Fréttablaðið - 03.06.2021, Blaðsíða 14

Við trúum
því að
við slíkar
kringum-
stæður sé
betra að
taka frum-
kvæðið
og skapa
þróun í
stað þess
að verða
fórnar-
lömb
hennar.
Almenn-
ingur á
Íslandi
hafnar alls
ekki því
kerfi sem
hann hefur
búið við
á Íslandi
á liðnum
áratugum.
Næstkomandi laugardag, 5. júní
verður kosið um sameiningu Skútu-
staðahrepps og Þingeyjarsveitar.
Undanfarnar vikur og mánuði
hafa verið haldnir fjölmargir íbúa-
fundir til að vinna að og kynna hvað
í sameiningu felst. Hver eru tæki-
færin og hverjar eru ógnirnar.
Algengasta spurningin á þessum
fundum er: Til hvers að sameinast?
Er þetta ekki bara í góðu lagi eins og
þetta er?
Jú, ef ekkert breytist gæti óbreytt
ástand alveg gengið, en staðreyndin
er sú að allt er breytingum háð og
við lifum nú tíma hraðfara breyt-
inga, samfélagslegra og tæknilegra.
Við trúum því að við slíkar kring-
umstæður sé betra að taka frum-
kvæðið og skapa þróun í stað þess
að verða fórnarlömb hennar.
Starfsemi sveitarfélaga gerist
sífellt f lóknari og kallar á meiri sér-
hæfingu og þekkingu starfsfólks og
meiri tíma og skuldbindingu kjör-
inna fulltrúa.
Við teljum að með sameiningu
fái svæðið meira vægi og slagkraft
gagnvart ríkisvaldinu, sem og í þeim
samstarfsverkefnum sem sveitar-
félögin eru þátttakendur í. Við
höfum í raun fundið það nú þegar,
meðal annars í gegnum Nýsköpun
í norðri, að þegar við leggjumst
saman á árarnar náum við betri
árangri í því að draga fólk, fjármagn
og þjónustu að svæðinu í heild sinni.
Það er niðurstaða samstarfs-
nefndar um sameiningu að ekki sé
ástæða til að breyta starfsstöðvum
leik-, grunn- og tónlistarskóla frá
því sem nú er. Að því gefnu að sam-
eining verði samþykkt og fjöldi
barna haldist svipaður. Hins vegar
gætu skapast tækifæri til að bæta
stoðþjónustu við skólana og nem-
endur og auka samvinnu nemenda,
kennara og starfsfólks skólanna
þriggja. Raunar er það svo að með
þróun tækninnar í skólastarfi hafa
opnast nýjar víddir hvað snertir
skapandi samstarf og kennslufræði-
legar nýjungar. Þá eru margvísleg
tækifæri til eflingar félags-, íþrótta-
og menningarstarfs ungmenna
þessu tengd.
Hvað varðar stjórnsýsluna er gert
ráð fyrir því að starfsstöðvarnar
verði tvær, en stjórnsýslan notfæri
sér stafræna tækni til að færa þjón-
ustuna nær íbúum og auka mögu-
leika þeirra á því að hafa áhrif og
verða virkari þátttakendur í mótun
samfélagsins. Eins má gera ráð fyrir
því að starfsmenn stjórnsýslunnar
verði ekki eins bundnir stað og
tíma og nú er. Þetta er eitt af því sem
Covid hefur dregið fram og skapar
fjölmörg tækifæri til mótunar fjöl-
skylduvæns vinnuumhverfis.
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
um eflingu sveitarstjórnarstigsins.
Í upphaf legri gerð þess var gert
ráð fyrir því að lögbinda lágmarks
íbúafjölda sveitarfélaga. Nú er gert
ráð fyrir að horfið verði frá þeirri
Til framtíðar
Helgi Héðinsson
formaður sam-
starfsnefndar og
oddviti Skútu-
staðahrepps.
Arnór
Benónýsson
varaformaður
samstarfsnefndar
og oddviti Þing-
eyjarsveitar.
Í barnabókunum um Emmu öfug-
snúnu er eiginlega öllu snúið á
hvolf. Emma reynir að nota bux-
urnar fyrir peysu, ruglar hárið
þegar hún á að greiða sér og er oft
pirruð út í litla bróður sinn. Allar
bækurnar enda samt vel að lokum.
Óvíst er hins vegar hvar saga BSRB
og túlkun samtakanna á niður-
stöðum eigin skoðanakönnunar
endar. Niðurstöðurnar eru tölur
sem tala skýru máli. Túlkunin
á þeim er hins vegar oft eins og
Emma öfugsnúna hefði gert þær
til þess að snúa eins og venjulega
öllu á haus. Fjölmiðlar hafa lítinn
tíma til þess að rýna í gögnin og
birta gjarnan það sem matreitt er
fyrir þá. Þess vegna er óhjákvæmi-
legt að koma eftirgreindu á fram-
færi og vonast til þess í leiðinni að
BSRB haldi áfram að kanna viðhorf
fólks til heilbrigðismála en hætti að
rangtúlka niðurstöðurnar til þess
að skara eld að eigin köku.
