Morgunblaðið - 30.10.2020, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Segja má aðnýjar tölurum efna-
hagsþróun í Banda-
ríkjunum sýni að
þar sé gangur efna-
hagslífsins ýmist í ökkla eða
eyra um þessar mundir. Vöxtur
landsframleiðslu á þriðja fjórð-
ungi ársins var 7,4%, sem er
gríðarlega mikið, 33,1% á árs-
grunni. Þessi mikli vöxtur kem-
ur í framhaldi af 9% samdrætti
á öðrum ársfjórðungi, sem var
met líkt og vöxturinn nú, en
með ólíkum formerkjum.
Einkaneyslan keyrir upp
hagvöxtinn á þriðja fjórðungi
ársins og hlutabréfamarkaðir
tóku tíðindunum vel eftir
magra daga að undanförnu.
Ekki þarf að koma á óvart að
Donald Trump Bandaríkja-
forseti hafi verið snöggur inn á
Twitter til að fagna tíðind-
unum: „Tölur um landsfram-
leiðslu tilkynntar rétt í þessu.
Stærstu og bestu tölur í sögu
landsins okkar svo miklu mun-
ar. Næsta ár verður STÓR-
KOSTLEGT!!!“ Svo bætti hann
því við að hugmyndir mótfram-
bjóðandans um miklar skatta-
hækkanir mundu drepa hag-
vöxtinn. „Mjög glaður yfir því
að þessar frábæru tölur um
landsframleiðslu komu fyrir 3.
nóvember,“ bætti hann við.
Trump gat varla fengið betra
efnahagslegt innlegg í kosn-
ingabaráttuna á lokadögum
hennar svo að gleðin sem hann
lýsir á Twitter er eflaust
fölskvalaus. Með því er alls ekki
sagt að forsetinn hafi innsiglað
sigur sinn 3. nóvember, en sig-
urlíkurnar hafa aukist.
Átakalínurnar eru ýmsar í
bandarískum stjórnmálum en
efnahagslífið er ef
til vill sú mikil-
vægasta. „Það er
efnahagurinn,
bjáninn þinn,“
hljómaði slagorð
Bills Clintons fyrir tæpum
þremur áratugum, eða „It’s the
economy, stupid,“ og áherslan á
efnahaginn átti eflaust sinn
þátt í sigri Clintons, þó að ann-
að hafi ráðið meiru, ekki síst
þar sem George H.W. Bush,
forsetinn þáverandi, hafði gefið
færi á sér með því að standa
ekki við loforð um að hækka
ekki skatta og glímdi við veik-
leika í efnahagsmálum.
Nú er staðan önnur. Biden
fer ekki fram sem maðurinn
sem getur skilað betri árangri í
efnahagsmálum, heldur aðal-
lega sem frambjóðandinn sem
er ekki Trump, í trausti þess að
nægilega margir hafi fengið
nóg af hinum fyrirferðarmikla
forseta. Ef efnahagssmálin fá
athygli á lokametrunum getur
það orðið til þess að snúa gæf-
unni Trump í vil. Fram að kór-
ónuveirufaraldrinum hafði
árangur hans í efnahagsmálum
verið prýðilegur, meðal annars
vegna lækkunar skatta og
minnkunar regluverks. Boð-
aðar skattahækkanir Bidens
kunna að hljóma vel í eyrum
einhverra, en minna um leið á
að hann er ekki manna líkleg-
astur til að grípa til þeirra að-
gerða í efnahagsmálum sem rif-
ið geta þjóðina hratt upp úr
öldudalnum.
Það er alls ekki víst að þessar
tölur dugi Trump þó að þær
hjálpi eflaust. En það eru í það
minnsta töluverðar líkur á að
þær geri kosninganóttina meira
spennandi.
Trump fagnar nýjum
hagtölum – og hefur
fulla ástæðu til}
Í ökkla eða eyra
Hópsýkingar ogóþægilega
mikil samfélags-
smit vegna kór-
ónuveirunnar hafa
einkennt umræðuna um farald-
urinn síðustu daga og vikur.
Fram að því mátti ætla að tek-
ist hefði að hemja faraldurinn,
en nú er ljóst að því fer fjarri.
Þetta á ekki aðeins við hér á
landi. Eins og ljóst er af frétt-
um er ástandið sums staðar
enn verra, óttinn meiri og að-
gerðirnar harðari.
Þau tíðindi sem bárust í gær
að ráðlagt yrði að herða að-
gerðir eru mikil vonbrigði en
koma vitaskuld ekki á óvart
eftir þróunina að undanförnu.
Vonir voru bundnar við fyrir
nokkru að hægt yrði að slaka á
aðgerðum eftir helgi, en ljóst
var orðið að slíkt væri varla
inni í myndinni. Nú er fullyrt
að herða þurfi að-
gerðir í að minnsta
kosti tvær til þrjár
vikur til að koma í
veg fyrir að Land-
spítalinn missi tökin. Því verð-
ur vitaskuld að forða, en um
leið verður að hafa í huga að
meiri óánægja er orðin með
harðar aðgerðir en áður var og
meira þarf að hafa fyrir því að
ná þeirri samstöðu sem nauð-
synleg er. Ásakanir eða jafnvel
opinberar rannsóknir á hendur
þeim sem ef til vill verður á í
sóttvarnamálum, hvort sem
það eru heilbrigðisstofnanir
eða aðrir, eru ekki líklegar til
að auka samstöðu þjóðarinnar
eða skila meiri árangri af að-
gerðum.
