Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 11

Þessu er svona varið á fleiri
sviðum. Til dæmis að taka hef ég
stundum reynt samræður í dans-
höllum nútímans, en jafnan án
árangurs, af akústískum ástæð-
um. Hlutverkaskipan og vænt-
ingar á slíkum stöðum eru aftur
á móti alveg ljós og raungerast
eftir atvikum án tungumáls,
þannig að einskis er í misst þótt
ekkert sé sagt.
Reyndar er svo um málvís-
indakenningu hins málhalta vin-
ar míns, að sú saga tungumála,
sem við þekkjum, veitir kenn-
ingunni ansi mikinn stuðning.
Málsagan bendir til þess, að
beygingar séu ekki nauðsyn-
legar. Meirihluti mannkyns not-
ast við tungumál, þar sem frá-
leitt þykir að misþyrma orðum
með beygingum. Og þar sem
beygingar voru, kvarnast stöð-
ugt af þeim, lítum á örlög latín-
unnar. Ljóst má vera, að sér-
viskuhættir íslenskunnar, fjöl-
breytni og flóknar beygingar,
eru á undanhaldi. Væntanlega
mun sá skriðþungi vaxa, enda er
heilbrigt og praktískt fólk farið
að æmta undan byrðinni. Mig
langar að nefna tvö dæmi til
marks.
Annað er sú ákvörðun póst-
yfirvalda um rétta áritun á bréf,
að þar skuli staðir standa í nefni-
falli. Mér ber að skrifa „Jón Jóns-
son Seyðisfjörður" utan á bréf,
alls ekki „Seyðisfirði“. Líklega
ætti ég að fara í fangelsi fyrir að
skrifa utan á bréfið: „Jóni Jóns-
syni - Seyðisfirði", sem mér
finnst miklu fegurst. Hitt dæmið
er uppreisn alþýðunnar á Veður-
stofu íslands, þegar steinrunn-
inn yfirmaður af hlekkjuðu hug-
arfari fyrri alda vildi fara að nota
staðarfall í veðurfregnum. Stað-
arfall - hvað er nú það? Snar-
lega hristu menn af sér óvær-
una. Þegar yfirvöld og alþýða
taka höndum saman með þess-
um ótvíræða hætti, hlýtur það
að vera gott mál. Málsamfélagið
þolir ekki orðið beygingar nema
að vissu marki.
Hér kemur sennilega til sem
nokkur skýring á þessari þróun
aukin dagleg notkun nánast
fallalauss tungumáls, nefnilega
ensku, meðal fæddra íslendinga,
þegar þeir tala hver við annan.
Að þessu leyti líkist aðstaða
okkar hér og nú mjög þeirri, sem
V-íslendingar hafa búið við.
Þeirra íslenska vildi blandast og
jafnvel týnast í Ameríku. En nú
er Ameríka komin til okkar og
umlykur okkur hverja stund, og
það iðulega með fullum til-
finningaþunga dolby-stereo tækj-
anna, sem kenna okkur að tjá til-
finningar svo að bragð sé að og
eftir tekið. Þar er nefnilega ekk-
ert afdalahvísl á ferðinni.
Hinar fögru listir eru farnar
að draga skemmtilegan dám af
þessari staðreynd. Ég á hér ekki
bara við þorra þess ástarsöngs,
sem framinn er í landinu. Sjald-
an hlæ ég eins hjartanlega og
þegar Kristján Ólafsson, neyt-
endafulltrúi, segir með sínum
óviðjafnanlega hætti eitthvað á
þessa leið í íslenska sjónvarp-
inu: „This is just a typical cork
screw!“ Og allir sem ég þekki
veltast um af hlátri, þegar þessi
frábæri Iistamaður segir: „Thank
you very much for this pro-
gramme!“
Verið er um þessar mundir að
sýna frábærlega skemmtilega
revíu fyrir austan fjall. Þar hrær-
ir höfundur, Sigurgeir Hilmar, sá
snillingur, saman í eina bendu á
sviðinu bankastjóra, fangelsis-
stjóra, lögreglumönnum, stroku-
föngum og misjöfnum konum, og
vita menn ekki sitt rjúkandi ráð,
eins og vera ber í revíu. Alltaf er
það, þegar tilfinningarnar rísa
hæst og mikið liggur við að róa
niður vitleysuna, að tilsvarið
verður að vera á ensku. „Cool
it!“ er óendanlega miklu sterk-
ara, enda miklu þekktara af fyrir-
myndum á skerminum, heldur
en vesældarlegt „Hafið ekki
svona hátt!“ Og þetta veit höf-
undurinn, af sínu örugga lista-
mannsnefi.
En það er ekki bara talsmáti
fæddra íslendinga, sem ráða
mun máli í þessu landi í fram-
tíðinni, heldur einnig og væntan-
lega miklu fremur sú staðreynd,
að þetta land verður ekki
ósnortið lengi enn af þeim gífur-
legu þjóðflutningum, sem nú eru
hafnir, þar sem milljónir manna
reyna, með sívaxandi þunga, að
flýja heilu heimshlutana til þess
að setjast að einhvers staðar
norðar á hnettinum. Eitthvað af
þessu fólki mun finna ísland.
Ekki þarf nema örlítið hlutfall
flóttamannanna og verða samt
fleiri en allir íslendingar, sem
fyrir í þessu landi búa. Þegar
menn fæddir til annarrar móður-
tungu en íslensku verða komnir
í meiri hluta í þessu landi, þýðir
lítt gagnvart þeim að hafa það
um hönd, sem þeim verður
aldrei fast í hendi en sem okkur
er samkvæmt fæðingu innan
handar. Ég er hræddur um að þá
yrðu margar hendur á lofti, ef
menn ætluðu að taka til hönd-
unum við þau skilyrði, og óvíst
að nokkur fái séð handa sinna
skil.
Við skulum vona, að þegar
tímar líða, verði samskiptin við
þetta aðkomufólk með sæmilega
friðsömum hætti. En við munum
ekki krefjast kórréttrar fallbeyg-
ingar, þegar við seljum þeim og
fölum af þeim vörur og þjón-
ustu. Ekki mun þetta góða fólk
láta sig varða vandamál sem
stafa af þágufallssýki í landinu.
Það eru verulegar líkur til að hér
verði um að ræða talendur úr
málsamfélögum, sem þekkja ekki
til fallbeyginga, svo sem tíðast
er í Afríku og Asíu. Ég má trútt
um tala, þegar þetta ber á góma,
ég sem er fæddur og alinn upp á
Selfossi, þegar sú byggð var hálf-
dönsk. Það er mála sannast, að
upp úr 1930 settust þar að Dan-
ir, sem kenndu Flóamönnum ný
vinnubrögð við mjólkurvinnslu, í
kjölfar Flóaáveitunnar. Síðan
hófst þar eitthvert magnaðasta
framfaraskeið sem um getur í
nokkru byggðarlagi hérlendu á
jafn skömmum tíma. Flóamenn
risu upp úr mýrunum og fóru að
búa margir hverjir ásamt Dön-
unum á Selfossi. Þarna varð til
sérstök mállýska, mjólkurbús-
danska. En það sem skiptir máli
í samhengi þessa fyrirlestrar er
það, að þarna urðu ólýsanlegar
efnahagslegar framfarir meira og
minna í vitlausu falli og oftast
með röngum persónuendingum,
ef nokkrum. Að ég nú ekki tali
um gersamlega fjarvist viðteng-
ingarháttar. Þegar öllu er á botn-
inn hvolft þá er Selfosskaups-
staður byggður á tómum mál-
fræðilegum misskilningi. Það
11