Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Qupperneq 40

39ÞORPIÐ Í VIÐEY
úr húseign fjölskyldunnar í Viðey tilheyri henni ennþá.67 Algengara var þó
að fjölskyldur hafi orðið viðskila við stærstan hluta þess efniviðar sem þær
áttu í eyjunni á næstu árum eða áratugum eftir að Þorpið fór í eyði. Þegar
þeir þorpsbúar sem rætt var við voru spurðir um hús, húsgögn og gripi sem
þau ættu enn frá þeim tíma sem Þorpið var við lýði kom í ljós að flestir áttu
fáa slíka gripi. Flest af því sem efnislega hafði myndað Þorpið hafði skipt
um eigendur eða horfið úr lífi fólksins á annan hátt. Gripirnir sem fundust
í Viðey eru því leifar af efnisveruleika sem hefur dreifst víða og erfitt er að
henda reiður á. Stefnt er að því að sýna íbúum Þorpsins gripaflóruna sem
var grafin upp í bakgörðum húsanna á næstu misserum. Eitt af því sem gerir
fornleifafræði nýliðinnar tíðar spennandi er einmitt möguleikinn á því að
tengja fólk við fortíð sína á áþreifanlegan hátt með því að grafa upp gripi úr
fortíð þess. Slíkir gripir geta kallað fram minningar sem voru gleymdar eða
djúpt grafnar. Slíkir endurfundir fólks og gripa snúast ekki um að endurgera
fortíðina eða um endurupplifun á liðnum tíma heldur um það að koma
minningum fólks í orð og glæða gripi aukinni merkingu.68
Þorpið og vitnisburður þess um áhrif kapítalisma og nýlendustefnu á Íslandi
Í raun væri hægt að skoða fjölmarga hliðar Þorpsins í ljósi þróunar kapítalisma
á Íslandi, s.s. skipulag og aðstæður vinnuaflsins, samskipti verkamanna og
yfirboðara, upphaf, skipulagningu og fjármögnun fyrirtækja o.s.frv. Hér
verður hins vegar einblínt á gripaflóruna sem var grafin upp í bakgörðum
húsa Þorpsins og það sem hún getur sagt okkur.
Eitt af því sem vekur athygli þegar gripasafnið er skoðað er sú staðreynd
að næstum því allir þeir gripir sem fundust voru innfluttir. Þetta þarf reyndar
ekki að koma sérstaklega á óvart þar sem innlend framleiðsla var takmörkuð
og innflutningur umtalsverður á tímabilinu en engu að síður er ljóst að
samfélagið í Þorpinu var háð innflutningi. Viðtöl við heimildamenn bentu
reyndar til að dregið hafi úr neyslu erlendra vara á síðasta skeiði Þorpsins en
engin merki um slíkt var hægt að sjá af gripaflórunni sem fannst í yngstu
lögunum við uppgröft þótt ekki hafi verið hægt að tímasetja þau nákvæmlega.
Áhugavert væri að skoða hvernig breytt neyslumynstur Íslendinga á seinni
hluta 19. aldar og fram á þá 20. birtist í þeirri efnismenningu sem finna má í
öskuhaugum í Viðey. Til þess þyrfti þó að rannsaka fleiri staði frá sama skeiði
og kanna til hlítar þann efnivið sem grafinn hefur verið upp á síðustu árum
67 Ragnheiður Bergþórsdóttir, viðtal 8. febrúar 2011.
68 Á þennan hátt getur fornleifafræðin staðið mun nær minni heldur en hefðbundinni sagnfræði. Tals-
vert hefur verið ritað um samband fornleifafræði, sagnfræði og minnis á undanförnum áratugum.
Sjá t.d. Olivier, Laurent. 2011 og Olsen, Bjørnar. 2010.