Fram undan er erfið tíð en
þjóðin mun komast í gegnum
hana. Það gerir hún þó ekki
sundruð, heldur sameinuð.
Samstöðu er þörf
þegar syrtir í álinn}Ótíðindi Alþingi er gömul stofnun. Elstastarfandi þing heims. Það er virð-ingarstaða sem við eigum að verastolt af og fara vel með. Í því felstþó ákveðinn áhættuþáttur,
vandamál sem er orðið mjög áberandi. Virðing
og hefðir fara nefnilega mjög oft saman. Það
sem einu sinni var talið virðingarvert verður
að hefð. Með tíð og tíma haldast hefðir
óbreyttar og talið að virðingin geri það líka.
Með tíð og tíma breytist hins vegar samfélagið
utan þingsins og hefðirnar verða að stöðnun.
Stöðnun fylgir engin virðing.
Alþingi er hefðastofnun. Elsta starfandi
þing heims. Hefðir geta verið mjög gagnlegar
af því að þær búa til ákveðinn fyrirsjáanleika.
Hefðir geta á sama tíma verið framleiðsluferli
og siðareglur. Þær segja okkur að bregðast
við sömu áskorunum á sama hátt og áður. Þær segja
okkur að segja háttvirtur og beina orðum okkar að for-
seta af því að það dregur úr líkunum á persónuárásum í
ræðustól. Hefðir geta þó einnig verið til trafala því að
rökin fyrir tilvist hefðanna glatast oft. Ef þau hverfa er
tilgangur hefðanna úreltur.
Alþingi er stöðnuð og íhaldssöm stofnun, þó svo finna
megi ýmsa framþróun hér og þar innan þingsins. Þegar
ég segi að Alþingi sé stöðnuð stofnun þá á ég við að hún
sé það í öllum atriðum sem skipta í raun og veru máli.
Pólitíkin sem þar ræður er stöðnuð. Ágætis dæmi um
það er hvernig þinginu hefur mistekist að afgreiða niður-
stöðu þjóðaratkvæðagreiðslu á fjórum kjörtímabilum.
Þetta er samt ekki pistill um nýja stjórnar-
skrá, þó það séu betrumbætur í henni sem
myndu rjúfa þá stöðnun sem við glímum við.
Þetta er pistill um hjartað í starfsemi Alþing-
is, um hefðir og stöðnun í nefndarvinnu
þingsins. Ég fæ allt of oft þá tilfinningu að
það sé einungis verið að framfylgja hefð-
unum í störfum nefnda. Nokkurs konar „það
verður nú að senda umsagnir og fá gesti“-
hefð, þegar markmiðið er ekki að hlusta á
það sem gestir hafa að segja. Til þess eins að
geta merkt við það að „samkvæmt hefðum“
var allt gert sem á að gera.
Ef markmiðið væri annað þá væri fyrir-
komulagið öðruvísi. Við erum nefnilega ekki
lengur samfélag þar sem upplýsingar
ferðast á hraða bréfpósts. Þingið gæti spar-
að sér gríðarlegan tíma ef það myndi hag-
nýta sér skilvirkari samskiptamáta. Þess í stað fær það
endalausar raðir af gestum sem segja bara það sem
stendur í umsögnum þeirra. Ef gestirnir segja eitthvað
meira þá er það hvergi skjalfest, nema ef þingmenn
ákveða að heyra það sem var sagt og greina frá því án
pólitískra útúrsnúninga. Það er ekki sjálfsagt.
Við getum gert betur en við gerum nú. Til þess þarf
vilja til þess að viðurkenna að hefðirnar eru í raun stöðn-
un í okkar síbreytilega samfélagi. Til þess að gera betur
þurfum við að hafna stöðnun og íhaldi.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Hefðir, stöðnun og íhald
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Jeremy Corbyn, fyrrverandileiðtoga Verkamannaflokks-ins í Bretlandi, hefur veriðvikið úr flokknum og þing-
flokknum, meðan mál hans verða
tekin til rannsóknar á vettvangi
flokksins. Þetta gerðist í gær, eftir að
Corbyn brást ókvæða við skýrslu
Jafnréttis- og mannréttindaráðs
Bretlands (EHRC) um gyðingahatur
innan Verkamannaflokksins í stjórn-
artíð hans.
Skömmu eftir að skýrslan birtist
hafnaði Corbyn alfarið ýmsum nið-
urstöðum hennar, sagði að gyðinga-
hatursvandi flokksins hefði verið
stórkostlega ýktur í pólitískum til-
gangi og bætti við að fjölmiðilar
bæru þar mikla sök.
