Morgunblaðið - 18.12.2020, Síða 36

36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 2020
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf
Þvottavélar
og þurrkarar
sem taka
10-17 kg
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Þetta er bók um náttúru mannsins
sjálfs og náttúruna í umhverfi hans.
Aðaldýrið er þetta týnda manndýr,
sem ég held að við séum öll. Ég er að
reyna að skoða manninn sem dýr en
líka sem tilfinningaveru og vitsmuna-
veru sem er full af mótsögnum. Ein-
hver vinkill á mennskuna er þráður í
öllum mínum bókum. Þessi bók
fjallar um leitina að mennskunni í
heiminum, sem er vissulega stórt
efni, en þegar maður ætlar að fjalla
um eitthvað stórt þá er ágætt að
smækka sögusviðið niður. Þessi saga
gerist á þremur dögum og í þröngu
rými, að mestu í einni íbúð og á fæð-
ingardeild Landspítala,“ segir Auður
Ava Ólafsdóttir rithöfundur sem
sendi nýlega frá sér skáldsöguna
Dýralíf.
„Þetta er tvíradda bók sem segir
frá tveimur ljósmæðrum sem báðar
heita Dómhildur. Sú eldri er ömmu-
systir söguhetjunnar sem býr í íbúð
sem hún erfði að hluta eftir þessa
frænku sína. Hún býr þar í raun í
eins konar safni. Þessar tvær raddir
skarast en við kynnumst eldri kon-
unni, sem er dáin, í endurliti í gegn-
um pappíra sem sú yngri finnur í
Chiquita-pappakassa sem frænkan
hefur skilið eftir í íbúðinni. Ég vissi
um hvað ég ætlaði að skrifa og um
hvað bókin ætti að vera en ég var
smá tíma að finna þessar raddir.“
Bókin er upphafning
á smælkinu í heiminum
Auður Ava segir að útgangspunkt-
urinn hjá sér með því að hafa sögu-
persónurnar ljósmæður hafi verið að
reyna að skilja ljósið í heiminum út
frá ýmsum vinklum.
„Þá þarf líka að hafa myrkur og
þess vegna læt ég söguna gerast á
dimmasta tíma ársins. Flestar sögu-
persónurnar tengjast meira og
minna ljósinu, þarna eru nokkrar ljós-
mæður, rafvirki sem hugar að ljósa-
perum söguhetjunnar, leiðsögumaður
í norðurljósaferð og björgunarsveit
skipuð konum sem er aðallega í því að
bjarga strönduðum hvölum, því það
er lítið um ferðamenn. Hvergi er
minnst á Covid-veiruna í bókinni, en
það er umhverfisvá í henni, eins og er
í heiminum í dag. Fólk botnar ekkert í
veðurkortunum en systir aðalsögu-
hetjunnar er veðurfræðingur og hún
hringir nokkrum sinnum á dag í hana
til að uppfæra veðurspána,“ segir
Auður Ava og bætir við að í sögunni
spinni hún saman tvenns konar þræði.
