Málfríður - 15.05.2003, Qupperneq 14

Orðabækur
gegna alltaf
sama mikilvæga
hlutverkinu og
eru dýrmætt og
ómissandi hjálp-
artæki öllum
þeim sem eru að
læra erlend
tungumál. Það
skiptir hins veg-
ar máli að nem-
endum sé kennt
að nota þær rétt
og nota þær
þegar það á við.
leggja beri sérstaka áherslu á beint orða-
forðanám. Þó að sýnt hafi verið fram á að
lestur auki orðaforða (t.d. Huckin &
Bloch, 1993; Paribakht & Wesche, 1997),
er áfitið að auk þess þurfi að taka orða-
forða fyrir sértaklega og með markvissum
tökum og beina athyglinni að orðunum
sjálfum (Ellis, 1994; Robinson, 1995). Þá
er einkum verið að líta til þess að skoða
orðin í því samhengi sem þau birtast í. Þá
er hægt að nota vísbendingar á sama hátt
og minnst hefur verið á fyrr í greininni.
Það má nota sérstaka texta til að þjálfa
nemendur í að nota vísbendingar. Þá fær
orðaforðinn forgang svo og pælingar
tengdar honum, og síðan er hugað að
heildarskilningi á textanum.
Til þess að þjálfa ágiskanir má nota
„cloze test“. I „cloze test“ í sinni hrein-
ustu mynd eru orð tekin út með reglulegu
millibili (t.d. fjórða, fimmta, sjötta, sjöunda
hvert), burtséð frá því hvort um er að
ræða inntaksorð eða kerfisorð. I afbrigði af
„cloze test“ eru tekin út þau orð sem á að
láta reyna á hveiju sinni. Þessa gerð af
„cloze test“ er heppilegt að nota til að
þjálfa ágiskanir. Það má hugsa sér að gefa
upp einhvern fjölda orða til að velja úr. Ef
við erum með texta með 20 eyðum,
mætti gefa upp lista með 25 orðum til að
velja úr og setja í eyðurnar. Það þarf þá að
gæta þess að velja afgangsorðin þannig að
þau séu nálægt því að geta passað í eyð-
urnar. Hins vegar má svo sleppa því að
gefa upp orðalista. Eg hef notað æfingar af
þessu tagi með nemendum mínum og ég
fæ ekki betur séð en að bæði ágiskunar-
færnin og orðaforðinn aukist þó að ég geti
ekki fært tölfræðilegar sönnur á það á
þessari stundu.
Þó að hér hafi einkum verið rætt um
gildi þess að þróa hæfileikann til að skilja
orð út frá samhengi er ekki þar með sagt
að verið sé að ýta orðabókinni út af borð-
inu. Orðabækur gegna alltaf sama mikil-
væga hlutverkinu og eru dýrmætt og
ómissandi hjálpartæki öllum þeim sem
eru að læra erlend tungumál. Það skiptir
hins vegar máfi að nemendum sé kennt að
nota þær rétt og nota þær þegar það á við.
Þar sem það skiptir okkur Islendinga
svo miklu máli að geta lesið á erlendum
tungumálum, ekki síst ensku og vitað er
að orðaforðinn gegnir þar lykilhlutverki,
þarf að gera enn betur í því að styrkja
hann og auka lestur. Því meira sem lesið
er, því meir eykst orðaforðinn og því meir
sem orðaforðinn eykst, því auðveldara
verður að nýta sér samhengi og draga
ályktanir. Það má líkja þessu við snjóbolta
sem sífellt hleður utan á sig. Sú líking er í
góðu samræmi við þá almennu skoðun að
við byggjum nám okkar á því sem við vit-
um fyrir og nýtum reynslu okkar og
þekkingarbrunn þegar við tileinkum okk-
ur nýja þekkingu.
Heimildaskrá
Ellis, N. (1994). Vocabulary Acquisition: The
Implicit Ins and Outs of Explicit Cognitive
Mediation. Ellis, N. (ritstj.) Implicit and Explicit
Learning of Languages. London: Academic
Press.
Fraser, C. A. (1999). „Lexical processing strategy use
and vocabulary learning through reading",
Studies in Second Language Acquisition, 21,
225-241.
Herman, P. A„ Anderson, R. C., Pearson P. D. og
Nagy, W E. (1987) „Incidental acquisition of
word meaning ffom expositions with varied
text features", Reading Research Quarterly, 22,
263-284.
Huckin.T. & Bloch,J. (1993). Strategies for inferr-
ing word meaning in context: A cognitive
model. í Huckin, Haines & Coady (ritstj.),
Second language reading and vocabulary learning.
Norwood, NJ: Ablex.
Laufer, B. og Sim, D. D. (1985). „Taking the easy
way out: non-use and misuse of clues in EFL
reading", English Teaching Forum, 23, 7-10, 20.
Nation, I. S. P. (2001). Learning Vocabulary in Another
Language, Cambridge: Cambridge University
Press.
ParibakhtT. S. &Wesche,M. (1997).Vocabulary en-
hancement activities and reading for meaning
in second language vocabulary acquisition. I
Coady & Huckin (ritstj.), Second language
vocabulary acquisition: A rationale for pedagogy.
NewYork: Cambridge University Press.
Robinson, P. (1995). Attention, memory and the
„noticing" hypothesis. Language Learning, 45:
283-331.
Silberstein, S. (1994) Techniques and Resources in
Teaching Readitig, Oxford: Oxford University
Press.
Auður Tofadóttir
dósent við Kennaraháskóla Islands.
14