Málfríður - 15.12.1985, Blaðsíða 20

lítið og rita það viðunanlega. Þeir eiga að fá
þekkingu á merkustu rithöfundum Dana og
Norðmanna, einkum síðustu tíma. Nem-
endur skulu í kennslustundum vandir við að
tala málið.“
Breytingin felur í sér áherzlu á
hagnýta tungumálakunnáttu, þ.e.
að nemendur eigi að læra að nota
málið í stað þess að læra um það.
Þannig styrkir danskan stöðu sína
sem erlent tungumál og segja má að
þau sjónarmið sem koma fram 1908
séu í fullu gildi enn í dag.
Eins og málum er háttað nú er
ekki til samræmd námsskrá eða
markmiðslýsing fyrir dönsku í fram-
haldsskólum, sem kveður á um inn-
tak og aðferðir í dönskukennslunni.
í gildandi reglugerð um mennta-
skóla segir einungis að danska sé
skyldugrein í kjarna og lágmarks-
námsmagn til stúdentsprófs skuli
samsvara 6 námseiningum. Einstak-
ir skólar hafa síðan samið sínar eigin
markmiðs- eða námslýsingar, sem
setja ramma fyrir námsgreinina.
Þessar markmiðslýsingar hafa það
sameiginlegt að stefna allar að hag-
nýtri tungumálakunnáttu. En
hvernig er samhengið milli hinna
háleitu markmiða námslýsinga og
framkvæmdar í kennslustofunni?
Ég hef að undanförnu kannað
lítillega innihald skriflegra prófa
eftir 6 eininga dönskunám, þ.e. eftir
það námsmagn, sem krafizt er til
stúdentsprófs. Prófin gefa til kynna
að megináherzla sé lögð á þýðingar,
einkum af íslenzku á dönsku, efnis-
spurningar úr lesnu efni og ritgerðir
um skáldsögur eða annað Iesið efni.
Margt bendir og til að aðferðirnar
sem notaðar eru leiði til óvirkrar
kunnáttu eða færni í afmörkuðum
færnisþáttum, en ekki til þess að
nemendur geti notað málið sér til
gagns í daglegu lífi.
Oft heyrir maður málakennsluna
gagnrýnda fyrir að skila ekki nægi-
lega góðum árangri, þ.e. að nem-
endur séu almennt ekki færir um t.d.
að tala dönsku þrátt fyrir margra ára
dönskunám í grunn- og framhalds-
skóla. Sumpart sama gagnrýni sem
nefnd var í sambandi við tungu-
málakennslu í Lærða skólanum í lok
síðustu aldar. Danskur skiptinemi
sem stundar nám í þeim skóla, sem
ég kenni við segir mér að íslenzku
krakkarnir skilji það sem við þá er
sagt, en séu ófáanlegir til að tala
dönsku, en enskuna séu þau hins
vegar ekki í minnstu vandræðum
með. Svipaðar sögur heyrast oft um
tungumálaerfiðleika íslendinga í
norrænu samstarfi. Haft er á orði að
Islendingar geti lesið hvers kyns efni
oft bæði flókið og fræðilegt, auk
þess sem sumir öðlast allgóða færni í
að skrifa málið, en hins vegar sé
þeim fyrirmunað að tjá sig á dönsku
í einföldustu aðstæðum daglegs lífs.
Hvað veldur þessu? Nemandi
Lærða skólans sem vitnað var í hér
að framan reyndi að réttlæta kenn-
ara sína með því að vísa til þess að
reglugerðin kvæði ekki á um
kennslu í hagnýtri málnotkun og
kennslutæki hefðu ekki boðið upp á
slíka kennslu. Nú er hagnýt mála-
kunnátta þungamiðja markmiðslýs-
inga og á markaðnum eru kennslu-
tæki, sem bjóða upp á ótakmarkaða
möguleika. Trúlega hefði nemand-
ann aldrei getað órað fyrir öllum
þeim möguleikum. Hér við bætist að
kennarar á framhaldsskólastigi hafa
margra ára háskólanám að baki í
grein sinni auk heils árs náms í
kennslufræðum.
Ég leyfi mér að halda því fram að
ekki hafi verið haldið nógu vel á
málum og vil ég benda á nokkur
atriði í því sambandi. Árlega flykkj-
ast inn í framhaldsskóla landsins
þúsundir ungmenna til að afla sér
menntunar og nota í því augnamiði
að jafnaði 4 dýrmæt ár af æsku sinni.
Hvers konar menntun eiga þessi
ungmenni að fá? í hverju felast
þarfir þeirra þegar til framtíðarinnar
er litið? Að mínu mati þarf að skil-
greina betur hver markmiðin eiga að
vera með tungumálakennslunni.
Hvaða færnisþættir eru mikilvæg-
astir þegar danskan er annars vegar
og hvað er það í danskri menningu,
sem við Islendingar viljum miðla
æsku okkar? Ef kennslan á ekki að
vera innihaldslaus verður færnis-
þjálfun og menningarmiðlun að
haldast í hendur. En hvaða menn-
ingar- og færnisþætti viljum við
leggja áherzlu á og með hvaða hætti
eiga kennarar að ná þessum mark-
miðum? Hvað er það í dönsku-
náminu, sem veldur íslenskum nem-
endum erfiðleikum og hvernig á að
mæta þeim?
Á undanförnum áratugum hefur
tæknin fært okkur fullkomin hjálp-
artæki, sem bjóða nánast upp á
ótakmarkaða möguleika til að gera
kennsluna lifandi og árangursríka.
Má þar nefna kvikmyndavélar,
video, kassettutæki, málver o.s.frv.
Þrátt fyrir að þessi tæki séu meira og
minna orðin almenningseign heyrir
það þó til algerra undantekninga að
skólarnir ráði yfir slíkum tækjabún-
aði. Ekki er óalgengt að nemendur
eigi sjálfir margfalt fullkomnari tæki
til eigin þarfa, en skólinn ræður yfir
fyrir fleiri hundruð nemendur.
Stundum hvarflar að manni að ekki
sé litið á skólana sem alvöru
menntastofnanir, heldur sem
geymslustaði, sem með einhverju
móti eiga að hafa ofan af fyrir nem-
endum.
I öðru lagi vil ég koma lítillega inn
á menntun kennaranna. I dönsku-
deildinni við Háskóla íslands eru
nær eingöngu starfandi danskir
móðurmálskennarar, sem dvelja hér
oft aðeins örfá ár í senn. Það er fyrst
nú að ráðinn hefur verið prófessor
við deildina. Hætta er á að ör
mannaskipti komi í veg fyrir eðlilega
og samfellda þróun í deildinni. Þar
sem markmið deildarinnar er að
kenna íslendingum dönsku tel ég
20