Morgunblaðið - 12.11.2020, Blaðsíða 64

Efni bókarinnar skiptist í17 kafla, sá fyrsti heitirBubbi verður til 1978-1980, sá síðasti Annáll.
Milli þeirra eru 15 kaflar kenndir
við tímabil í ævi Bubba, hljóm-
sveitir sem hann ýmist stofnaði
eða starfaði í og plötur og bækur
sem hann hefur gefið út. Níu líf
Bubba fá sinn kafla. Frásögnin er
í tímaröð og spannar 40 ára feril
eins og undirtitill bókar ber með
sér. Á nokkrum stöðum er bein
frásögn Bubba sem brýtur upp
krónólógíuna; þar birtist sjónar-
horn hans á
ýmis lög o.fl,
yfirleitt á einni
opnu í senn.
Umbrot
bókar er mjög
óhefðbundið.
Skærir litir
eru áberandi á
bókarkápu og
saurblöðum,
myndopna við hver kaflaskil hverf-
ist úr svarthvítu á vinstri síðu í
skærlita hægri síðu og einnig heil-
síðumynd við upphaf kaflans (frá-
bær er myndin gegnt síðu 211),
sömuleiðis margar innskotsgreinar
í meginmál. Myndir eru fjölmarg-
ar og segja sína sögu og bókinni
þarf að snúa á ýmsa vegu til að
lesa myndatextana. Á hverri opnu
er meginmálið í nokkrum efnis-
greinum sem raðað er óreglulega
upp og þær eru ekki í samfellu.
Beinar tilvísanir í samferðamenn
Bubba eru feitletraðar og dreift
víða um bókina og á flestum síðum
eru feitletranir á einstökum orðum
eða setningum; þær eru fremur
tilviljanakenndar og ekki til bóta,
snuða stundum athyglina.
Bubbi varð ungur þjóðsagnaper-
sóna og sumir kalla hann „goð-
sögn“ í merkingunni „þekktur
maður sem ljómi leikur um“ eða
eitthvað í þá áttina. Hann hefur
lifað svo hratt að ævisaga hans
kom út 1990 og enn er maðurinn í
fullu fjöri! Bókin sýnir glögglega
að Bubbi hefur verið afkastamikill
með afbrigðum, samið ótal lög og
texta og gefið út tugi hljómplatna
og nokkrar ljóðabækur, rit um
veiðiskap, barnabók auk annars.
Músíkin hans er á mjög fjöl-
breyttu litrófi ef svo má segja, allt
frá hráu og hörðu rokki yfir í
bráðfallegar melódíur. Hann túlk-
ar líka Bellmann með ágætum svo
ekki vantar fjölhæfnina.
Frá upphafi hefur Bubbi verið
umdeildur og milli tanna á fólki.
Hann var á allan hátt ögrandi,
bæði í tónlist, orðfæri og fram-
komu. Einna mesta athygli fékk
þó virðingarleysi hans fyrir borg-
aralegum dyggðum og hömlulaus
fíkniefnaneysla sem engin fjöður
er dregin yfir í bókinni. „Enginn
þolir drykkinn nema jötnar“ sagði
Grímur gamli Thomsen um gleð-
skapinn í höll Goðmundar konungs
á Glæsivöllum. Ætli megi ekki
segja slíkt hið sama um neyslu
Bubba? Hún var í slíku óhófi að
býsna margir hefðu horfið á vit
feðra sinna. En hann stóð þetta af
sér og hefur sýnt mörgu ungmenni
í myrkviðum fíkniefna að leiðin til
baka er fær en til þess að rata
hana þarf bæði vilja og þrek – og
bakhjarl.
Bubbi var uppreisnarmaður á
fyrri árum eins og sjá má í textum
hans og ljóðum sem að sínu leyti
eru uppgjör við fortíðina, samtal
við fyrri tíð í ljósi reynslunnar;
hann hefur mildast en uppreisnar-
menn eru eins og skátar: einu
sinni skáti, alltaf skáti. Kostuleg
er lýsing á þátttöku Bubba í sjón-
varpsþætti vegna 80 ára afmælis
Dagsbrúnar þar sem róttækling-
urinn Bubbi stórmóðgaði Guð-
mund jaka og skoraði stig hjá
sjónvarpsrýni Þjóðviljans sem
varð til þess að greindir menn
sögðu upp blaðinu (127-8)! Nú seg-
ist Bubbi vera hægri miðjumaður
(212). Ef ferill Bubba er dæmi-
gerður fyrir íslenska plötuútgáfu
þá virðist dagljóst að fyrirtæki í
þeirri grein hafa staðið á brauðfót-
um og nú er raunar allt á hverf-
anda hveli í þeim efnum: geisla-
diskurinn að syngja sitt síðasta, að
sagt er, vínyllinn á uppleið, en tón-
listarútgáfa að öðru leyti komin á
netið. Mér sýnist Bubbi hafa stað-
ið þetta allt af sér og hann er enn
að.