Það voru þau ummæli og afneit-
un, ekki niðurstöður skýrslunnar,
sem gerðu það að verkum að Verka-
mannaflokkurinn vék fyrrverandi
leiðtoga sínum úr flokknum. Tals-
maður flokksins harmaði ummælin
og sagði að Corbyn hefði neitað að
draga þau til baka, svo þá hefði flokk-
urinn ekki átt annars úrkosti. Hann
svaraði því fullum hálsi og kvaðst
myndu verjast þessari tilraun til þess
að sparka sér úr flokknum af öllu afli.
Gyðingahatrið í
Verkamannaflokknum
Jafnréttis- og mannréttindaráð
Bretlands (EHRC) birti umrædda
skýrslu í gærmorgun, þar sem kom-
ist var að þeirri niðurstöðu að Cor-
byn hefði brugðist með „óafsakan-
legum“ hætti við kvörtunum um
gyðingafordóma innan flokksstofn-
ana Verkamannaflokksins þegar
hann var þar í forystu og þannig
brotið lög.
Undanfarin ár hefur borið æ
meira á andúð gegn gyðingum innan
Verkamannaflokksins, en þeir hafa
löngum verið dyggir stuðningsmenn
flokksins. Það eru ekki síst hörðustu
fylgismenn Corbyns, yst á vinstri
væng flokksins, sem hafa verið sak-
aðir um bæði gyðingahatur, en að
hann og samherjar hans í flokksfor-
ystunni hafi látið sér slíkar kvartanir
í léttu rúmi liggja, jafnvel.
Gyðingahatrið er tengt valda-
töku Corbyns í Verkamannaflokkn-
um árið 2015 með beinum hætti, en
hann náði kjöri með því að smala
nýju fólki í flokkinn. Hann og félagar
hans, sem standa lengst til vinstri
innan flokksins, eru mjög einarðir í
stuðningi við Palestínuaraba og and-
stöðu við Ísrael, en hjá mörgum hef-
ur það birst í misvel dulinni andúð á
gyðingum og jafnvel grímulausu gyð-
ingahatri. Lengst af vissu fáir utan
flokksins af því, en hlaut þjóðar-
athygli þegar hulunni var svipt af því
í fréttaskýringaþættinum Panorama
á BBC í fyrra.
Áframhaldið erfitt
fyrir Keir Starmer
Samstarfsfólk Keirs Starmers
lagði sig í framkróka við að útskýra
að hann hefði hvergi komið nálægt
brottvikningu forvera síns, þótt hann
lýsti vonbrigðum með viðbrögð Cor-
byns og styddi þessar „viðeigandi
ráðstafanir“.
Þarna er úr vöndu að ráða fyrir
Starmer. Corbyn á enn mikið af
stuðningsmönnum í flokknum, þótt
þeim tæki að fækka nokkuð í gær, ef
marka má fjölda mynda á félags-
miðlum af sundurklipptum flokks-
skírteinum. Það vakti líka eftirtekt,
að eftir að skýrslan var birt, en áður
en Corbyn létt gamminn geisa, kom
Starmer sér sjö sinnum hjá því á
blaðamannafundi í gærmorgun að
gagnrýna Corbyn einu orði. Enda
máske erfitt fyrir hann að finna að
framgöngu Corbyns, þegar haft er í
huga að Starmer var einn af helstu
samstarfsmönnum hans í flokksfor-
ystunni. Samt – eða kannski einmitt
þess vegna – sagði hann aldrei neitt
um gyðingaandúðina, sem þó gat
ekki hafa farið fram hjá honum.
Starmer er ókleift að horfa hjá
því nú, þegar skýrsla EHRC liggur
fyrir, vendilega rökstudd. Þar er
Corbyn sakaður um „alvarlega ann-
marka“ í leiðtogastóli og „pólitíska
íhlutun“ í kæruferli flokksins og úr-
skurðað að Verkamannaflokkurinn
sé ábyrgur fyrir ólöglegu áreiti og
misrétti gagnvart gyðingum.
Það var því ekki ofmælt hjá
Starmer þegar hann sagði gærdag-
inn skammarlegan fyrir flokkinn.
En hann á erfitt um vik. Cor-
byn situr sem fastast á þingi, ybbar
gogg og segist ekki vera hluti af
vandanum. Ætli Starmer að gera
Verkamannaflokkinn stofuhæfan og
kjósanlegan á ný þarf hann að taka
á vandanum og Corbyn þar á meðal.
Hvort hann þorir það er annað mál.
Stuðningsfólk Corbyns er einstak-
lega harðskeytt innan flokksins, en
óvíst að Starmer vilji hætta á að það
yfirgefi hann þúsundum saman og
stofni jafnvel nýjan flokk. Sá myndi
tæplega ná miklum árangri öðrum
en að útiloka að Verkamannaflokk-
urinn nái nokkru sinni þingmeiri-
hluta á ný.
Corbyn bar ábyrgð
á gyðingahatrinu
AFP
Rekinn Stutt er síðan Jeremy Corbyn hrökklaðist frá völdum í Verka-
mannaflokknum eftir kosningaósigur, en niðurlægingin heldur áfram.