Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 15

þess arna hefðu þeir auðvitað
aldrei náð neinum tökum, á
endanum náðu þeir sér til flugs.
Eg held að við tungumálakenn-
arar mættum í miklu meira mæli
skynja okkur sem tónlistarmenn,
við skulum láta sem við séum
spilarar í Sinfóníunni, eiginlega
þó frekar dirigentar.
Við vorum að tala um pen-
súm, þ.e.a.s. magn, og í því sam-
bandi var aðeins minnst á gæði.
Þetta tvennt hefur okkur kenn-
urum jafnan verið hugstætt og
samhengið þar á milli. Prestur
einn, þá fyrir austan Fjall, hafði
fermingarbörn til spurninga. Þau
spurðu hversu marga sálma þau
þyrftu að læra utan að. „10
sálma vel eða 15 illa“, svaraði
klerkur. Hann virtist gera sér
grein fyrir téðu samhengi. Hins
vegar fellur hann í þá villu, að
telja MIKIÐ illa gert vera jafngildi
þess að gera LITIÐ vel. Ég held
að þessi villa grasseri meðal
okkar tungumálakennara, þegar
við erum að úrskurða með
einkunn hvort nægilega vel sé
unnið af hálfu nemenda. Ég held
að gæðakröfurnar hjá okkur séu
ekki nærri nógu miklar. Hjá
Sinfóníunni verða menn að hitta
á réttar nótur, annars eru þeir
óhæfir og látnir fara. Þannig ætti
það að vera hjá okkur, en það er
ekki svo, því miður. Nemandi
sem misskilur helminginn af hin-
um erlenda texta á prófinu og
rétt krafsar þannig í hin verk-
efnin, að greina má með góðum
vilja að hann er að fást við rétt
tungumál á ekki að standa það
próf. Enda hefur hann lítið reynt
á sig og kann ekki neitt.
Ég held að það sé brýnast
mála hjá oss tungumálakenn-
urum að breyta gæðastjórnun
okkar á þessu sviði. Við eigum
aðeins að sætta okkur við full-
komnar úrlausnir, nokkurn veg-
inn fullkomnar. En rétt eins og
sinfóníumaðurinn fær að horfa á
nóturnar meðan hann leikur á
hljóðfærið eigum við að leyfa
nemendum að nota allar nótur,
orðabækur, málfræði, hvað eina,
á öllum prófum. Þegar þau þýða
af þýsku eiga þau auðvitað
aðeins að hafa íslenskar orða-
bækur, og svo hvað sem þau
vilja við verkefnahlutann.
Þetta er einföld krafa og við
ráðum þessu sjálf, við kenn-
ararnir, því að ráðuneytið skipt-
ir sér ekkert af prófunum hjá
okkur eða mati þeirra. Það er
einfalt að hrinda þessu í fram-
kvæmd. Það er ekki lítill kostur.
Annar kostur er sá, að margfalt
léttara er að fara yfir prófúr-
lausnir. Það tekur enga stund að
sjá, hvort úrlausn er nánast full-
komin eður ei. Hinar endalausu
messur yfir gagnslausum úr-
lausnum falla niður og meðfylgj-
andi samviskukvalir. Enda er erf-
itt að úrskurða, hvað það þýðir
að kunna sálm illa. Ég held það
þurfi mikið lærðan guðfræðing
til þess. En ekki er nokkur vandi
að greina hvort maðurinn kann
sálminn eða ekki. Annaðhvort
stekkur maður yfir lækinn eða
lendir ofaní. Þar er enginn milli-
vegur, nema hjá Múnchhausen
kannski.
Nú kemur fram hræðilegur
hlutur um fyrirlesara ykkar, góð-
ir hálsar. Ég er alger ofstækis-
maður í skólamálum, þannig að
þið ættuð að taka mér með full-
um vara. Ég tel að skólar séu til
þess að læra í þeim. Sé það ekki
gert, á ekki að hafa þá, á ekki að
eyða til þeirra fleiri þúsund
tonnum af þorski á hverju ári úr
fjárhirslum ríkisins. Það er
óhollt að gera hluti illa. Sá sem
kemst upp með það og venst á
það á æskuárum nær sjaldan
siðferðilegri heilsu eftir það. Og
yfirleitt vilja nemendur læra vel,
þeir hafa undir niðri skömm á
öðru, þótt tauti í nösunum á
þeim. Það eru bara stunur fjall-
göngumannsins, auðvitað vill
hann upp, fyrst hann lagði af
stað. Ef við svíkjum þau til
lengdar um þessa kröfu, þá fara
þau annað, a.m.k. í huganum.
Þetta var eitt sjónarmið,
þ.e.a.s. heilsugæsla. Hitt er það,
að sá sem glímir af alhug við
erlent tungumál, hann skynjar
formgerð þess og spennuvídd.
Sá maður nær fyrir bragðið betri
tökum en ella á málrænum
kraftlínum íslenskunnar. Auðvit-
að eru það samskiptin við er-
lenda þjóð, viðskiptaleg og
menningarleg, sem eru efst í
huga, þegar við ákveðum að
læra tungu hennar. Ekki þarf að
nefna þær vaxtarbylgjur, sem
þýðingar snillinga hafa miðlað
íslenskunni, en ég held því fram
þar að auki, að málleikni ein-
staklings aukist með nánum
kynnum við aðrar tungur, að
móðurmál okkar styrkist við
það, og það þeim mun meir sem
einstaklingarnir eru fleiri, sem
þarna koma til, og þeim mun
meir sem tungurnar eru fleiri.
Hættulegast er tungunni , ef við
lærum bara eitt voldugt fram-
andmál. Þá verður það fljótlega
móðurmál okkar. Þá nefnilega
gerist það, sem V-íslendingar á
áttræðisaldri sögðu mér nokkrir
þar vestra, spurðir hvort þeir
hefðu talað íslensku í æsku. „Já,
í nokkur ár, þangað til amma dó.
Og mikið varð ég feginn þegar
kerlingin dó, eftir það mátti ég
tala enskuna eina.“
Góðir kollegar! Ég tel okkur
tungumálakennurum mikla ábyrgð
á höndum við að ala upp mál-
iðkendur næstu áratuga. Éf okk-
ur tekst vel til, hvaða mál sem
við kennum, kann svo að fara að
íslenskan haldi velli, væntanlega
sem minnihlutamál, en þó notað
af lífvænlegum hópi að fjölda til.
Kannski tekst okkur jafnvel að
halda í svo sem eina útvarpsrás,
ef við verðum klók. En þetta
gerist því aðeins að okkur takist
að koma því til unga fólksins
skjólstæðinga okkar og lifi-
brauðs, að tungumál er ekki
bara röð hljóða, að okkur takist
að sýna þeim að fagurt mál er
samleikur orða og samstilling
hljóma, nefnilega sinfónía. So
wollen wir es halten.
Þór Vigfússon, kennari
v/Fjölbrautaskóla Suðurlands.
15