BSRB greiddi fyrir
niðurstöðurnar
BSRB greiðir kostnaðinn fyrir
þá viðhorfskönnun sem Félags-
vísindastofnun framkvæmdi fyrir
Rúnar Vilhjálmsson prófessor við
Háskóla Íslands. Niðurstöðurnar
kynnti hann og túlkaði á fundi
þann 26. maí síðastliðinn. BSRB
hefur auðvitað ríka hagsmuni sem
stéttarfélag ríkisstarfsmanna af því
að störf hjá ríkinu séu sem f lest.
Þannig fjölgar félagsmönnum og
bandalagið eflist.
Meg ininnt a k f u ndar ins og
umfjöllun eftir hann varðar skoð-
anir landsmanna á rekstri einka-
sjúkrahúsa. Margir áratugir eru
síðan Landakotsspítali var eina
einkarekna sjúkrahúsið í Reykjavík
og og naut mikillar velvildar rétt
eins og nunnuspítalarnir í Hafnar-
firði og Stykkishólmi á sínum tíma.
Sá tími er hins vegar að baki og eng-
inn er að óska eftir afturhvarfi til
þeirrar fortíðar.
Kolrangar ályktanir dregnar
Helsta ályktun fundarins var að
íslenskur almenningur sé andvígur
einkarekstri í heilbrigðiskerfinu.
Þetta kom fram í framsögunni,
í umræðum og einnig í kjölfarið
í fyrirsögnum margra fjölmiðla.
Staðhæfingin rímar í raun alls ekki
við niðurstöður skoðanakönnun-
arinnar.
Gögnin eru afdráttarlaus um að
þetta eigi vissulega við um sjúkra-
húsrekstur en ef aðrir þættir heil-
brigðiskerfisins eru skoðaðir er
niðurstaðan þveröfug. Það er kjarni
málsins. Mikil jákvæðni er í garð
sjálfstæðs reksturs þegar kemur
að hjúkrunarheimilum, lækna-
stofum, sjúkraþjálfun, tannlækn-
ingum fullorðinna og heilsugæslu.
Í túlkun sinni á niðurstöðum
könnunarinnar gerir bandalagið
þjóðinni upp skoðanir sem hún
hefur einfaldlega ekki.
Að halda því fram fullum fetum
að íslenskur almenningur sé á móti
þeim blandaða rekstri sem við
búum við í dag og vilji að öll heil-
brigðisþjónusta sé bæði rekin og
veitt af ríkinu er langt í frá það sem
könnun Félagsvísindastofnunar og
Rúnars Vilhjálmssonar leiðir í ljós.
Mikil ánægja með blandaðan
rekstur í könnunum
Yfir 80% svarenda í könnuninni
vilja ríkisrekna spítalaþjónustu á
meðan 17% vilja blandaðan rekstur
ríkis og einkaaðila. Mun f leiri eru
hins vegar jákvæðir í garð einka-
rekinna heilsugæslustöðva enda
röðuðu fjórar einkareknar stöðvar
sér í efstu fimm sætin í þjónustu-
könnun sem var gerð á heilsugæslu-
stöðvum í fyrra. Í þjónustukönnun
sem gerð var á nokkrum einka-
reknum læknastöðvum sama ár
voru viðskiptavinir sérlega ánægðir
með þjónustu sjálfstætt starfandi
sérfræðilækna og læknastöðva
þeirra. Yf ir 98% sögðust mjög
ánægðir eða frekar ánægðir með
þjónustuna og 97% að þeir myndu
leita aftur til sama læknis og sömu
læknastöðvar þegar þess þyrfti.
Frá 58% upp í 71% hlynnt
blönduðum- eða einkarekstri
Í könnun BSR B sögðust 58%
aðspurðra hlynnt því að stærsti
hluti sérfræðilækna reki sínar
eigin sjálfstæðu stofur í blönduðu
kerfi með þjónustu spítalanna. Tæp
42% vildu hafa reksturinn fyrst og
fremst hjá hinu opinbera. En hvað
skyldi það þýða? Hvað þýðir „fyrst
og fremst hjá hinu opinbera“ þegar
spurt er hverjir eigi að reka heil-
brigðisþjónustuna? Getur verið að
einhverjir svarenda séu aðallega að
meina það að hið opinbera eigi að
borga fyrir læknisverkin en ekki
endilega að veita þjónustuna?
Burtséð frá því hvað býr að baki
tölunum taka þær af öll tvímæli
um það að verulegur meirihluti
svarenda styðji eitthvert form af
sjálfstæðum rekstri læknastofa.
