gerður verði alþjóðlegur samningur
til þess að sporna gegn plastmeng-
un í hafi. Verkefnið er ekki á færi
neinnar einnar þjóðar. Við þurfum
öll að taka þátt.
Norðurlöndin hafa um árabil
unnið að því að koma plastmeng-
un í hafi á dagskrá alþjóðasam-
félagsins. Á síðasta ári samþykkti
Norræna ráðherranefndin yfir-
lýsingu um plastmengun í hafi þar
sem skýrt er kveðið á um að lausn
þessa vanda krefjist alþjóðlegs
samnings.
Það er nefnilega enginn slíkur
samningur til í dag. Við eigum
alþjóðlega samninga um loftslags-
mál, líffræðilega fjölbreytni og efna-
vörur, en engar alþjóðlegar skuld-
bindingar eða reglur ná yfir allan
lífsferil plasts. Okkur skortir ramma
til þess að vinna gegn plastmengun
og því þarf að bæta úr.
Árið 2019 sammæltust þjóðir
heims um að taka upp strangar
reglur um inn- og útf lutning á
plastúrgangi. Reglurnar ná hins
vegar bara yfir lítinn hluta lífsferils
plasts. Skýrslur sem unnar hafa
verið fyrir Sameinuðu þjóðirnar
hafa sýnt að þrátt fyrir að ráðist hafi
verið í ýmis samstarfsverkefni, þá
vantar enn mikið upp á. Eins skortir
mörg þróunarríki, sem í dag eru illa
útsett fyrir plastmengun, verkfæri
til þess að takast á við vandann. Til
að mynda að geta takmarkað hvaða
gerðir af plastvörum eru settar á
markað, eða að geta gert kröfur til
plastframleiðenda um sjálf bærari
framleiðslu.
Unnið að víðtækri
samstöðu þjóða
Í lok ok tóber k y nnt um v ið
umhverfisráðherrar Norðurland-
anna skýrslu um þá þætti sem við
teljum nauðsynlegt að setja fram í
alþjóðlegum samningi gegn plast-
mengun í hafi. Yfir 900 manns frá
öllum heimshornum voru viðstödd
rafræna kynningu skýrslunnar, þar
á meðal ráðamenn allt frá Perú til
Fiji-eyja.
Það er mikilvægt að sjá slíka
samstöðu. Eigi samningurinn að
virka sem skyldi þurfa allar þjóðir
heims að taka þátt. Skýrslan verður
innlegg í umræður um plastúrgang
á umhverfisþingum Sameinuðu
þjóðanna árin 2021 og 2022. Svo er
ekki síður mikilvægt að skýrslan
mun leggja grunninn að samn-
ingaviðræðum um alþjóðlegan
samning, sem vænst er að hefjist á
árinu 2022.
Skoða verður allan
lífsferil plasts
Það leikur enginn vafi á að plast er á
margan hátt einstakur og ómissandi
efniviður. Það dregur úr matarsóun
og er notað í ýmiss konar vörur, allt
frá sólarsellum til augnlinsa.
Gallinn er hins vegar sá að í dag er
allt of mikið af plastvörum hannað
á þann hátt að það er allt að því
ómögulegt að endurvinna þær.
Jafnframt er líftími plasts langur en
talið er að það geti tekið plastflösku
mörg hundruð ár að brotna niður í
hafinu. Auk þess eru óumhverfis-
væn og hormónatruflandi efni víða
notuð við framleiðslu á plastvörum.
Vörum sem geta ekki bara endað í
hafinu, heldur líka í höndum barna,
ungmenna og fullorðinna, jafnvel í
fátækustu ríkjum heims.
Rétt eins og með aðra umhverfis-
vá er nauðsynlegt nú að ráðast að rót
vandans. Það er ekki nóg að hreinsa
bara til, það þarf líka að skoða upp-
sprettur mengunarinnar. Sjálf-
bærari plastframleiðsla, notkun og
losun á plastúrgangi þarf að vera
markmiðið á heimsvísu, því plast-
mengun verður ekki til í heimshöf-
unum heldur á færiböndum verk-
smiðja.
Alþjóðleg fyrirtæki
kalla eftir samningi
Það er ánægjulegt að sjá að rúmlega
30 framleiðendur, þar á meðal stór
alþjóðleg fyrirtæki, hafa skrifað
undir ákall um nýjan alþjóðlegan
samning gegn plastmengun í hafi.
Margir framleiðendur kalla eftir
sameiginlegum stöðlum og grænni
kröfum. Með því móti geti þeir skipt
yfir í sjálfbærari framleiðslu án þess
að óttast að verða undir í samkeppni
vegna ólíkra skilmála í mismunandi
löndum og mörkuðum.
Norðurlöndin
í forystuhlutverki
Nýjum alþjóðlegum samningi er
ætlað að skapa grundvöll til að
stöðva þann gífurlega straum af
plasti sem nú á greiða leið beint
út í sjó. Hann á að skapa aðstæður
svo fleiri lönd sjái sér fært að gera
metnaðarfullar áætlanir og ráðstaf-
anir. Hann á líka að leiða heiminn á
braut hringrásarhagkerfis, þar sem
sælgætisbréf og gosflöskur hringsóla
ekki í heimshöfunum, heldur verða
hluti af sjálfbærri hringrás frá fram-
leiðslu til endurnýtingar.
Þetta verður ekki auðvelt verk, en
Norðurlöndin eru reiðubúin að taka
forystu í þessu máli.
Stöðvum plastmengun hafsins með alþjóðlegum samningi
Lea Wermelin
umhverfisráð-
herra Danmerkur
Sveinung
Rotevatn
umhverfisráð-
herra Noregs
Isabella Lövin
umhverfisráð-
herra Svíþjóðar
Krista Mikkonen
umhverfisráð-
herra Finnlands
Guðmundur Ingi
Guðbrandsson
umhverfisráð-
herra Íslands
Jess Svane
umhverfisráð-
herra Grænlands
Helgi Abrahamsen
umhverfisráð-
herra Færeyja
Framtíðin þarf framlag allra
Kristín Linda
Árnadóttir
aðstoðarfor-
stjóri Lands-
virkjunar
1 1 . D E S E M B E R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð