Skessuhorn - 03.02.2021, Blaðsíða 20

MIÐVIKUDAGUR 3. FEbRúAR 202120
Um þessar mundir eru 37 ár frá einu
mesta sjávarflóði sem orðið hefur á
Akranesi. Flóðið varð að morgni
fimmtudagsins 5. janúar 1984. Þá
gekk sjór á land og olli gríðarlegu
tjóni á húsum og munum. Alls var
tilkynnt um 33 tjón og nam tjón-
ið 31,4 milljón króna sem sam-
kvæmt verðlagsreiknivél Hagstof-
unnar jafngildir tæpum 380 millj-
ónum króna í dag. Sjónarvottar
báru að aðalbrotið sem gekk á land
hafi verið á bilinu 10 til 12 metra
hátt miðað við hvar efsti hluti þess
skall á byggingum og hlýtur að telj-
ast mesta mildi að ekki varð mann-
tjón. Mörg mannvirki á Akranesi
skemmdust. Hafnargarðurinn lask-
aðist og miklar skemmdir urðu á
húsum Hb og Co. Í húsi Hafarn-
arins urðu talsverðar skemmdir er
sjór flæddi inn. Verulegar skemmd-
ir urðu á Fiskverkun Þórðar Ósk-
arssonar og á bílasprautunarverk-
stæði skammt frá. Húsnæði bíla-
verkstæðis Guðjóns og Ólafs
skemmdist verulega auk bifreiða
sem þar voru inni. Mest tjón varð
þó á Vélaleigu birgis Hannessonar
en í frétt Morgunblaðsins frá þess-
um tíma segir að fyrtækið hafi nán-
ast verið afmáð af yfirborði jarðar
eftir sjóganginn auk þess sem ell-
efu tonna bátur sem stóð við húsið
barst um 30 metra vegalengd inn í
land og þegar flóðið stóð sem hæst
flaut hann þar. birgir Jónsson sem
rak fiskverkun við Ægisbraut varð
fyrir miklu tjóni og auk þessa urðu
skemmdir á ýmsum fyrirtækjum og
íbúðarhúsum bæði á norðanverðu
og sunnanverðu Akranesi.
Básendaflóðið að
líkindum stærst
Flóð eru ekki óþekkt á Akranesi.
Heimildir greina frá flóðum á Akra-
nesi og Suðvesturlandi öllu í gegn-
um aldirnar en erfitt er að leggja
mat á stærð þeirra þar sem mæl-
ingum á flóðunum er ábótavant
og skráningar stopular. Helst að
lýsingar í annálum segi frá brotn-
um skipum, kirkjum og húsum án
þess að fara nánar í það. Svokall-
að básendaflóð eða Aldamótaflóð
árið 1799 er sennilega með kunn-
ari vatnsflóðum Íslandssögunnar.
básendar (bátsandar) voru fyrrum
kaupstaður og útræði á Reykjanes-
skaga vestanverðum. básendaflóð-
ið varð aðfararnótt 9. janúar 1799
og olli miklum skemmdum á Akra-
nesi sem og á öllu Suðvesturlandi.
Það orsakaðist af einni kröppustu
lægð sem gengið hefur yfir Ísland
á sögulegum tíma. Ein kona fórst í
flóðinu og kaupstaðurinn að bás-
endum varð rústir einar og byggð-
ist aldrei aftur.
Aðdragandinn
Aðfararnótt miðvikudagsins 4.
janúar 1984 myndaðist 950 mb
djúp lægð austur af Hvarfi. Um
miðnætti 5. janúar var lægðin kom-
in miðja vegu milli Grænlands
og Snæfellsness. Klukkan sex um
morguninn var miðja lægðarinnar
yfir norðanverðum Faxaflóa á leið
yfir borgarfjörð en klukkan níu var
lægðin komin yfir sunnanverðan
Skagafjörð.
Mælidufl fyrir ölduhæð var stað-
sett átta sjómílur vestur af Garð-
skaga. Ölduhæðin klukkan 8:15 að
morgni 5. janúar 1984 er sú mesta
sem mælst hafði á þessum tíma
hér við land og jafnframt sú orku-
mesta. Í áfangaskýrslu Hafnarmála-
stofnunar sem gerð var eftir flóðið
kemur fram að ætla megi að öldu-
hæð eins og sú sem var að morgni
5. janúar 1984 komi með 30 til 40
ára fresti að jafnaði. Talið er að
lágur loftþrýstingur vegna lægðar-
innar hafi valdið því að sjávarstaða
hækkar um 41 sentímetra. Vind-
áhlaðandi kl. 07:45 þennan morgun
reiknaðist 56 sentímetrar. Flóðhæð
undan Ægisbraut á Akranesi er nær
ógjörningur að mæla en samkvæmt
áðurnefndri áfangaskýrslu má ætla
að flóðhæð innan brimgarðsins hafi
líklega komist í sex metra hæð.
