Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 6

óljósar og einfaldar hugmyndir
um starf kennarans þegar þeir
hefja kennsluréttindanám þrátt
fyrir 20 ára setu á áhorfenda-
bekk.8 Rannsóknir mínar á verð-
andi tungumálakennurum styðja
mjög þær niðurstöður.9 Þá
skortir eðlilega allan skilning á
eðli starfsins. Væntanlegir nem-
endur þeirra eru einhvers staðar
í stjörnuþokunni og verkkunn-
átta er nær engin. Það er helst
að þeir geti gefið neikvæðar skil-
greiningar, sagt hvernig þeim
finnst að ekki eigi að kenna og
vísa þá til margra ára veru sinn-
ar á fyrrnefndum áhorfenda-
bekk. Það sem er kannski at-
hyglisverðast er að þetta gildir
jafnt um þá sem telja sig fyrir-
fram hafa nokkuð ljósar hug-
myndir um starfið og um þá sem
koma og segjast ekkert kunna og
vita. En sama máli gegnir um
kennslufræðina og fagkennsl-
una. Það er ekki sama hvernig
að henni er staðið.
Kennaranám er starfsnám og
kennslufræði verður ekki miðlað
án hagnýtrar þjálfunar. Eins og
málum er háttað er gert ráð fyrir
að nemar við Háskóla íslands fái
í allt 45 æfingastundir til að ná
tökum á kennarastarfinu og geti
að því loknu tekið fulla ábyrgð á
sér, og nemendum sínum sem
sérfræðingar, fagmenn. Hver
myndi útskrifa smið eftir 45
stundir við smíðar þótt hann
vissi allt um allar heimsins við-
artegundir og væri búinn að
horfa á aðra álengdar við smíðar
árum saman? Flestum sem
stunda rannsóknir á kennara-
menntun ber saman um að æf-
ingatímabilið geti verið afar mik-
ilvægur þáttur í að hjálpa kenn-
aranemanum að ná tökum á
starfinu, tengja saman fræði og
framkvæmd, byggja upp fag-
mennsku.10 En til þess þarf að
sjálfsögðu miklu lengri tíma en
hér er boðið upp á. Lengd æf-
ingakennslu segir heldur ekki
alla söguna. Það nægir ekki að
senda nema inn í kennslustofu.
Athuganir mínar benda til að
hlutverk æfingakennara sé afar
vandasamt. Hvernig sambandi
hann nær við nemann, hvernig
kröfur hann gerir til hans, og því
hvernig hann fer að því að leið-
beina honum virðist geta haft
úrslitaáhrif á hvort æfinga-
kennslan nær markmiði sínu: að
tengja fræði og framkvæmd og
dýpka raunverulegan skilning á
starfinu.
Mér hefur orðið tíðrætt um
Háskóla íslands því þann vett-
vang þekki ég best og hann
brautskráir flesta tungumála-
kennara, en við skulum ekki
gleyma því að Kennaraháskóli
Islands brautskráir líka fólk með
réttindi til kennslu í tungumál-
um, þ.e. fólk sem er ætlað að
leggja grunninn að ensku- og
dönskukunnáttu landsmanna.
Öll tungumálakennsla er vanda-
söm en þó er byrjendakennslan
að mati margra vandasömust.
Til undirbúnings undir þetta
vandasama verk eru ætlaðar
heilar 15 námseiningar sem skip-
tast þannig að 12 einingum er
varið til að öðlast sérfræðiþekk-
ingu í málinu en þrjár til kennslu-
fræði greinarinnar. Þeir sem
standa í forsvari fyrir tungu-
málakennslunni þar á bæ gera
sér grein fyrir vandanum og
áhugi er á að finna leiðir til að
fjölga þessum einingum. Ég tel
mig nú hafa sýnt fram á að tölu-
vert skortir upp á að fagmennsk-
an sé í heiðri höfð við menntun
tungumálakennara hér á landi. í
leit okkar að aukinni fag-
mennsku þarf að taka til hend-
inni. Hér skulu talin upp 5
stefnumarkandi atriði fyrir þær
úrbætur sem vinna þarf að.
1) Tungumálaskorir þurfa að
axla þá ábyrgð að þær eru að
mennta kennara. Það þarf að
koma á samvinnu milli erlendu
málanna um að koma upp kenn-
aralínu innan BA-námsins. Skil-
yrði til að fá kennsluréttindi þarf
að vera að hafa lokið tilteknum
kennslumiðuðum námskeiðum í
BA-náminu. / kennaramiðuðu
námi þarf að skoða tungumálið
sem kennslugrein frá öllum hlið-
um: Skoða þarf og ræða hver séu
helstu vandamál íslendinga við
máltöku viðkomandi máls. Gefa
þarf nemum tekifæri til að ræða
um markmið og stöðu greinar-
innar, þjálfa þá í að taka þátt í
faglegri greinabundinni um-
ræðu. Gera þarf að skilyrði að
nemi dveljist eitt ár samtals á
námstímanum í viðkomandi
landi/löndum. Nú hafa opnast
nýir möguleikar með Nordplus
og Erasmus sem gera þessar
kröfur raunhæfar og þá er að
nýta sér það.
2) Koma þarfá samvinnu milli
félagsvísindadeildar og heim-
spekideildar um kennaranám.
Tryggja þarf að námið í félags-
vísindadeild verði viðbót og
dýpkun á kennaramiðuðu námi í
heimspekideild. Hugsanlegt er
líka að deildirnar komi á sam-
eiginlegu framhaldsnámi eins
konar M. Paed.-námi en sá titill
fyrirfinnst í heimspekideild. Ég
vil hins vegar leggja áherslu á að
þetta verði samvinnuverkefni
deildanna til að tryggja að úr
þessu fáist sem heildstæðast
nám.
3) Félagsvísindadeild þarf að
vinna áfram að þróun kennslu-
frœðinnar. Félagsvísindadeild hef-
ur undanfarin ár verið að þróa
30 eininga námið í þá átt að gera
það skilvirkara. í vetur hefur
verið unnið að því að kanna hug
fyrrverandi nema. Segja má að
vel sé látið af breytingunum og
að menn telji að þær séu til
batnaðar. Halda þarf því áfram á
sömu braut. Þar eru tvö verkefni
brýn: Leitast þarf við að tengja
námið betur við einstaka grein-
ar. Stórt skref var stigið þegar 5
eininga nám í kennslufræði
tungumála var tekið upp en það
var að hluta til fyrir atbeina STÍL
og stutt af HÍK, Til eru líkön sem
sýna kennslufræðinám sem sól-
kerfi þar sem kennslufræði grein-
arinnar er sólin en aðrar greinar
eins og námssálarfræði og náms-
skrárfræði eru fylgihnettir henn-
6