Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.10.2020, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.10. 2020
Einu sinni var Ingibjörg Sólrún Gísladótt-ir, þáverandi utanríkisráðherra, á hita-fundi í Háskólabíói í miðju hruni. Þar
átti hún að hafa sagt: Þið eruð ekki þjóðin.
Þetta þótti mikið dómgreindarleysi og var
lengi haldið við sem dæmi um veruleikafirr-
ingu og yfirlæti ráðamanna. Þeir voru margir
sem sögðust hafa verið á fundinum og mundu
mjög greinilega eftir þessu.
Síðar, þegar farið var yfir upptöku af fund-
inum, kom í ljós að hún sagði: En ég er ekki
viss um að þeir sem eru hér í salnum geti endi-
lega talað fyrir þjóðina.
Sem er klárlega ekki það sama. Og eiginlega
frekar skynsamlegt.
Í vikunni var viðtal við bæjarstjórann á
Akureyri sem sumum fannst vera of góður
með sig, monta sig af fáum smitum fyrir norð-
an og gera lítið úr Sunnlendingum.
Nú er ég náttúrlega tengdasonur Norður-
lands og varð ekki var við það. Hún tók undir
orð sóttvarnaþríeykisins um að fólk eigi að
reyna að forðast ferðalög landshorna á milli.
Meira svona að halda sig heima, eins og er búið
að segja skrilljón sinnum.
Hún sagði að fá smit á Akureyri mætti rekja
til þess að Akureyringar færu varlega og
fylgdu reglum. Það var nú ekki meira en það.
En upplifun sumra var ofurdrambsamur bæj-
arstjóri að gorta sig af því að fólk á Akureyri
væri betra í sóttvörnum en annað.
Einhverjir kusu að skilja orð þingmanns Sam-
fylkingarinnar um ríkisstjórn Bjarna Benedikts-
sonar (ekki Katrínar Jakobsdóttur) sem full-
komna karlrembu. Getur ekki verið að hann hafi
bara verið með klassísk pólitísk leiðindi og um
leið verið að reyna að koma því til skila að hon-
um fyndist flokkur Bjarna hafa of mikil áhrif?
Á sama hátt virðast einhverjir hafa kosið að
skilja dómsmálaráðherra á þann veg á Alþingi
að hún hefði áhuga á að setja upp flóttamanna-
búðir hér á landi til að geyma fólk sem ætti að
senda úr landi. Gott ef það væri ekki bara
helsta markmið hennar.
RÚV ákvað að búa til frétt um að hún hefði
verið að viðra hugmyndir um afmörkuð brott-
vísunarsvæði og Vísir sagði að hún hefði rætt
þennan möguleika. Sem gerði býsna marga
brjálaða.
Orðrétt sagði hún í seinna svari við óundir-
búinni fyrirspurn þingmanns Miðflokksins um
einstaklinga sem ætti að vísa úr landi:
„… það hafa verið umræður í Evr-
ópulöndum um ákveðin úrræði, að hafa fólk á
ákveðnu svæði, sem við höfum t.d. ekki fram-
fylgt með breytingum á okkar lögum. Það er
víða í löndunum í kringum okkur þar sem
þessu er háttað þannig að aðilar eru á ákveðnu
svæði eftir að þeir fá t.d. neitun frá báðum
stjórnsýslustigum til að það sé hægt að fram-
kvæma þetta með auðveldari hætti.“
Nú má vel segja að ég sé einfaldur en ég fæ
ekki betur séð en að hún sé að fara yfir stöð-
una í Evrópu og get ekki séð að hún sé að viðra
hugmyndir um flótta-
mannabúðir, hvað þá að
lýsa stefnu stjórnarinnar.
