Morgunblaðið - 17.12.2020, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 2020
Afurðaverð á markaði
15. des. 2020, meðalverð, kr./kg
Þorskur, óslægður 541,49
Þorskur, slægður 416,85
Ýsa, óslægð 367,24
Ýsa, slægð 267,38
Ufsi, óslægður 13,00
Ufsi, slægður 174,72
Gullkarfi 286,30
Blálanga, slægð 247,52
Langa, óslægð 13,00
Langa, slægð 207,55
Keila, óslægð 44,00
Keila, slægð 83,35
Steinbítur, óslægður 289,00
Steinbítur, slægður 602,07
Skötuselur, slægður 580,47
Grálúða, slægð 387,30
Skarkoli, slægður 389,78
Þykkvalúra, slægð 634,41
Bleikja, flök 1.787,50
Regnbogasilungur, flök 3.219,00
Gellur 975,32
Hlýri, slægður 617,00
Hrogn/þorskur 93,00
Hvítaskata, slægð 24,00
Lúða, slægð 540,12
Lýsa, slægð 111,00
Náskata, slægð 28,00
Stórkjafta, slægð 11,00
Undirmálsýsa, óslægð 151,00
Undirmálsþorskur, óslægður 244,00
Undirmálsþorskur, slægður 195,96
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Vagnhöfði 7, 110 Reykjavík | Sími: 517 5000 | stalogstansar.is
2012
2020
HJÁ OKKUR FÁST
VARAHLUTIR
Í AMERÍSKA BÍLA
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Alls fengu verkefni tengd sjávar-
útvegi eða annars konar starfsemi
tengd hafinu úthlutaðar rétt tæpar
207 milljónir króna úr Matvæla-
sjóði, en fyrsta úthlutun sjóðsins
fór fram í gær. Eru þetta um 43%
af heildarúthlutun sjóðsins en hún
nam 480 milljónum króna til 62
verkefna. Í heild bárust sjóðnum
266 umsóknir.
Úthlutað var í fjórum flokkum og
er fyrsti flokkurinn verkefni sem
eru á hugmyndastigi. Alls fengu 36
slík verkefni 97 milljónir. Þar af
voru 12 haftengd verkefni og hlutu
þau 33,8 milljónir, en fimm þeirra
eru leidd af Matís með aðkomu
margra aðila. Þá voru 14,9 milljónir
veittar Matís vegna greiningar á
hringormum, 22,5 milljónir í verk-
efni sem snýr að hákarlsverkun, 22
milljónir í verkefni sem nær til
streitu laxfiska og 24,9 milljónir
vegna verkefnis um hliðarafurðir
þörungavinnslu. Í flokknum hlutu
einnig Síldarvinnslan, Skinney-
Þinganes og Ísfélagið 16 milljónir
sem nýta á í verkefni sem snýr að
notkun nýrra þráavarnarefna og
stöðugleika makrílmjöls.
Gæludýrasnarl
Þá fengu níu verkefni sem miða
að því að afla nýrrar þekkingar
styrki fyrir alls 157 milljónir króna.
Þar af fimm verkefni sem tengjast
hafsókn og fengu þau 100,3 millj-
ónir króna eða 64% af úthlutun
flokksins. Meðal verkefna er að
vinna rannsókn á streitu laxfiska,
greining á hringormum í flökum og
hákarlsverkun.
Alls fengu átta verkefni sem
komin eru af hugmyndastigi en eru
þó ekki tilbúin til markaðssetningar
100 milljónir og voru tvö þeirra
tengd afurðum hafsins og hlutu þau
30,6 milljónir króna. Voru það ann-
ars Marpet ehf. sem hlaut átta
milljónir í verkefni er snýr að þró-
un heilsusnarls úr síld fyrir gælu-
dýr og hins vegar Síldarvinnslan
sem hlaut 22,6 milljóna styrk vegna
verkefnis sem miðar að því að
vinna prótein úr hliðarafurðum
makríls.
Markaðssókn í Bretlandi
Að lokum fengu níu verkefni með
það að markmiði að styrkja mark-
aðsinnviði og stuðla að markaðs-
sókn styrk upp á 127 milljónir. Þrjú
þeirra tengjast sjávarafurðum og
fékk Niceland Seafood 15 milljónir
króna til þess að markaðssetja fros-
inn fisk í Bandaríkjunum. Samtök
fyrirtækja í sjávarútvegi fengu 21
milljón í markaðssókn þorsks í
Bretlandi og Íslandsstofa hlaut 6,3
milljóna styrk vegna kynningar á
söltuðum þorski í Suður-Evrópu.
Morgunblaðið/Þorkell
Hangir Verkefni er tengist hákarls-
verkun hlaut 22,5 milljónir króna.
