Gripla - 2020, Blaðsíða 65

GRIPLA64
rímum heldur. Þá er ekki útilokað að einhver hafi beinlínis viljað draga úr
orðspori kvennabósans og fremur ýkja hreysti hans, eins og sést í lýsingu
á Bósa og hefur verið rætt hér að framan. Þá gætu hjálpsamir dvergar og
töfragripir einnig verið viðbót þess sem er vanur því að hetjur hljóti slíka
aðstoð á vegferð sinni og þótt vanta þau sjálfsögðu hjálparmeðul í upp-
haflegu söguna.
Þessar framangreindu skýringar eru aðeins vangaveltur og ber ekki að
taka sem öðru. Þær eru fyrst og fremst settar fram til þess að opna umræðu
um mögulega þróun í ritmenningu sem er að mestu hulin myrkri. Eins og
yngri Bósa saga hefur varðveist, og þegar hún er borin saman við eldri sög-
una, hlýtur að þurfa að gera ráð fyrir munnlegri menningu á einhverju stigi
og að hún hafi í núverandi mynd ekki verið skrifuð niður fyrr en á sautj-
ándu öld. í henni eru persónur Bósa sögu og þráður hennar lauslega nýttar
en einnig sótt í minni og atburði annarra sagna, einkum riddarasagna, eins
og dverga, töfragripi o.s.frv..
Þessi þróun er ekki óþekkt í íslenskum bókmenntum og má teljast
líklegt að frekari rannsóknir á síðari alda uppskriftum sagna eigi eftir
að leiða í ljós fleiri dæmi um svipaða nýsköpun í sagnaritun. Þekktasta
nýsköpunin af þessu tagi á síðmiðöldum og síðar eru auðvitað rímurnar
sem yfirleitt voru ortar upp úr eldri lausamálsfrásögnum. Af framan-
greindri umræðu um handrit Bósa sögu sést að ekki er alltaf ljóst af skrán-
ingu handrita hvort þau geti mögulega geymt nýjar eða breyttar gerðir
sagna og af þeim sökum ekki ólíklegt að fleiri sambærilegar sögur séu til.
Hér má til dæmis nefna að Katarzyna Kapitan fann svipaða tilhneigingu
í uppskriftum Hrómundar sögu Greipssonar þar sem til eru tvær gerðir á
sautjándu öld en síðan ný og lengri saga sem er varðveitt í nítjándu aldar
uppskriftum.39 Kapitan komst að þeirri niðurstöðu að nítjándu aldar sagan
sé svo ólík eldri uppskriftum að líta beri á hana sem nýja sögu en ekki aðra
gerð. Þetta verður fljótt ljóst þegar textarnir eru bornir saman.40 Munurinn
á þróun Hrómundar sögu og Bósa sögu er þó sá að hin nýja Hrómundar saga
er ekki varðveitt fyrr en á nítjándu öld og Kapitan telur enn fremur að hún
hafi ekki verið samin fyrr en á þeirri öld.41
39 Katarzyna Anna Kapitan, „Studies in the transmission history of Hrómundar saga Greips-
sonar,“ (Doktorsritgerð, University of Copenhagen, 2018), 131–158.
40 Uppskriftir gerða Hrómundar sögu má finna í viðauka hjá Kapitan, bls. 274–280, 370–375
og 384–409.
41 Sama rit, 152–154.