Þegar landbúnaðar-
ráðherra hefur eftir ein-
hverjum bændum að
mögulega snúist sauð-
fjárbúskapur frekar um
lífsstíl en afkomu, þá skil
ég hann ekki þannig að afkoman skipti ekki
máli. Heldur frekar að þetta starfsval snúist
um ástríðu og ýmislegt annað sem fólk metur
mikils. Ég myndi vilja að bændur hefðu það
betra, en ég veit samt ekki um neinn sem
ákvað að verða bóndi fyrir peninginn.
Mögulega er þetta bara ég sem trúi yfirleitt
á góðar hliðar fólks. En stundum skiptir ekki
máli hvað gerist heldur hvernig við upplifum
það. Við kjósum að skilja hluti í þá átt sem
hentar viðhorfum okkar og skoðunum, við-
brögðin verða ekki við því sem gerðist heldur
því sem okkur fannst gerast. Og fæstir hafa
fyrir því að athuga sjálfir frumheimildina til að
sjá hvað fólk raunverulega sagði eða gerði.
Þannig verður upplifunin veruleiki.
Oft er þetta fyrirframgefin mynd okkar af
viðkomandi sem setur okkur í það hugar-
ástand að okkur finnst líklegt að sá hafi sagt
eitthvað sem okkur mislíkar eða að minnsta
kosti meint það. Og þeir sem gera það – þeir
eru ekki þjóðin.
’Mögulega er þettabara ég sem trúi yfir-leitt á góðar hliðar fólks.En stundum skiptir ekki
máli hvað gerist heldur
hvernig við upplifum það.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Upplifun er veruleiki
Þegar kenna átti börnum fyrr átíð að hætta sér ekki áókunnar varasamar slóðir, til
dæmis fara ekki langt inn í myrkan
skóg þar sem vargdýr og óvættir
héldu sig, þá voru þeim stundum
sögð óhugnanleg ævintýri til að vara
þau við hættunum: Sjáið hvað henti
Rauðhettu litlu. Úlfur át ömmu
hennar og vildi éta hana sjálfa líka.
Sagan af vondu stjúpunni og
Mjallhvíti er langsóttari, en
ég get mér þess til að hún
geymi varnaðarorð um að
ekki sé allt sem sýnist í
mannlegum samskiptum,
sá sem segist vilja þér vel
hugsi stundum flátt.
Þessar sögur smellpassa
inn í samtímann. Vonda
stjúpan er náttúrlega Kína
sem vill yfirtaka síma-
samskipti okkar og fá
þannig aðgang að öllu sem
þar er skráð, möguleika á
að fylgjast með okkur í
einu og öllu. Vonda stjúpan
segist allt vilja fyrir okkur
gera. En þá heyrist sagt
mjúkri röddu: Ekki treysta
stjúpunni, hún er vond eins
og í ævintýrinu, látið okkur
sjá um netöryggið.
Í fyrrasumar skrifuðu
sendiherrar NATÓ-ríkja
sameiginlega í íslensk blöð
til þess að klappa íslensku
ríkisstjórninni á kollinn og
þakka fyrir gestrisni henn-
ar í tengslum við viðamikla
heræfingu bandalagsins
hér á landi og við landið.
Þetta voru mjúkar raddir
sem segja að ráð sé að ís-
lensk stjórnvöld og norræn spyrði
sig saman í samstarfi um netöryggis-
málin. Til þessa höfðu sendiherrar
NATÓ einnig vísað í grein sinni.
Saman myndum við leysa netörygg-
ismálin og fá hjálp hjá góðri ömmu.
Og góða amman segir að við eigum
bara að muna að passa okkur á Kína.
Við þessu hafa Bretar þegar brugðist
og sagt upp símasamningum við
Kína, að undirlagi bandarískra yfir-
valda, og alls kyns „upplýsingum“ er
nú lekið út, Grimmsævintýrum í nýj-
um búningi: Þið gætuð lent á lista
eins og þeim sem nú gengur ljósum
logum með nöfnum óskyldra ein-
staklinga í óskiljanlegu samhengi.
