Skólavarðan - 2019, Blaðsíða 4

4 SKÓLAVARÐAN VOR 2019
KENNARASAMBANDIÐ / Leiðari
E inu sinni sagði stjórnmálamaður að breytingar í skólamálum væru nánast ómögulegar. Að breyta skólum væri eins og að flytja kirkjugarð, maður skyldi ekki reikna með neinni hjálp innan frá.Þetta fannst honum dálítið fyndið
hjá sér. Þetta er enda hnyttni af því tagi sem lengi hefur
hrifið í íslenskri hreppapólitík. Fátt brynjar mann betur
gegn gagnrýni en snertur af háði um gagnrýnandann. Hefði
stjórnmálamaðurinn hins vegar hugleitt málið í augnablik hefði
honum orðið ljóst að kjarni vandans lá kannski dálítið nær
honum en hann ætlaði.
Við kennarar erum kannski fyrst og fremst sérfræðingar
í breytingum. Markmið náms er að börn fari heim úr
skólanum öðruvísi en þau mættu. Við gjörþekkjum
líka þá tilfinningu sem stjórnmálamaðurinn
lýsti. Við þekkjum það að reyna að kenna
einhverjum sem ekkert leggur af
mörkum sjálfur.
Slíkt ástand er hvorki nám
né kennsla.
Engum kennara dytti
í hug að kenna heila önn
án minnsta votts þess að
nemendur tækju þátt. Það
væri jafn fánýtt og að reyna
að mála háan vegg með
stuttum pensli. Einhverju
þarf að breyta svo það gangi
upp.
Það sem
stjórnmálamaðurinn virðist
ekki hafa áttað sig á var að
kjarni breytinga í skólastarfi er
að þeir sem eiga að breytast mega
ekki bara bera ábyrgð á áhuga sínum
á breytingunum – þeir þurfa að bera
ábyrgð á breytingunum sjálfum.
Nú stendur skólakerfið frammi fyrir
breytingum, m.a. vegna tækniframfara. Breytingarnar
eru stórmál og alls ekki sjálfgefnar. Hefðbundinni kennslu
hefur verið spáð dauða í heila öld. Fyrst vegna raddupptöku,
svo vegna útvarpssendinga, þá vegna sjónvarpssendinga og loks
vegna myndbandstökutækninnar. Engin tæknibylting hefur
hingað til skákað kennslubókinni. Það gerðu tölvurnar ekki
heldur þegar þær hófu innreið sína.
Ástæðan er sú að þótt tæknin auðgi á margan hátt líf okkar
þá hefur hún ekkert innbyggt forskot við miðlun þekkingar
gagnvart eldri tækni, bók og kennara.
Málið er að þekking er bara einn angi menntunar.
Tilgangur menntunar er að nesta börn með því sem þarf til að
þau verði virkir þátttakendur í góðu samfélagi. Þar skiptir ekki
bara máli hvað þú veist, heldur líka hvað þú getur.
Við horfum á heiminn breytast. Þegar faðir minn var
ungur safnaði hann aurum og keypti hljómplötur. Heima átti
hann flottan plötuspilara, öfluga magnara og rándýra hátalara.
Einu sinni tók hann sig til og tengdi ljósaperur við magnarann
þannig að ljósin flöktu í takt við tónlistina. Mörgum árum
seinna áttu sér stað skipti yfir í geisladiska. Það var ekki alveg
einfalt mál en gekk þó upp á endanum. Græjurnar höfðu enn
stóran sess í stofumyndinni og diskunum var raðað eftir nánast
fullkomnu kerfi í þar til gerðar hillur og skúffur. Stóra höggið
kom með Spotify. Þá var fólk skyndilega farið að hlusta á tónlist
í símunum sínum, án þess þó að geyma hana þar. Kaupa þurfti
áskrift ef hlusta átti af einhverju viti og tengja síðan símann
með þráðlausum hætti við hátalara. Til að komast klakklaust í
gegnum þetta þurfti örugga handleiðslu yngri kynslóðarinnar.
Tímabilið frá 10CC til Cardi B er auðvitað bara augnablik
í sögu mannsandans. Sú umbylting sem orðið hefur á tækninni
er þó gríðarleg og sýnir með afgerandi hætti að við erum stödd
í byltingu. Byltingin mun ekki, þótt einhver freistist til að álykta
sem svo, snúast um það hvað teljist góð og vond tónlist – hún
mun snúast um aðgengi þitt að tónlistinni og vald yfir henni.
Tæknin mun til framtíðar skilgreina áhrifavald okkar – og
þess vegna verður hún að einhverju leyti viðfang almennrar
menntunar. Sú breyting þarf þó að taka mið af þeim lögmálum
sem almennt gilda um breytingar. Hún verður ekki gerð utan
frá.
Tækni í skólastarfi má ekki snúast um tækin. Það að tæki
séu í notkun (eða ekki í notkun) segir eitt og sér ekki neitt. Það
sem skiptir öllu máli er hvernig þau eru notuð (eða ekki notuð)
og af hverjum.
Það hljómar hjákátlega nú en sú var tíð að það ríkti
ekki almenn sátt á Íslandi um að læsi væri nauðsyn hverjum
manni. Enn meiri andstaða var við almenna kennslu skriftar.
Á öllum tímum hafa verið uppi raddir þeirra sem skilgreina
grunnmenntun þröngt og telja ásættanlegt eða jafnvel
ákjósanlegt að takmarka áhrifasvið nemenda.
Það er ekki svo langt síðan að heimur hins ritaða máls
fléttaðist saman við veruleika Íslendinga. Það breytir því þó ekki
að við erum löngu farin að skilgreina okkur sem íbúa beggja
heima. Esjan minnkaði ekkert við það að Sigurður Þórarinsson
skyldi yrkja um hana. Heimur okkar stækkaði við það að taka
loks til ritaðs máls.
Hið sama gildir um tæknina.
Þess vegna snertir tæknin raunar þegar grunnþætti
færni okkar. Það er ekki í boði að tréna í viðhorfi gagnvart
henni eins og maður hefur tilhneigingu til að tréna í smekk.
Skólastarf má ekki snúast um smekk – og umræðan um tækni
og skólastarf þarf að komast úr þeim förum að hún snúist um
áhuga eða andstöðu. Það þarf að fela skólum þá ábyrgð að gera
þær breytingar sem gera þarf. Það kallar m.a. á breytingar á
kennaranámi, markvissa starfsþróun og öflugt faglegt samstarf.
Breytingarnar þurfa svo kennararnir sjálfir að bera uppi
og stýra. Fái þeir það ekki getum við allt eins jarðað þá með
spjaldtölvur og vonað það besta.
Leiðari
Ragnar Þór Pétursson, formaður KÍ
Það er ekkert einfalt
að breytast