Stefnir - 01.05.1962, Blaðsíða 18

GEIR HALLGRÍMSSON, borgarstjóri:
VERKEFNI
SVEITARFÉLAGA
i.
I íslenzkum lögum mun ekki vera til skil-
greining á hugtakinu sveitarfélag. Hins vegar
mun vera nokkuð samróma álit manna að skil-
greina megi hugtakið eitthvað á þessa leið:
Sveitarfélag er opinbert, lögbundið samfélag
manna, sem heima eiga á tilteknu, afmörkuðu
landssvæði, og ræður sjálft málefnum sínum
með umsjón ríkisvaldsins, innan þeirra marka,
sem lög setja.
Sveitarfélag er þannig hluti af ríkisheildinni
og starfsemi hennar, og má.því fyrst víkja að
því, hvort slík skipting ríkisheildarinnar sé
skynsamleg eða nauðsynleg.
Tilvist sveitarfélaga er til orðin við það, að
í daglegu lífi og viðskiptum almennings kemur
fyrir fjöldi málefna, smærri og stærri, sem að-
eins hafa staðbundna þýðingu, en geta ekki tal-
izt varða alla þjóðarheildina beinlínis. Til þess
að ráða fram úr þessum staðbundnu samfélags-
vandamálum er landinu skipt niður í umdæmi,
sveitarfélögin. Oft er að vísu svo, að einn ríkis-
embættismaður gæti leyst málin, en það hefur
víðast orðið raunin, að bezt fer, ef fólkið sjálft
fær að leysa vandamál sín. Flest málefna, sem
sveitarfélög fara með, eru bundin við það fólk,
sem í sveitarfélaginu er, og því ástæðulaust og
jafnvel oft óheppilegt að blanda óviðkomandi
aðilum í þau. Víðast hefur því svo skipazt, að
slík mál eru leyst af kjörnum fulltrúum fólksins
sjálfs, sveitarstjórnunum, og sjálfstæði sveitar-
félaganna er talið einn af hyrningarsteinum lýð-
ræðisskipulagsins.
En þegar rætt er um afstöðu sveitarfélaga til
rikisins, þá má geta þess til gamans, að á flest-
um samkomum sveitarstjórnarmanna, jafnt inn-
an lands sem utan, þar sem ég hef verið þátt-
takandi, hafa menn þrátt fyrir ýmiss konar
ágreiningsmál verið sammála um það, að eitt
sé þó víst, sveitarfélögum sé alltaf betur stjórn-
að en ríkinu. Hér á landi átti þetta auðvitað
alveg sérstaklega vel við á tímum vinstri stjórn-
arinnar.
Það er í raun og veru fyrst og fremst póli-
tísk spurning, hvaða verkefni ríkið eigi að leysa,
hver eigi að leysa af sveitarfélögum og hver af
einstaklingum eða félagasamtökum þeirra. Eng-
in algild regla er til um þetta, en hins vegar
eru menn víðast hvar sammála um nokkra meg-
inþætti. ,
Það má þannig segja, að ljóst sé, að tiltekin
verkefni hljóti ávallt að heyra undir ríkisvaldið.
Má í því efni nefna Sviss sem dæmi, því að þar
er um einna þrengst verksvið ríkisvalds að ræða.
Verkefni sambandsríkisins eru þar eiginlega
ekki önnur en utanríkismál, íþar með talin ut-
anríkisverzlun), hermál, póstmál, símamál, og
ennfremur járnbrautarrekstur, myntslátta og
dómsmál að vissu marki.
Hér á landi og á öðrum Norðurlöndum er
gengið miklu lengra, og ríkinu ætlað að leysa
mun fleiri verkefni eins og kunnugt er.
16 STEFNIR