Börn og menning - 01.04.2009, Side 20

20
Spænska veikin, ástir og örlög
Bókarkápan er hönnuð af Jóhannesi Holm og
er býsna draugaleg. Fullt tungl varpar blárri
birtu á kræklóttar, berar trjágreinar og unga
stúlku og pilt sem standa í þokumistri innan
um legsteina. Hressilegi textinn á bakhlið
kápunnar dregur heldur úr hrollvekjandi
áhrifum myndarinnar enda er kannski
ástæðulaust að gera draugaþræðinum allt
of hátt undir höfði því Garðurinn hefur
upp á margt annað að bjóða en hroll niður
eftir bakinu. Þar með er ekki sagt að þeir
sem eru á höttunum eftir spennu verði fyrir
vonbrigðum því sagan er vissulega spennandi.
Höfundi tekst nefnilega Ijómandi vel að vekja
eftirvæntingu með myndrænum lýsingum
á umhverfi og aðstæðum og ekki síst með
því að gefa eitt og annað í skyn svo spennan
magnast upp. Spennusögur einkennast oft
af hröðum söguþræði, æsilegum atburðum
og jafnvel brjáluðum eltingarleikjum en í
Garðinum ríkir nánast kyrrlátt en um leið
mjög leyndardómsfullt andrúmsloft.
Garðurinn er ekki bara spennandi drauga-
saga heldur miðlar hún heilmiklum fróðleik
um spænsku veikina í gegnum bréfin sem
pabbi Eyju finnur í gamla stólnum. Út úr
þessum örstuttu bréfakornum má lesa
ýmislegt um framgang veikinnar og aðstæður
bæjarbúa á þessum tíma: „Mamma er með
hita og í gær tók blóð að streyma úr nefinu
á henni. Það var Ijótt. Sem betur fer birtist
læknirinn loksins. Hann gerði samt ekkert
mikið, rétt leit á hana og sagði að þetta væri
spænska veikin. Það vissi ég nú fyrir löngu.
Eiga læknar ekki að lækna? spurði ég. Hann
svaraði mér ekki, heldur spurði bara hvort ég
ætti ekki einhverja ættingja í bænum. Nei,
bara uppi á Skaga. Þar býr frænka mín, sagði
ég. ... " (bls. 84). Bréfin eru einungis lítið
brot af texta sögunnar en auk þess að vera
uppspretta fróðleiks um löngu liðinn tíma er
í þeim fólgin saga um miklar ástir og örlög
sem hlýtur að hreyfa við öllum lesendum.
Lífið eftir dauðann
Aðalpersónan og sögumaðurinn, Eyja, er
að ýmsu leyti einstakur unglingur. Hún er
einkabarn og í nánu og mjög góðu sambandi
við foreldra sína. Hún er ekki með snert af
neinu sem mætti kalla unglingaveiki og virðist
ekki hafa neina þörffyriraðgagnrýnaforeldra
sína eins og algengt er á þessu aldursskeiði.
Hún er geysilega næm og listhneigð, spilar
undurvel á þverflautu og hefur að mati
foreldra sinna æði fjörugt ímyndunarafl.
Hún kann að gefa sig tónlistinni á vald og
láta hana leiða sig í aðra heima og það er sú
néðargáfa sem veitir henni styrk til að sigrast
á hinum illa anda sem býr í stólnum og ógnar
lífi fjölskyldunnar.
En hvorki Eyja né foreldrar hennar hafa
áttað sig á því að hún er skyggn. Auk þess
sem hún áttar sig strax á illskunni sem býr í
stólnum sér hún ýmislegt sem öðrum er hulið,
þar á meðal framliðið fólk. Enginn nema hún
sér Sölva, myndarlega strákinn, sem er á ferli
fyrir utan nýja heimilið hennar. Hún á eftir
að kynnast þessum strák betur og jafnvel
kalla hann kærasta en allt frá byrjun er hann
ansi dularfullur. Honum skýtur ævinlega upp
fyrirvaralaust, hann víkur sér fimlega undan
ýmsum spurningum um sína hagi og vill
hvorki gefa upp heimilisfang né símanúmer.
Sjálfri virðist Eyju þetta ekki neitt undarlegt
en það er einn stærsti galdur sögunnar að
jafnt og þétt er fræjum grunsemda sáð í
huga lesandans en fullvissa fæst ekki fyrr en
alveg í blálokin. Sölvi hafði dáið úr spænsku
veikinni en ekki getað hvílt í friði vegna þess
að hans var of sárt saknað.
Eilífðarspurningin stóra um tilvistina eftir
dauðann er mörgum sérstaklega hugleikin
á unglingsárunum. Það er einmitt á þeim
aldri sem margir krakkar eru spenntir fyrir að
prófa andaglas, fara til spákonu og jafnvel
á miðilsfundi. Það má því búast við að
spíritisminn í Garðinum hitti alveg í mark hjá
ungum lesendum.
Að spegla sig
Sagan gerist á nokkrum mánuðum og
sögusviðið er lítill hluti gamla Vesturbæjarins
og miðbæjarins í Reykjavík. Umhverfinu er
lýst á myndrænan og lifandi hátt þannig að
þeir sem þekkja þennan hluta bæjarsíns geta
notið þess að fylgja sögupersónunum skref
fyrir skref. Því má skjóta inn að sú sem hér
skrifar lét sér detta í hug að Garðurinn væri
fyrirtaks tilefni til að skreppa í sögugöngu að
hætti Borgarbókasafnsins.
Þótt sagan teygi anga sína allt afturtil 1918
þá gerist hún í nútímanum og endurspeglar
þann raunveruleika sem íslenskir unglingar
búa við í dag. Eyja flytur í nýtt hverfi, missir
sjónar af gömlu vinunum sínum og þarf að
kynnast nýjum krökkum í nýjum skóla. Þeir
eru ófáir unglingarnir sem þurfa að takast á
við þetta og flestum finnst það afskaplega
erfitt. Lesendur fylgjast með því hvernig Eyja
nálgast stelpurnar í nýja bekknum sínum af
varfærni. „Ég varð að útskýra fyrir mömmu
að ef ég ryki til og byði stelpunum heim til
mín án nokkurs tilefnis myndi ég virðast of
örvæntingarfull. En nú hafði mér verið boðið
heim til Hrannar. Það var allt að smella hjá
mér." (bls. 39). Hægt og rólega tekst Eyju að