Hver hefði trúað því fyrir 40 ár-
um að Bubbi fengi riddarakross
fálkaorðunnar? Hver hefði trúað
því að höfundar minningargreina í
Morgunblaðinu vísuðu í ljóð eftir
Bubba? Það hafa þeir gert oftar
en þúsund sinnum (185)! Flestir
hafa farið í jarðarför þar sem lag
eftir hann er sungið. Og að sama
skapi hefðu margir látið segja sér
þrisvar að Bubbi Morthens kæm-
ist í heiðursflokk listamanna sem
Alþingi ákveður. Þann sess fékk
hann 2018. Ýmsir hafa sagt að þar
endi menn að loknum löngum degi
en svo er ekki um Bubba. Hann er
á fullri ferð! Margir leika hann í
uppfærslu Borgarleikhússins á
Níu lífum. Einn þeirra sagði að
hann hefði hæfileika „til þess að
fara upp fyrir glassúrinn, upp fyr-
ir öll kerfi sem samfélagið heldur
sér í til þess að láta hlutina ganga
upp. Við þurfum kerfin, en við
þurfum að fara upp fyrir kerfin til
þess að eitthvað óvænt komi og
streymi í gegnum okkur, sköp-
unarkrafturinn. Það kann hann.“
(236).
Þetta er mjög læsileg og áhuga-
verð bók og á köflum bráð-
skemmtileg fyrir áhugamenn um
músík, þjóðfélagsmál, pólitískar
hræringar, umrót tímans og aldar-
far, skrifuð á lipru máli.
Frá harki til heiðurslauna
Morgunblaðið/Eggert
Ævi- og tónlistarsaga
Bubbi Morthens. Ferillinn í fjörutíu ár
bbbbn
Eftir Árna Matthíasson.
JPV útgáfa, 2020. Kilja í stóru broti, 271
bls, með heimilda-, mynda- og nafnaskrá.
SÖLVI
SVEINSSON
BÆKUR
Söguhetjan Bubbi Morthens á fimmtugsafmæli sínu 6. júní árið 2006, með Rúnar Júlíusson sér við hlið. Bókin er
sögð „bráðskemmtileg fyrir áhugamenn um músík, þjóðfélagsmál, pólitískar hræringar, umrót tímans og aldarfar“.
Höfundurinn „Þetta er mjög læsileg
og áhugaverð bók,“ segir um bók
Árna Matthíassonar um feril Bubba.
64 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2020
Töfrar eldamennskunnar
byrja með Eirvík
Eldhúsið er ekki bara
herbergi, heldur upplifun
Eirvík Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is.
Opnunartími mánudaga - föstudaga 10-18, laugardaga 11-15
Hugurinn einatt hleypur minn er
heiti nýrrar bókar með kvæðum
Guðnýjar Árnadóttur (1813-1897),
sem kölluð var Skáld-Guðný, og ít-
arlegri ritgerð um kveðskap henn-
ar og ævi eftir Helga Hallgrímsson
og Rósu Þorsteinsdóttur. Ritstjóri
bókarinnar, Magnús Stefánsson, sá
um útgáfuna en útgefandi er Félag
ljóðaunnenda á Austurlandi.
Stór hluti af kvæðum Guðnýjar
hefur varðveist í handriti sem
skráð var í Hornafirði árið 1876 og
er nú í Héraðsskjalasafni Austfirð-
inga. Afkomendur Guðnýjar í Lóni
og Hornafirði hafa líka varðveitt
kvæði eftir formóður sína. Sam-
kvæmt upplýsingum frá ritstjóra
bókarinnar hefur lítið áður birst af
kvæðum Guðnýjar en hér kemur
fyrir sjónir lesenda allt sem varð-
veist hefur af kveðskap hennar.
Kvæðunum er skipt í sex kafla í
bókinni. Fyrst kemur kvæði um ævi
hennar og síðan tvær rímur. Þær
eru ólíkar rímum sem karlar höfðu
ort um aldir, Guðný yrkir um villtu
dýrin í Fljótsdal og ætlar þeim
mannlega eiginleika. Þá kemur
kafli með vísum yfir hjónanöfn, alls
105 vísur og ljóðabréf sem er 58 vís-
ur. Í fjórða kaflanum birtast erfi-
og huggunarkvæði. Síðustu tveir
kaflarnir eru gamankvæði og
lausavísur. Kvæði af hrafni og tófu
er helsta gamankvæðið og lausavís-
urnar eru 35 að tölu.
Rúmlega þriðjungur bókarinnar
er síðan ítarleg ritgerð um æviferil
Guðnýjar og kveðskap hennar. Höf-
undar eru Helgi Hallgrímsson nátt-
úrufræðingur og Rósa Þorsteins-
dóttir þjóðfræðingur.
Guðný var alin upp við mikla fá-
tækt og átti að mörgu leyti erfiða
ævi en skildi eftir sig mikinn fjár-
sjóð í ljóðum, rímum og lausavísum.
Hún var fædd á Valþjófsstað en
uppvaxtarárum eyddi hún að mestu
á Kappeyri í Fáskrúðsfirði. Með
manni sínum var Guðný síðan í hús-
mennsku á mörgum bæjum á Hér-
aði og þar fór hún að sinna ljósmóð-
urstörfum. Eftir 1870 flutti Guðný
til sonar síns að Hvalnesi í Lóni og
þar átti hún heima til æviloka.
Bók með kvæðum
Skáld-Guðnýjar
 Allt sem varðveist hefur eftir hana
Hvalnes Skáld-Guðný bjó þar
síðustu æviárin hjá syni sínum.