Þingmenn á listanum lýsa yfir
óhugnaði og skelfingu enda komnir
út í myrkan skóg.
En hvað með hana ömmu, góðu
ömmu okkar? Var það ekki Banda-
ríkjastjórn sem varð uppvís að því að
hlusta á símtöl evrópskra stjórn-
málamanna, ekki bara Merkel
Þýskalandskanslara, ekki einhverra
fárra á illskiljanlegum lista, heldur
allra sem bandarísk yfirvöld vildu
eiga á bandi?
Er það ekki líka rétt að Danir hafa
orðið uppvísir að njósnasamstarfi við
Bandaríkjamenn af þessu tagi? Og
þegar upplýst var að Bandaríkja-
menn hefðu hlerað allt Brussel-
batterí Evrópusambandsins nú ný-
lega að þá hafi komið í ljós að sænska
leyniþjónustan hafði verið þeim til
aðstoðar, sömu aðilar og klappa okk-
ur á kollinn fyrir undirgefnina.
Jafnvel eftir að við höfum sann-
færst um að vonda stjúpan sé raun-
verulega vond – og það er ágætt, því
það er hún – þá væri kannski ráð að
spyrja hana ömmu hvernig hún fari
að því að gera röddina sína svona
mjúka, hvort það sé hveitið eins og í
Rauðhettuævintýrinu?
Svo legg ég til að við höldum áfram
og spyrjum út í eftirlitsþjóðfélagið
hér hjá okkur, hvernig á því standi
eftir alla umræðuna fyrir nokkrum
árum um auðkenni, að það skuli enn
vera á forræði banka sem gætu
gengið kaupum og sölum, þess vegna
til vondu stjúpunnar. Hví er það ekki
hjá Þjóðskrá, stofnun í almannaeigu,
sem býður upp á auðkenningu, Íslyk-
ilinn? Hann þykir þó ekki gjald-
gengur í Covid-prófi. Þar verðum við
að snúa okkur til stjúpunnar.
Svo er það önnur spurning, ná-
tengd, um eftirlitsþjóðfélagið, því allt
snýst þetta um það. Hvernig stendur
á því að sáralítil umræða varð þegar í
ljós kom að lögreglan hafði haft uppi
á fólki sem sótt hafði tiltekinn bar og
þá einnig hvert það hafði síðan farið,
með því að rekja kortafærslur þeirra
sem í hlut áttu? Þetta hefði þótt rétt
að gera, var okkur sagt, gagnvart
fólki sem sýnt hefði óábyrga hegðun,
ekki tilkynnt um ferðir sínar. Það
fylgdi með að slík öryggisaðgerð lög-
reglunnar heyrði til undantekninga.
En hve lengi verður það svo? Í ein-
ræðisríkjum er allt leyfilegt gagn-
vart hinum óábyrgu, „óvinum sam-
félagsins“. Á hvaða vegferð erum
við?
Ekki spyrja ömmuna með stóra
munninn. Hún vill ein sitja að því að
gæta okkar, sitja ein að því að njósna
um okkur, því það ætlar hún að gera,
en enga samkeppni í eftirlitinu með
okkur vill hún, enga vonda stjúpu
upp á dekk. Verst er að hún Rauð-
hetta okkar virðist ekki sjá neitt at-
hugavert við munninn hennar ömmu
og stóru tennurnar hennar. Þá var
ævintýrið betra.
Stjúpa Mjallhvítar og
amma Rauðhettu
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
’Svo er það önnur spurning,nátengd, um eftirlitsþjóð-félagið, því allt snýst þetta umþað. Hvernig stendur á því að
sáralítil umræða varð þegar í ljós
kom að lögreglan hafði haft uppi
á fólki sem sótt hafði tiltekinn bar
og þá einnig hvert það hafði síð-
an farið, með því að rekja korta-
færslur þeirra sem í hlut áttu?
Oft kallast
ævintýrin á
við veru-
leikann.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson