Börn og menning - 01.04.2007, Qupperneq 39

Barnæskan í Malaví
37
sjálfboðaliðar bjóða upp á eftir að formlegri
kennslu lýkur einn dag í viku. Fyrir utan alla
þessa dagskrá, sem er dæmigerð fyrir börn í
þessum hópi, hittast krakkamir mikið heima
hjá hvert öðru og leika sér. Fólk býr almennt
í stórum húsum umlukt stórum görðum
sem eru uppspretta endalausra leikja og
skemmtana. Ekki skemmir fyrir að veðrið er
almennt afar gott og því lítið mál að vera
léttklæddur úti að stússa allan daginn.
með þegar við dveljum við ströndina og þau
koma mikið til okkar og leika sér í stórum
hópum.
Frjálsir strákar og stelpur með ábyrgð
í Chiromboerströndin aðalleiksvæðið. Hópar
af krökkum flykkjast þangað að loknum
skóladegi. Það er áberandi að strákarnir
virðast hafa mun meira frjálsræði og frítíma
í þorpi innfæddra
Við höfum verið svo lánssöm að eiga
þess kost að búa að hluta til í þorpi í
suðurhluta landsins við strönd Malavívatns.
Þorpið heítir Chirombo og er að flestu leyti
dæmigert malavískt þorp þar sem fólk býr
í moldarkofum með stráþökum, eldar á
hlóðum í bakgarðinum sínum og nær sér
annaðhvort f vatn í einni af vatnsdælum
þorpsins, en þær eru nokkrar og ekki allar í
fullkomnu lagi, eða bara beint í Malavívatn.
Þetta þorp er þó kannski ólíkt mörgum
öðrum þorpum að því leyti að þar eru
„venjuleg" hús meðfram ströndinni þar
sem starfsmenn Þróunarsamvinnustofnunar
íslands búa ásamt öðrum útlendingum sem
þarna hafa sest að af ýmsum ástæðum,
og svo er nokkuð um að efnaðir Malavar
eigi þar sumarhús. í Chirombo höfum við
af eigin raun kynnst lífi barna í malavísku
þorpi. Dóttir okkar hefur eignast stóran hóp
af vinum og kunningjum sem hún leikur sér
en stelpurnar, en þær eru flestar ansi ungar
þegar ábyrgð á heimilishaldi og yngri
systkinum er lögð á herðar þeirra. Þær eru
því oft með yngri systkini með sér í leikjum
sínum, oft eru þau litlu bundin í klút á bakið
og dvöl stúlknanna á ströndinni tengist
einnig oft þvotti og vatnsburði. Yngri börnin
eru einnig oft að leika sér á ströndinni á
meðan foreldrarnir, oftast mæðurnar, sinna
þar ýmsum erindum. í flæðarmélinu fer
ýmislegt fram, allt frá böðum, þar sem sápa
er óspart notuð, burstun tanna, þvotti á
fötum og sængurfötum sem og uppvaskið.
Ekki ósjaldan eru svo litlu börnin tekin og
látin fara í bað í vatninu þegar öllu öðru er
lokið.
Krakkar í hópleikjum
Hópa krakka má oft sjá í allskyns hópleikjum,
ekki ólíkum þeim sem börn á íslandi léku
sér í hér áður fyrr (og kannski gera einhver
það enn), líkt og „fram fram fylking" og
„bimm bamm bimm bamm". Þau leika
sér líka mikið í allskyns íþróttum þótt ekki
séu þær skipulagðar af íþróttafélögum. Það
er hreint ótrúlegt að sjá hversu fim og
liðug flest börnin eru, þau eiga ekki í
minnstu vandræðum með arabastökk, flikk
flakk og hinar ýmsustu fimleikakúnstir. Þá
hefur vatnið sjálft mikið aðdráttarafl og þar
dunda þau tímunum saman við að moka
í flæðarmálinu, synda og svamla, veiða
með snæri og öngli og í net, fá sér far á
eintrjáningum sem eru notaðir til veiða og
svona mætti lengi telja.
Fátækt og matarskortur
Hjá börnunum í þorpinu blandast matur
og leikur mikið. Fátæktin á þessum slóðum
er gegndarlaus og matarskortur alltaf
yfirvofandi. Leikirnir tengjast því mikið þeim
mat sem hægt er að fá á hverjum tíma.
Börnin rölta um í gróðurlendinu, sem varla er
hægt að kalla skóg og tína ávexti sem þar er
að finna. Þau klifra upp í himinhá baobab-tré
til að ná ávextinum, en innihald skeljarinnar
sem umlykur hann þykir mikið sælgæti.
Engisprettur eru tíndar og borðaðar og
í upphafi regntímabilsins er mikið sport
að ná í termíta sem kallast ngumbi, en
þeir þykja hið mesta hnossgæti, eins og
þeir koma fyrir eða þurrsteiktir með örlitlu
salti. í fiskimannaþorpi einsog Chirombo
er fiskurinn að sjálfsögðu mikilvægur og
krakkarnir veiða sér til skemmtunar og eins
má oft sjá þau aðstoða mæður sínar eða
stálpaðar stelpur sem gera nokkuð af því
að vaða um í grynningunum með net,
sem einna helst líkjast moskítónetum, og
veiða í soðið. Aflinn er í flestum tilfellum
ekki stórfenglegur, kannski vaskafat með
botnfylli af fiski á stærð við sardínur.
Vanbúnir skólar
í malavískum þorpum er allur gangur á hvort
börn ganga í skóla. Grunnskólamenntun
hefur verið ókeypis frá árinu 1994, en
skólakerfið í landinu var á þeim tíma alls ekki
í stakk búið að taka við þeim mikla fjölda
barna á skólaskyldualdri sem í landinu búa.
Enn er mikill misbrestur á því að yfirvöld sjái
til þess að börn njóti menntunar. Á mörgum
stöðum eru hreinlega engir skólar eða þeir
eru svo vanbúnir að kennsluefni, að ekki
sé minnst á menntaða kennara, að ekkert
bolmagn er til að halda börnunum í skóla.