Hringormar og
hákarlsverkun
 Fengu tugi milljóna úr Matvælasjóði
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Íslensk sjávarútvegsfyrirtæki hafa í
miklum mæli fjárfest í aukinni sjálf-
virknivæðingu vinnslna undanfarin
misseri, andstætt keppinautum í
Noregi og víðar um Evrópu sem hafa
úthýst fiskvinnslu í umfangsmiklum
mæli til annarra ríkja, einkum svæða
þar sem laun eru lægri. Töluvert
magn af fiski er jafnvel flutt heil-
frosið alla leið til Kína þar sem fisk-
urinn er þíddur, unninn, endurfryst-
ur og síðan fluttur til baka til Evrópu.
Þessi munur í áherslum sést
bersýnilega þegar skoðuð eru út-
flutningsverðmæti afurðanna og gátu
200 mílur sagt frá því í síðasta mánuði
að samkvæmt talnagögnum Sea Data
Center skilaði útflutt kíló af þorski á
þessu ári (janúar til ágúst) Íslending-
um 6,13 evrum í útflutningsverð-
mæti. Á sama tíma skilaði hvert út-
flutt kíló Norðmönnum aðeins 4,72
evrum.
Óunninn fiskur
Meðal OECD-ríkjanna er Ísland
með næsthæstu meðallaun, aðeins
Lúxemborg er með hærri meðallaun.
Það er því ljóst að hvert starf kostar
fyrirtæki sem hyggja á rekstur hér á
landi töluvert meira en samkeppnis-
aðila sem færa vinnslur sínar úr
heimalöndum til ódýrari markaða.
Það er þó ekki aðeins launastigið sem
er hærra hér á landi heldur eru skatt-
ar og gjöld meiri hérlendis, til að
mynda launatengd gjöld.
Fyrirtæki í sjávarútvegi hafa því
eðlilega leitað leiða til þess að há-
marka afköst í þeim tilgangi að
tryggja hagkvæmni reksturs hér á
landi og hefur það hvatt til ýmissa
tækniframfara sem hafa skapað
grundvöll fyrir aukin gæði, en það
eru einmitt þau sem um sinn gera
fyrirtækjum kleift að ná sem hæstu
verði fyrir afurðina sem getur þar
með greitt þessa kostnaðarliði sem
eru minni eða jafnvel ekki til staðar
víða erlendis.
Fram kom í skýrslu Sjávarútvegs-
miðstöðvar Háskólans á Akureyri um
útflutning á óunnum fiski í gámum,
sem unnin var fyrir atvinnuvegaráðu-
neytið, að útflutningur fisks sem
keyptur er á fiskmörkuðum hefur
aukist töluvert. Þá er mest flutt út af
óunnum þorski, ýsu, karfa og ufsa.
Þetta staðfestir þau orð sem heyrast
sífellt oftar í greininni að eina leiðin
til þess að innlendar vinnslur geti
keppt við ódýrara vinnuafl erlendis
er að fjárfesta í tækninni.
Skapa sér rými
Umfangsmiklar fjárfestingar
verða hins vegar að byggjast á örugg-
um tekjugrunni. „Ef allur fiskur yrði
settur á markað myndi það hafa nei-
kvæð áhrif á nýsköpun en mikilvæg
forsenda hennar er talin vera órofin
virðiskeðja. Ef hún rofnar skapast
óstöðugleiki sem yrði neikvætt fyrir
nýsköpun. Mesta nýsköpunin hér á
landi er að mati viðmælenda hjá
stærri vinnslum sem ráða yfir allri
virðiskeðjunni. Ef allur fiskur yrði
settur á markað yrði hráefni ótryggt
og að öllum líkindum dýrara en nú
er,“ segir í niðurstöðum skýrslunnar.
Það virðist því óráðið hvernig fisk-
vinnslur án veiðiheimilda hyggjast
standast samkeppnina, ekki bara við
erlenda kaupendur heldur einnig inn-
lenda. Eftir því sem fyrirtæki sem
bæði fara með aflaheimildir og
vinnslu tæknivæða vinnslulínur sínar
skapa þau rými til að yfirbjóða er-
lenda og innlenda aðila á fiskmörk-
uðunum.
Ekki verður annað séð en að eina
tækið sem hægt er að beita í þeim til-
gangi að halda verðmætasköpun fisk-
vinnslunnar hér á landi sé einmitt
tækið sem mun fækka störfum í
greininni. Fækkun fiskvinnslufyrir-
tækja hér á landi kann því að vera
óhjákvæmilegt hvort sem það magn
sem unnið er hér á landi er mikið eða
lítið.
Störfum mun óhjá-
kvæmilega fækka
 Sjálfvirknin eina leiðin til að halda fiskvinnslu á landinu
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Unnið Flest bendir til þess að fiskvinnslustörfum fækki ört á komandi árum.