Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 9

tungumáli. Sá sem er að selja á
heimsmarkaði og þekkir þetta
umhverfi vel, selur meira og hef-
ur samkeppnisyfirburði á mark-
aðinum. Samkeppnishæfni þjóða
er flókið mál og ekki er hægt að
ræða það ítarlega hér þótt freist-
andi væri. Þetta er sjónarhorn
hagfræðingsins en líka sjón-
arhorn stjórnmálamanna. Þessi
umgjörð sýnir að nauðsynlegt er
að efla tungumálakennslu á ís-
landi.
Auðlindirnar er það sem sér-
hvert land á umfram önnur í ein-
hverjum mæli. íslendingar búa í
meginatriðum yfir fjórum auð-
lindum: auðugum fiskimiðum,
orku í formi hita og vatns, sér-
stakri náttúru og menntun. Ég er
reyndar ekki viss um að mennt-
un sé hér meiri og betri en ann-
ars staðar, þótt fiskimiðin, orkan
og sérstök náttúra séu það
vissulega. 21. öldin mun markast
af þekkingu en hin 20. mótaðist
af tækniframförum. Lífskjör 19.
aldarinnar á Vesturlöndum byggð-
ust m.a. á nýlendum og afrakstri
iðnbyltingarinnar. Sérhver tími á
sér sín vopn í samkeppni þjóða.
Við verðum að átta okkur á því
hver vopn okkar eru og hvar
þau er að finna.
Við þurfum vinnu fyrir íslend-
inga í framtíðinni. Vinna í fyrir-
tækjum og stofnunum erlendis
er vænlegur kostur fyrir hæft
fólk en það verður þá að vera
mjög vel menntað. Það eru ótal
tækifæri erlendis fyrir íslend-
inga. Nú eru t.d. um 140 manns
starfandi erlendis á vegum Eim-
skipafélagsins og þar af 13 ís-
lendingar. Þegar útflutningur
okkar verður fjölbreyttari, m.a. á
sviði sjávarafurða, menntunar,
tækni og iðnaðar, þá þarf fleira
vel menntað fólk.
Hingað munu sækja erlend
fyrirtæki sem við munum von-
andi bjóða velkomin. Alveg eins
og við fögnum landnámi ís-
lenskra fyrirtækja í útlöndum þá
eigum við að fagna sérhverju
erlendu fyrirtæki hér. Við verð-
um að hugsa á alþjóðlega vísu.
Einmitt náin tengsl við útlönd
styrkja eigin þjóðmenningu. Ein-
angrun er hættuleg, sérstaklega
fámennu ríki. Menntun og vís-
indi eru alþjóðleg og tungumála-
nám miðar beinlínis að sam-
skiptum við útlendinga, báðum
aðilum til hagsbóta. Þannig kynn-
umst við frjórri hugsun annarra
menningarheima, fellum hana
saman við okkar reynslu og
bætum í hið endalausa fljót heims-
menningarinnar.
Milton Friedman, bandaríski
nóbelsverðlaunahafinn í hag-
fræði, skrifaði grein fyrir nokkru
í tilefni 100 ára afmælis enska
hagfræðitímaritsins. Þar bar
hann saman skrif nú og fyrir eitt
hundrað árum. Auk þess að
stærðfræðigreinum hefur fjölgað
stórlega og höfundar að hverri
grein eru mun fleiri en áður, þá
er athyglisvert að fyrir eitt
hundrað árum var umfjöllun um
bækur og greinar á öðrum
tungumálum en ensku mjög al-
geng í þessu tímariti, en það er
eitt hið virtasta sinnar tegundar
í heiminum. Fyrir eitt hundrað
árum var algengt að lesa þar
umfjöllun um bækur og ritgerðir
á frönsku, þýsku, ítölsku og
spænsku en nú þekkist slíkt
ekki. Allt er nú á ensku. Hér
hefur menntun okkar hrakað.
Auðvitað eru til sérhæfð frönsk,
þýsk og ítölsk tímarit um við-
skipta- og hagfræði sem við hér
lesum varla og eru enn minna
lesin í hinum enskumælandi
heimi. Ef til vill snýst þessi þró-
un við innan vísindanna, þannig
að við getum kynnt okkur rit á
frummálinu og haft samskipti á
fleiri tungumálum en nú er.
Það er mjög spennandi að
taka þátt í þessu landnámi. Við
skynjum breytingarnar, vitum
að við getum nýtt okkur þær og
verðum reyndar að gera það ef
við ætlum að bjóða okkar unga
fólki sömu lífskjör og í nágranna-
löndunum.
Ég kenni við viðskipta- og
hagfræðideild Háskólans. Við er-
um að marka okkur braut í þess-
um nýja heimi. Við höfum ákveð-
ið að taka upp tungumálatengt
viðskiptafræðinám sem sérstakt
svið í viðskiptafræði. Nemendur
okkar munu eiga þess kost að
taka 30 einingar í tungumálum af
120 eininga námi, þannig að val-
in verða þrjú tungumál. Nem-
endurnir verða að hafa að baki
a.m.k. tveggja ára nám í við-
komandi tungumáli. Ekki verður
einungis um að ræða tungumála-
kennslu, heldur einnig fræðst
um viðskipti og hugsanahátt á
viðkomandi málasvæði og kennd
viðskiptafræði á tungumálinu af
sérhæfðum kennurum.
Við höfum kennt viðskipta-
ensku lengi og munum auka þá
kennslu. Við byrjuðum á við-
skiptafrönsku í vor og munum
hefja kennslu í viðskiptaþýsku
næsta haust. Síðar tökum við
upp kennslu í Norðurlandamál-
unum og spænsku. Þetta er gert
í samráði við tungumálakennara
heimspekideildar. Gaman væri
að bjóða upp á fleiri tungumál
eins og japönsku, rússnesku,
ítölsku og portúgölsku, en það
er enn á draumastiginu. Þetta er
nauðsynlegt nám og verður vafa-
lítið eftirsótt. Skólar með slíka
kennslu erlendis, þ.e. vandaða
viðskiptafræðikennslu, í bland
við gott viðskiptatungumála-
nám, eru mjög vinsælir enda
nauðsynlegir í ljósi þessara
breyttu tíma sem ég hef lýst. Við
erum ekki að finna upp hjólið,
en við erum að taka þátt í þróun
sem hafa mun áhrif á samkeppn-
ishæfni okkar á næstu árum.
Við fórum þá leið að hafa
tungumálanámið sem kjörsvið í
okkar deild. Þeir sem fara í það
nám sérhæfa sig ekki í endur-
skoðun, fjármálum eða fram-
leiðslu, svo nokkur af okkar sér-
sviðum séu nefnd. Forgangsröð-
unin er leyst með vali nemenda
en það kostar einnig fé.
Reyndar fer þetta allt eftir
peningum. Ég var að gera fjár-
hagsáætlun fyrir deildina mína
nú í vikunni og óskaði eftir
nokkru viðbótarfé í þetta, en
það kostar þá niðurskurð annars
staðar í Háskólanum eða aukn-
ingu á framlagi ríkisins. Þetta er
hið sígilda vandamál í skólakerfi
okkar. Hvaða alvara er á bak við
forgangsröðun? Það er minnsta
mál í heimi að segja hér og við
önnur tækifæri að efla beri
tungumálanám af því að breytt-
ur heimur krefst þess. Alvaran á
bak við það kemur þá í ljós síð-
ar. Þetta er hvorki einfalt verk-
efni né öfundsvert.
í fyrra fluttum við út vörur og
þjónustu fyrir um 140 milljarða
9