„Söguhetja mín er að reyna að
botna í þeim skrifum sem koma upp
úr kassa frænkunnar, en þar má sjá
að sú eldri hefur eytt miklum tíma í
að reyna að skilja bæði manninn og
ljósið. Bókin fjallar annars vegar um
manndýrið í samanburði við önnur
dýr og líka plöntur, því eins og segir í
bókinni: þótt maðurinn komist ekki
af án plantna, þá komast plöntur
ágætlega af án manna. Plöntur hafa
það fram yfir manninn að þær snúa
sér í áttina að ljósinu. Svo er það hinn
þráðurinn í bókinni, ljósið og vonin,
vonin sem felst í því að við, þetta
brothætta og grimma manndýr, það
geti tekið upp á því að haga sér óút-
reiknanlega. Á jákvæðan hátt og
fundið upp á einhverju sniðugu fyrir
heildina. Við getum komið á óvart í
hugrekki og æðruleysi. Það er stór-
kostlegt tækifæri og ævintýri að fá að
prófa að vera til og titil bókarinnar
má líka skilja í tveimur orðum: Dýra
líf, eða hið dýrmæta líf. Ég hugsaði
bókina líka sem óð til hins viðkvæma
og brothætta lífs. Ekkert dýr er jafn
lengi ósjálfbjarga og háð öðrum og
manndýrið. Við fæðingu er það al-
gjörlega varnarlaust, enginn feldur,
hreistur eða fiður til skjóls. Bókin er
upphafning á smælkinu í heiminum,
ungviði jafnt sem kartöflusmælki svo
vísað sé í Dómhildi eldri sem hefur
sérstakan áhuga á kartöflum. Þetta
er ekki óður til þess sterka, heldur
býr vonin frekar í styrkleika þess
veikburða.“
Hvað gerist eftir að við erum út-
skrifuð af fæðingardeildinni
Þegar Auður Ava er spurð hvort
við mannfólkið munum nokkurn tíma
geta skilið okkur sjálf er hún fljót til
svars.
„Við eigum nógu erfitt með að
skilja annað fólk, jafnvel það sem við
búum með, en erfiðast er að skilja
okkur sjálf. Við erum ókunnugust af
öllu ókunnugu, segir ömmusystirin
einmitt í bréfi til pennavinkonu sinn-
ar, ljósmóður í Wales. Hún hefur
undir það síðasta gefist upp á að
reyna að skilja manninn og ljósið.
Hún virðist líka gefast upp á orðum
og ætlar að snúa sér aftur að út-
saumi, stykki sem hún lýsir sem
mynstri mannlegrar hegðunar.“
Auður Ava segir að bókin hennar
sé í raun að spyrja hvað gerist eftir
að við erum útskrifuð af fæðingar-
deildinni, eftir að við hættum að vera
þessir fimmtíu sentimetrar.
„Í hverju erum við góð og hvað fer
úrskeiðis hjá okkur? Ömmusystirin
treystir foreldrum tæplega fyrir
hlutverki sínu og pakkar nýfæddu
ungviðinu inn í prjónaverkin sín og er
frekar treg að láta börnin af hendi,
útskrifa þau út á guð og gaddinn.“
Hún veltir fyrir sér tilviljuninni og
þætti hennar í lífi hverrar mann-
eskju.
„Ég held að lífið sé prjónað saman
úr alls konar tilviljunum og stærstu
atburðirnir í lífi okkar tengjast tilvilj-
unum. Hinn póllinn er að við getum
ekki algjörlega treyst á tilviljanir,
sumir kalla það örlög og ákvarðanir
sem við tökum vega þungt. Í bókinni
er getnaðurinn stærsta tilviljunin,
sem verður til þess að þú verður þú
og fæðist inn í heiminn,“ segir Auður
Ava og bætir við að það sé skemmti-
leg tilviljun að barnabarnið hennar
fæddist sama dag og hún lauk við bók
sem hefst á fæðingu og segir frá ljós-
mæðrum.
Morgunblaðið/Eggert
Auður Ava „Við getum komið á óvart í hugrekki og æðruleysi. Það er stórkostlegt tækifæri og ævintýri að fá að
prófa að vera til og titil bókarinnar má líka skilja í tveimur orðum: Dýra líf, eða hið dýrmæta líf.“
Hið brothætta manndýr
 „Ekkert dýr er jafn lengi ósjálfbjarga og háð öðrum og manndýrið,“ segir Auður Ava um nýja
skáldsögu sína, Dýralíf  „Þetta er ekki óður til þess sterka, vonin býr í styrkleika þess veikburða“
„Þetta er mikill heiður. Maður fær
ekki oft símtal sem færir svona góð-
ar fréttir. Ég er mjög glöð,“ segir
Rósa Gísladóttir myndlistarmaður
sem varð í gær fyrst til að veita við-
töku Gerðarverðlaununum, nýjum
myndlistarverðlaunum sem Gerðar-
safn stendur að, til stuðnings við
höggmyndalist hérlendis. Verð-
launaféð nemur einni milljón króna
og eru verðlaunin til heiðurs Gerði
Helgadóttur myndhöggvara (1928-
1975). Þau verða veitt árlega fram-
úrskarandi myndlistarmanni sem
vinnur í skúlptúr og rýmisverk.
Verðlaunin fær Rósa fyrir metn-
aðarfullt og kröftugt framlag til
höggmyndalistar. Verk Rósu eru,
eins og segir í tilkynningu frá
Gerðarsafni, „könnun á geometríu
og klassískri formgerð með vísunum
í arkitektúr og rússneskan kon-
strúktivisma. Skúlptúrar hennar
spila á mörkum þess klassíska og
nútímalega jafnt í fagurfræði og efn-
isnotkun. Verk í við, gifs, keramik og
gler skapa samspil við umhverfi sitt
hvort sem það er staðbundið verk í
borgarlandslagi eða skúlptúrar sem
hverfast um sýningarrými.“
Gaman að tengjast Gerði
Rósa (f. 1957) nam myndlist í
Þýskalandi, Bretlandi og á Íslandi
og hafa verk hennar verið sýnd víða
hérlendis og erlendis.
„Þetta er skemmtilegt að svo
mörgu leyti og ekki síst að tengjast
Gerði með þessum hætti, hún var
svo frábær listamaður. Einn þeirra
listamanna sem eru alltaf jafn góðir,
verkin hennar hafa elst ótúlega vel,
enda setti hún lífið í listina. Mér
finnst ég líka stundum tengjast
henni í nálguninni í verkunum, ég er
háð mikilli formfestu og finnst ég
skynja svipað í hennar verkum,“
segir Rósa.
Hún segir að vissulega hafi það
glatt sig mikið að fá þessa fallegu
viðurkenningu. „Það er oft erfitt að
vera myndlistarmaður á Íslandi og
þá skiptir þrautseigjan svo miklu
máli, úthaldið, og gefast ekki upp,“
segir hún og í því ljósi hjálpi svona
viðurkenning mikið. Að auki segir
hún féð sem fylgir koma sér vel.
Dómnefnd Gerðarverðlaunanna
skipa Brynja Sveinsdóttir for-
stöðumaður Gerðarsafns, Eggert
Pétursson myndlistarmaður, til-
nefndur af Gerðarsafni, og Svava
Björnsdóttir myndlistarmaður, til-
nefnd af SÍM. efi@mbl.is
Rósa fékk Gerðarverðlaun
 Ný verðlaun
kennd við Gerði
Helgadóttur
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Heiður Rósa Gísladóttir veitti Gerðarverðlaununum viðtöku í gær.
Listamenn Þjóðleikhússins og Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands tók á dögunum höndum saman og hljóðrituðu
nýja útgáfu jólalagsins „Ég hlakka svo til!“. Um 150
listamenn komu að upptökunni og segjast senda lands-
mönnum með laginu, þar sem fjallað er um jólin sem
eru á næsta leiti, „saknaðar-, þakkar- og tilhlökkunar-
kveðju eftir langan aðskilnað og truflanir á hefð-
bundnu starfi“.
Hrafnkell Orri Egilsson sellóleikari útsetti lagið sem
var hljóðritað undir stjórn Bjarna Frímanns Bjarna-
sonar hljómsveitarstjóra. Einnig var tekið upp mynd-
band þar sem listamenn úr báðum stofnunum koma
fram í Hörpu og Þjóðleikhúsinu, einir eða í litlum hópum í samræmi við
gildandi takmarkanir.
Hljóðrituðu saman „Ég hlakka svo til!“
Bjarni Frímann
Bjarnason