Fréttabréf Ættfræðifélagsins - apr. 2020, Blaðsíða 21

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í apríl 2020
http://www.ætt.is aett@aett.is21
(Miðbæjarskólanum) breytt í sjúkrahús, eða
sjúkraskýli eins og það var kallað.
Veikin fór eins og logi yfir akur um öll Norðurlöndin
og lagði þúsundir manna í gröfina. Sama gilti um
önnur Evrópulönd og fyrr en varði var inflúensan
orðin að heimsfaraldri. Slíkir faraldrar ganga yfir
heimsbyggðina tvisvar til þrisvar á öld. Asíuflensan
kom 1957, og Hong Kong flensan 1968. Af þessum
heimsfaröldrum var faraldurinn 1918 lang skæðast-
ur og margir telja hann mannskæðasta faraldur allra
tíma. Nýlegar rannsóknir benda til þess að veirustofn-
inn 1918 hafi borist frá fuglum í menn.
Upprunaland faraldursins 1918 var ekki Spánn,
þótt hann væri kenndur við Spán hér á Íslandi og víð-
ar. Menn hallast helst að því að hann hafi átt upptök
sín í Kansas í Ameríku.
Samantekt; Guðfinna Ragnarsdóttir
Einkenni spænsku veikinnar –
lungnabólga og sýklasótt
Lýsingar Þórðar Thoroddsen læknis á
ástandinu í Reykjavík í spænsku veikinni
Í spænsku veikinni urðu óvenju margir alvarlega
veikir eins og Þórður Thoroddsen skrifaði um í
Læknablaðinu árið 1919:
Að því er sjálfa veikina snertir, var hún mjög
einkennileg og að mörgu leyti alt öðruvísi en þær
inflúensusóttir, sem áður hafa gengið og eg hefi séð.
Eg var alvanur við að sjá í fyrri sóttum barkakvef
og hálsbólgur, lungnakvef og lungnabólgur, bæði
bronco-pneumoníur og krúpösar, eyrnabólgur,
taugaverki, uppköst og niðurgang, konur hafa misst
fangs og sumir orðið hálf brjálaðir um tíma. En svo
þungt lungnakvef, svo tíðar lungnabólgur sem í þess-
ari sótt hefi eg aldrei séð.
Og þessar blæðingar. Blóðið streymdi ekki að-
eins úr nösum, stundum óstöðvandi, heldur og upp
úr lungum, niður úr þörmum, upp úr maga og gegn-
um þvagrásina. Lungnabólgan kom þótt menn lægju
kyrrir í rúmunum og gættu allrar varúðar. Og þótt
lungnabólgan rénaði, fór hjartað að ólmast, hræðsla
greip menn og kvíði, þyngsli komu og andarteppa,
menn bólgnuðu í andliti, á höndum og fótum og köfn-
uðu að lokum. Og svo eftir alt saman urðu líkin helblá.
Þetta er það, sem gerði þessa inflúensusótt svo ein-
kennilega og ægilegri en aðrar inflúensusóttir, sem
eg hefi séð. Og að hér hafi verið um mikla septiska
eitrun að ræða, samfara inflúensunni, tel eg efalaust.
Blæðingarnar og hjartaveiklunin benda til þess.
Segja má að þessi knappa lýsing Þórðar sé ein
besta innlenda heimildin sem fyrir finnst um alvarleg
einkenni spænsku veikinnar. Hér að ofan telur hann
upp 1) Lungnasýkingar sem eru bráðar, stundum
ágengar og alvarlegar. 2) Blæðingar sem koma frá
lungum, meltingar- og þvagfærum. 3) Hann getur þess
að algengt hafi verið að sjúklingar létust vegna önd-
unarbilunar og urðu líkin helblá. 4) Hann gerir einnig
„septiska eitrun“ að umtalsefni, en þar er hann að vísa
til einkenna blóðeitrunar, eða svonefndrar sýklasótt-
ar sem lýsir sér gjarnan með háum hita, meðvitund-
arskerðingu og lostástandi.
Smælki
Myrkfælni
Eiríkur bóndi á Sólheimum í Ytrihrepp í Árnessýslu
var mjög myrkfælinn. Þess vegna þurfti oft að fylgja
honum milli bæja, ef hann var á ferð þegar dimmt
var orðið. Einhverju sinni kom Eiríkur til Jóns
bónda á Galtafelli sem einnig var mjög myrkfælinn
og dvaldist þar fram í rökkur. Þá þorði hann ekki að
fara einn heim svo Jón fylgdi honum á leið. Þegar
þeir voru komnir heim undir bæ á Sólheimum var
orðið dimmt og þá þorði Jón með engu móti að
ríða einn heim svo Eiríkur fylgdi honum til baka.
Gekk þetta svo á víxl, að þeir fylgdu hvor öðrum
og treystu sér ekki til að skilja. Að lokum fór Jón
með Eiríki heim að Sólheimum og gisti þar það
sem eftir lifði nætur. Jón bóndi á Galtafelli var fað-
ir Einars Jónssonar myndhöggvara. (Skyggnir eftir
Guðna Jónsson)
Markaglöggur örn
Fyrir nokkrum árum kvartaði Agnar Guðjónsson,
bóndi á Harastöðum á Fellsströnd, yfir því að örn-
inn tæki mörg lömb hjá honum á hverju sumri, og
gengu sögur um að Agnar beitti ýmsum brögðum til
þess að koma erninum fyrir kattarnef. Aðrir bænd-
ur á svæðinu kvörtuðu ekki yfir erninum og var þá
farið að ræða um að örninn, sem rændi lömbum
Agnars, hlyti að vera mjög markaglöggur!
Beint á höggstokkinn
Feðgin frá Iðu í Biskupstungum voru send á högg-
stokkinn árið 1761 fyrir að eiga barn saman.
Bóndinn, sem var á sjötugs aldri, hafði átt sautj-
án börn með konu sinni og verið þrjátíu og eitt ár í
hjónabandi, en barnsmóðurina, dótturina, átti hann
fyrir hjónaband.