Að halda þveröfugu fram, og byggja
það á svörum um spítalaþjónustu,
eru vægast sagt óvönduð vinnu-
brögð. Svipað eða stærra hlutfall
vill sjálfstæðan rekstur tannlækn-
inga fullorðinna (tæp 70%), sál-
fræðinga (63%) og sjúkraþjálfara
(rúm 70%). BSRB og Rúnar Vil-
hjálmsson létu undir höfuð leggj-
ast að ræða þessar niðurstöður og
fyrir vikið komust þær ekki heldur
í fréttirnar.
Heilbrigðisþjónustan er enn í
dag nánast öll fjármögnuð af hinu
opinbera úr sameiginlegum trygg-
ingasjóði landsmanna. Um þann
grundvallarþátt hefur þjóðin verið
algjörlega sammála alla tíð og von-
andi er að hún verði ekki hrakin
inn í það tvöfalda heilbrigðiskerfi
sem því miður blasir við ef ekki
verður tafarlaust gripið í taumana.
Almenningur vill blandað kerfi
Almenningur á Íslandi hafnar alls
ekki því kerfi sem hann hefur búið
við á Íslandi á liðnum áratugum.
Þvert á móti staðfesta alls kyns
þjónustukannanir mikla ánægju
með fyrirkomulagið. Upphaf þess
má rekja allt aftur til ársins 1909.
Blandað kerfi ríkisrekinnar og
einkarekinnar heilbrigðisþjónustu
hefur verið afar farsælt og skilað
góðu, aðgengilegu, sveigjanlegu,
öruggu og ódýru kerfi. Sem eina
af mörgum staðfestingum þess
má nefna rannsókn sem birtist í
læknatímaritinu Lancet fyrir um
tveimur árum en þar tróndi Ísland
eitt á toppnum varðandi gæði og
aðgengi að læknisþjónustu. Með
öðrum orðum – aðgengi að sér-
fræðiþjónustu á Íslandi var það
besta í heimi og gæðin til viðbótar
í allra fremstu röð.
Hvers vegna ætti að rífa svoleiðis
kerfi niður og skipta í eitthvað allt
annað án nokkurrar faglegrar
ástæðu? Sérstaklega þegar fyrir-
komulagið er hagkvæmt í öllum
samanburði og enginn veit hvað
á að taka við ef það verður lagt af.
Sjálfmiðaður áhugi BSRB á að fjölga
félagsmönnum sínum og öfug-
snúnar túlkanir bandalagsins á við-
horfskönnun mega aldrei ráða för í
vexti og viðgangi heilbrigðiskerfis-
ins okkar sem landsmenn hafa af
samheldni og metnaði byggt upp
á löngum tíma. Til viðlíka vitleysu
hefði ekki einu sinni hún Emma
öfugsnúna haft hugmyndaflug. n
Emma öfugsnúna
Ragnar Freyr
Ingvarsson
lyf- og gigtarlækn-
ir, stjórnarmaður
í Læknafélagi
Reykjavíkur.
Þórarinn
Guðnason
lyf- og hjarta-
læknir, formaður
Læknafélags
Reykjavíkur.
Fyrst og fremst Jafnt Fyrst og fremst
hið opinbera (blandað kerfi) einkaaðilar

Heilsugæsla 67,6% 29,2% 3,3%
Sjúkrahús 81,3% 17,1% 1,6%
Hjúkrunarheimili 58,4% 37,9% 3,8%
Heimahjúkrun 56,9% 38,2% 4,9%
Lýðheilsustarf 49,3% 44,6% 6,1%
Læknastofur 41,9% 48,4% 9,6%
Tannl. barna 59,3% 29,5% 11,2%
Tannl. fullorðinna 40,4% 40,1% 19,5%
Sjúkraþjálfun 28,9% 52,9% 18,2%
Geðheilbr. þjónusta 53,8% 42,9% 3,2%
Sálfræðiþjónusta 37,4% 52,7% 9,9%
✿ Hverjir eiga að reka heilbrigðisþjónustuna?
aðferðafræði en þess í stað teknir
inn aðrir hvatar og mælikvarðar
sem þjóni svipuðum tilgangi, enda
er víðtækur stuðningur við eflingu
sveitarstjórnarstigsins.
Í þessu átaki til eflingar sveitar-
stjórnarstigsins hefur verið aukið
verulega það fjármagn sem stendur
þeim sveitarfélögum sem ákveða að
sameinast, til boða. Fjármagn til að
þróa og efla stjórnsýslu og þjónustu
við íbúa, fjármagn til skuldajöfn-
unar og verkefna sem til framfara
horfa. Þannig má gera ráð fyrir að
verði þessi sameining samþykkt fái
nýtt sveitarfélag um 500 milljónir úr
þessum sjóði.
Það er ljóst að kosningarnar 5.
júní eru þessu svæði afar mikil-
vægar. Mikilvægast af öllu er að
kosningaþátttaka við ákvörðun sem
þessa sé góð svo niðurstaðan endur-
spegli almennan vilja fólksins. Það
er jú fólkið sem ræður. n
14 Skoðun 3. júní 2021 FIMMTUDAGUR