Málfríður - 15.12.1994, Blaðsíða 13

ur til að grilla í viðtengingarhátt,
og það með 6 vikustundum. í
hvert sinn sem efnisatriði var ýtt
yfir á næstu önn, var það með
þeim rökum, að með því ynnist
tími til að kenna afganginn al-
minlega.
Ég get ekki stillt mig, í þessu
niðurskurðarsamhengi og til
þess að tala líka illa um aðrar
greinar, að segja sögu af sagn-
fræðikennara, sem ræddi við
mig kennslumál eitt sinn. Hann
sagðist vera búinn að sjá það, af
áratuga kennslu, að nemendur
hans gleymdu á nokkrum árum
talsvert miklu af því sem hann
hafði kennt þeim. Þetta gilti
ekkert síður um hina greindu og
námsfúsu, taldi hann. Við þessu
ætlaði hann að bregðast af því
raunsæi að skera niður pen-
súmið, hætta að kenna það sem
nemendur síðar gleymdu og
hafa þar með nægan tíma til að
kenna afganginn óyggjandi vel.
Ég játa það, að ég varð orðlaus.
Mér tókst að ganga úr skugga
um að manninum var alvara. Af
hugmyndinni er það að segja,
svo langt sem þessi vinur minn
náði, að hann var sestur í helgan
stein áður en náðist að hrinda
henni í framkvæmd. En við skul-
um ekki gleyma því, að sífellt er
verið að reyna þetta í framhalds-
skólum vorum.
Séu það hins vegar yfirvöld,
sem ætla að vinna tíma með því
að skera pensúm, þá eru þau
yfirleitt að horfa á fjárlagafrum-
varp fyrir næsta ár. Nú er víða
um þetta talað í okkar heims-
hluta, þar sem ríkisfjármál eru
erfið. Þessa dagana er t.d. verið
að uppgötva það sums staðar í
Þýskalandi, af fjárveitingavald-
höfum, hvílíkan óþarfa verið sé
að kenna víða í framhalds-
skólum. Nú ætti að varpa óþarfa
ballest fyrir borð og stytta
námstímann til stúdentsprófs.
En það markmið, að betur sé
lært ef námsefni er minnkað,
hefur aldrei farið eftir, svo að ég
viti. Allur þorri nemenda lærir
að því marki sem þeir telja sig
þurfa, í samræmi við þær gæða-
kröfur sem við gerum þeim. Það
hefur ekkert með magn að gera.
Nemandi, sem er búinn að venja
sig á að læra mikið illa, hann er
alveg jafn þjálfaður og slyngur í
að læra lítið illa.
Núnú! Ekki má ég týna þræð-
inum, ég var að tala um valkost-
ina í ringulreiðinni. Andstaða
ringulreiðarinnar er regluveldið.
Það er mikið dásamlegt ástand,
því meiri regla, þeim mun betra,
því að reglurnar segja fyrir um
allar ákvarðanir, þannig að þær
verða óþarfar. En það unaðslega
við ringulreiðina er aftur á móti
það, að hún veitir mannskepn-
unni frelsi. Ekki er um að ræða
neina reglu til að halda sér í,
menn verða stöðugt að manna
sig upp í að taka ákvarðanir.
Staða okkar í ringulreiðinni
minnir á búddha-munklingana,
sem höfðu fundið sér meistara
til að leiða sig til hinna æðri
heima. Þeir voru staddir í frum-
skóginum miðjum þegar myrkur
féll á, umhverfis heyrðist hvísl
kyrkislöngunnar, væl hýenunnar
og öskur ljónsins. Lærisvein-
arnir voru orðnir rammvilltir og
skelfingu lostnir. „Hvert skal
halda, meistari?“ spurðu þeir.
„Hafið ekki áhyggjur“, mælti
meistarinn, „með mér eruð þið
öruggir, því að ég er villtur líka.“
Við kennarar verðum auðvitað
aldrei klumsa.
Hvert fer ég, þegar ég er villt-
ur? Ég fer þangað sem mér sýn-
ist. Þetta er hið fullkomna frelsi
og það er fólgið í mörgum val-
kostum. Ég var að nefna tvo:
Leggja niður eða draga úr tungu-
málakennslu af yfirvalda hálfu.
Gallinn við þessa kosti báða er
sá, að þeir taka mið af hinni
óvissu framtíð. Þeir fela í sér
óbærilega áhættu.
En hvað gerist, þegar menn
reyna að taka mið af samtíðinni?
Ég hef verið frá kennslu nú um
áratugs bil vegna starfa á aðeins
öðrum vettvangi og er að koma
varlega til baka um þessar
mundir. Á meðan ég brá mér frá
var skipt um kennslubækur fyrir
byrjendur í mínu fagi. Þegar ég
fór að kenna þetta nýja verk,
þýskt og vandað, féll mér allur
ketill í eld. Mér kemur einna
helst í hug saga íþróttakennar-
ans, sem hvarf frá barnakennslu,
litlu eftir innreið sjónvarpsins
hér á landi, og kom til smá-
barnakennslu aftur rúmlega
áratug síðar. Honum brá í brún:
Hann komst að því, að börnin
gátu mörg hver vart gengið
undir sjálfum sér og alls ekki
hlaupið. Við nánari athugun
komst hann að því, að flest
börnin voru hætt að ganga ótil-
neydd, þau sátu hvenær sem
þau máttu og horfðu.
Með þessu á ég við áreynslu-
leysið í þessu nýja kennsluverki.
Það er ekki bara framskriðið,
sem er með ólíkindum hægt. En
lestextarnir taka út yfir allan
þjófabálk. Aðra eins andlega flat-
neskju hef ég aldrei séð. Þetta
eru augljóslega nútímatextar,
ekkert Goethe-kjaftæði, spánýir,
unnir af hálærðum þýskum
kennslufræðingum, með statistik
og orðtíðnirannsóknir að vopni.
En hvergi reynir á. Ef tala mætti
um stefnu í þessum textum, þá
finnst mér þeir einna helst
stefna á ferðaáætlun strætis-
vagnanna: öruggir, vandaðir,
byggðir á staðreyndum, sótt-
hreinsaðir. Og alveg hundleiðin-
legir.
Ég er hér að tala um sýnis-
horn þýskrar tungu. Þau þurfa
ekki og eiga ekki að vera tak-
mörkuð við þau málfræðiatriði,
sem einmitt eru undir þá og þá.
Þvert á móti, margt má sýna og
þarna þarf stundum að reyna á.
Á misjöfnu þrífast börnin best.
Þetta hefur til Guðs Iukku verið
viðhorf þeirra íslendinga, sem
sett hafa saman kennslubækur í
13