Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 12

sýnir sig, að þarfir efnahagslífs-
ins valta yfir málfræðireglur,
þegar svo vill verkast. Það mun
halda áfram í þessu landi eins og
öðrum.
Kannski kemur þetta tal mitt
þýskukennslu lítið við. Ég var jú
kynntur hér, réttilega, sem
þýskukennari. Til afbötunar get
ég nefnt það, að hugtak þessarar
ráðstefnu, tungumálakennsla, er
tvírætt. Það felur í sér framand-
mál, stundum móðurmálið einn-
egin. Og sumir áhuga- og at-
vinnumenn um kennslu halda
því fram, að allir kennarar séu
móðurmálskennarar. Því tel ég
mig ekki vera að svíkjast um.
Mikilvægt er, góðir hálsar, að
taka það fram, að þessi fram-
tíðarsýn felur ekki í sér neina
fordæmingu eða hneykslan af
minni hálfu. Slíkt er fjarri mér.
Hér er einfaldlega um að ræða
raunsætt mat. Það er blandið
hugsanlegri eftirsjá, en tilfinn-
ingasemi af því tagi hjálpar ekki
við að meta framtíðina og nauð-
synlegar ákvarðanir hennar
vegna. Við skulum auðvitað njóta
þessarar þróunar, og gaman-
semin sem hér er oft á ferðinni
er aldeilis óborganleg. Og brýnt
finnst mér að taka fram, til þess
að enginn misskilningur komi
fram um viðhorf mitt, að mér
finnst sá sem segir mér langar
ekki verri manneskja en sú sem
segir mig langar. Og þegar hvort
tveggja verður týnt og ÉG FARA
AÐ LANGA I KAFFISOPINN, sem
menn þurfa mjög á að halda
þegar þeir hafa haldið erindi, þá
er það ekki síður hjartahlýtt fólk
sem svo talar. Barngæska og
náungakærleikur fara ekki eftir
málfræðikunnáttu. Ég hygg reynd-
ar, að þeir sem verst hafa leikið
mannkynið hafi verið allgóðir í
málfræði. Þetta segi ég vegna
þess, að ég hef iðulega heyrt
móðurmálskennara halda javí
fram, að með réttari beygingum
verði einstaklingar að betra
fólki. Fyrir utan vitleysuna í
þessari kenningu er hún áreið-
anlega alröng með tilliti til ár-
angursvonar. Nú til dags þykir
ekki kúl að vera neitt sérlega
góður og þar með ekki eftirsókn-
arvert. Málfræðileikni er spurn-
ing um framkomu, líkt og háls-
bindi, hárgreiðsla eða skegg.
Hugsanlega mætti líkja henni við
hreinlæti.
Vel má þetta vera fróðlegt, en
hvað kemur pað tungumála-
kennslu við? Ég hef reynt að
draga fram þá staðreynd, að
tungumál eru að riðlast. Á því
sviði er hrífandi chaos að taka
völdin, jafnvel þótt alls staðar sé
enn fyrir hendi nokkur hópur
fólks, sem mælir á tiltölulega
klassískar móðurtungur, þannig
að vel má halda því fram, að þær
séu við lýði. Og reyndar held ég,
að meðal vor finnist íslenskt
tungutak, sem á varla sinn líka
úr fyrri tíð að fegurð og hug-
kvæmni. Það er t.a.m. unaðslega
gleðjandi að heyra stundum
tungutak barna á ákveðinni og
fágætri útvarpsrás. En Ringul-
reiðin er að koma og er komin,
bæði af málsögulegum og lýð-
fræðilegum ástæðum.
Þar með stöndum við frammi
fyrir ýmsum möguleikum um
stefnu í tungumálakennslu. Einn
er sá, að leggja af tungumála-
kennslu af hálfu opinberra aðila,
með þeim rökum að ekki sé
hönd á neitt festandi í þeim
efnum, hvað kenna skuli. Fólk
muni ná saman með sínum hætti
og geta gert sig skiljanlegt, ef því
finnist ástæða til, og fundið sér
jafnvel kennslu með markaðsað-
ferðum. Þetta er heillandi til-
hugsun, ekki síst með tilliti til
fjárlagahallans. Samt held ég
vart að þetta sé raunhæfur val-
kostur í bili, íhaldsmenn á þessu
sviði eru líklega of sterkir enn,
um þetta myndi ekki nást sam-
staða.
Annar kostur dregur dám af
orkulínum þróunarinnar, eins og
hana leggur nú yfir oss. Hann er
sá að fækka kenndum tungu-
málum, kenna jafnvel bara eitt
framandmál, og þá auðvitað það
sem hefur mesta útbreiðslu og
efnahagslega þýðingu fyrir þjóð
vora. Það mál megi vel duga í
öllum okkar alþjóðlegu sam-
skiptum. Þetta er mjög raunhæf-
ur kostur og aðlaðandi, enda
eykst þessu sjónarmiði stöðugt
ásmegin. Árum saman hefur hér
heyrst sú kenning sumra skóla-
manna, að það sé aðeins þrennt,
sem stúdentar þurfi að hafa með
sér í háskólann til þess að árang-
ursvæntingar mættu teljast
sæmilegar: Það sé kunnátta í
stærðfræði, ensku og íslensku.
Þetta sé nægur grunnur til frek-
ara náms. Mér finnst athyglis-
verðast við þessa kenningu, sem
er áreiðanlega rétt út af fyrir sig,
að íslenskan er þarna ennþá
inni.
Þessi valkostur hefur aðdrátt-
arafl sitt einkum fólgið í því, hve
freistandi hin efnahagslegu sjón-
armið hans eru: Sparnaður í fé
og tíma. Ég er ekki í nokkrum
vafa um það, verði þær hug-
myndir að veruleika að stytta
framhaldsskólanám til stúdents-
prófs um eitt ár auctoritate
imperii, þ.e. með skipulagsfyrir-
mælum háyfirvalda, þá verður
stutt í það, að ómótstæðilegt
muni þykja að vinna tíma með
því að skera af pensúmi og
leggja niður 3. erlent mál sem
skyldugrein til stúdentsprófs.
Enginn þáttur menntaskólanáms-
efnis liggur eins vel við niður-
skurði, út frá þröngum skipu-
lags- og fjárhagssjónarhóli séð.
Athyglisvert finnst mér, að þeg-
ar menn þykjast ætla að vinna
tíma með því að skera af pen-
súmi, þá er fyrirslátturinn yfir-
leitt sá, af kennara hálfu, að
nemendur muni læra betur ef
þeir hafa minna undir. Þá vinnist
tími til að fara betur í það sem
eftir er. Þetta þekki ég mjög vel
úr minni kennslugrein. Þegar ég
hóf kennslustörf hér fyrr á öld-
inni þótti sjálfsagt í 1. árs þýsku
að gera skil, auk fallbeygingar og
sagnbeygingar í framsöguhætti,
bæði viðtengingarhætti og þol-
mynd. Og þetta á 4 vikustund-
um. Núna þarf mánuð til að
komast að þolfalli og mannsald-
12