Faxi - 2020, Qupperneq 45

FAXI 45
landsmanna. Suðurnesjamenn fengu á sig
þjófsorð, menn sáu ofsjónum yfir kana-
góssi, smygli og svartamarkaðsbraski. Í stað
bænda og vinnumanna frá ólíkum sýslum
komu hingað amerískir hermenn með byss-
ur og tyggigúmmí.
Aftur höfðu menn áhyggjur af erlendri
spillingu, íslenskri tungu og siðferði þjóðar-
innar. Suðurnesjamenn náðu útsendingum
kanaútvarpsins og kanasjónvarpsins þegar
ekki var til íslenskt sjónvarp og gufan lék
bara sjóaraslagara og klassíska tónlist. Börn
lærðu enska tungu og fóru á trikk or trít á
hallóvín og pössuðu kanabörn.
Svo við vitnum hér í annan greinarhöf-
und Faxa, Karl Steinar Guðmundsson þá
hafði þetta umhverfi mikil áhrif á viðhorf til
Suðurnesja.
Ég tel að þetta umhverfi og orðsporið
um ofsagróða margra og nóga atvinnu
hafa haft gríðarleg áhrif á afstöðu
landsfeðranna gagnvart Keflavík
og Suðurnesjum. Ef menn af miklu
lítillæti gengu á fund landsfeðranna og
kvörtuðu yfir hafnleysi og hag útgerð-
ar, var sífellt sama svarið. „ Þið hafið
völlinn......!!
Til að bæta gráu ofan á svart kallaði
Nixon Bandaríkjaforseti Keflavík „guðsvol-
aðan stað” þegar hann ávarpaði hermenn
í heimsókn sinni til landsins 1973 - en
hugsanlega var rigning þá.
Suðurnesjamenn tóku amerísku gestun-
um vel og nálguðust menningu hersins á
annan hátt en aðrir landsmenn. Segja má að
sú menningarmótun sem átti sér stað í kjöl-
farið hafi verið fyrsta raunverulega tilraun
Íslendinga til að takast á við nútímann og
alþjóðavæðingu.
Herinn færði okkur rokk og ról, íslenska
bítla og íslenskan Elvis og Suðurnesin urðu
vagga íslenskrar rokktónlistar. Þar fæddist
líka körfuboltinn, enda lítil von til þess
að kaninn myndi kenna okkur fótbolta.
Suðurnesin urðu þannig fyrsti viðkomu-
staður erlendra áhrifa og framfara sem var
gríðarlega mikils virði, en að sama skapi
þóttu Suðurnesjamenn hafa verra siðferði,
þjáðir af neysluhyggju, latir i vinnu, amerískir
í háttum og linmæltir með afbrigðum a la
Rúnni Júll.
Hvað var það næst?
Herinn fór árið 2006 eftir hálfrar aldar dvöl,
störf töpuðust og atvinnuleysi jókst. Svo kom
kreppan í kjölfar mikilla kaupa á flatskjám.
Ferðaþjónusta fór á flug og þá vantaði
aftur vinnufúsar hendur á Suðurnesjum. Í
stað fátækra bænda og amerískra tindáta
komu hingað erlendir verkamenn, pólskir í
meirihluta. Suðurnesin öxluðu líka ábyrgð og
buðu flóttamenn velkomna. Erlendir íbúar
eru nú ríflega 20% íbúa á Suðurnesjum og
samfélagið því fjölþjóðlegt og margbreytilegt.
Sumir hafa kallað Suðurnesin Ellis Island
Íslands. Það má færa nokkur rök fyrir því.
Við höfum reynst góðir gestgjafar, tekið á
móti ólíkum einstaklingum og uppskorið
ungt og kraftmikið samfélag sem er víðsýnt
og óhrætt við nýjungar.
Enn eru þó Suðurnesin í átakalínu ólíkra
fylkinga á landinu, nú þegar kemur að
innflytjendamálum og ekki hjálpar það allt
ímyndinni.
En hugsanlega er það alveg í takt við
Suðurnesjamenn í gegnum aldirnar. Þeir
eru óhræddir við að takast á við áskoranir,
taka fagnandi á móti fólki án þess að dæma
og græða að lokum mest allra, í enn betra
samfélagi.
Dagný Maggýjar
Heimildir
Eggert Ólafsson (1975). Ferðabók Eggerts Ólafsson-
ar og Bjarna Pálssonar. Reykavík.
Sveinn Pálsson (1956). Ferðabók Sveins Pálssonar.
Dagbækur og ritgerðir 1791-1797.
Karl Steinar Guðnason (2009): Vanmetakennd
Suðurnesjamanna. Faxi 1. tbl.
Óskar Guðlaugsson (1980). Makaval og heima-
byggð. Uppruni hjóna samkvæmt manntali 1845.
Háskóli Íslands.
Stefán Hrafn Stefánsson (2017). Hugmyndir um
mun á mönnum og menningu eftir héruðum á
Íslandi 1750-1850.
Hermenn drepa tímann en einangrunarstefna stjórnvalda gerði afþreyingu þeirra fábrotna.
Mynd Byggðasafn Reykjanesbæjar.
Við komu hersins kynntust Íslendingar í
fyrsta sinn munaðarvörum eins og kjúklingi,
kalkúni, hamborgurum og já spagetti.
Keilusalurinn á Keflavíkurflugvelli en þar léku
margir Íslendingar keilu í fyrsta sinn.
Ljósmynd Friðþór Eydal.
Þjóðernishyggja og hreintungu-
stefna hafa því haft mikil áhrif
á ímynd Suðurnesja og það
er áhugavert að sjá þarna stef
sem átti eftir að endurtaka sig
á Suðurnesjum á næstu ár-
hundruðum; uppgrip í vinnu,
fjölbreytt samfélag og erlend
áhrif.