Þessir orsakaþættir komu sam-
an nokkurn veginn á sama tíma og
stórstraumsflóð auk þess sem að
á þessum tíma voru nánast engar
varnir gegn ágangi sjávar við Ægis-
braut. Þá liggur gatan sérlega lágt
miðað við aðrar götur í bænum.
Aðdýpi undan ströndinni við Ægis-
braut er sumsstaðar mikið og lögun
strandar og sjávarbotns þannig að
við ákveðin sjávar- og veðurskilyrði
er hætta á miklum ágangi sjávar.
Síminn kom fljótandi
blaðamaður Skessuhorns ræddi við
Guðjón Pétursson og Ólaf Ósk-
arsson sem voru eigendur bif-
reiðaverkstæðis Guðjóns og Ólafs
árið 1984. Fyrirtæki þeirra var eitt
þeirra sem einna verst fóru út úr
flóðinu.
Guðjón var kominn á vettvang
um sjöleytið um morguninn og
Ólafur stuttu síðar. „Lögreglan
hringdi í mig og sagði að það væri
eitthvað um að vera á Ægisbraut.
Þegar ég kom niður eftir komst
ég ekki að húsinu, það var bara
of djúpur sjór til þess. Við vorum
stopp á Presthúsabrautinni miðri,
komumst ekki nær. Það var enn
dimmt enda í byrjun janúar og við
sáum ekki vel hvernig ástandið var
en þó var eitthvað skrýtið við hús-
ið,“ segir Guðjón. „Fljótlega sáum
við þó að það voru bílar á hlaðinu
sem passaði ekki því við höfðum
sett þá flesta inn kvöldið áður. Þeg-
ar veggurinn sem síminn okkar var
festur á kom fljótandi áttuðum við
okkur á því að eitthvað mikið hafði
gerst.“
Á næstu tveimur klukkustundum
minnkaði sjórinn umhverfis hús-
in sem lent höfðu í flóðinu. „Um
níuleytið fórum við af stað á jeppa
en þá var enn 50 sentímetra djúp-
ur sjór á Ægisbrautinni. Aðkoman
var hrikaleg, það var bara allt far-
ið. Eldri hluti hússins var hlaðinn
og hann fór bara að stórum hluta.
Nýrri hlutinn var steyptur og stóð
af sér lætin en allir gluggar brotn-
uðu og sjórinn flæddi inn.“
Volvoinn ofan á bílkerru
Gluggar á skrifstofu verkstæðis-
ins sem var í lokuðu rými í steypta
hluta verkstæðisins sneru út að
sjó. Á þessum tíma var sjávarsýn-
in óheft enda enginn varnargarður
kominn á þessum tíma. Gluggarnir
gengu inn þegar brotin gengu yfir.
„Þessi hluti hússins virðist hrein-
lega hafa fyllst af sjó. bílkerra sem
við geymdum ofan á skrifstofunni
fundum við undir bíl annars staðar
í húsinu. bíllinn sem var Volvo og
enginn léttavigtarbíll hafði greini-
lega lyfst upp og bílkerran sem var
í um þriggja metra hæð flotið fram
í sal og undir bílinn,“ rifja þeir fé-
lagar upp. „Viðskiptavinur sem átti
hjá okkur bíl sýndi því skilning að
bíllinn hafði skemmst í flóðinu en
þegar hann sá að klósettið okkar
hafði ratað í skottið á bílnum varð
hann svolítið fúll!“
Óli heldur áfram: „Við vorum
nokkuð vel tækjum búnir fyrir flóð-
ið. Matsmenn sem komu að sunnan
voru sérhæfðir í að meta tjón á bíla-
verkstæðum. Þeir höfðu á orði að
þeir hefðu sjaldan séð eins vel tækj-
um búið bílaverkstæði. Veggur á
verkstæðinu þar sem verkfæri voru
hengd upp fannst úti við Vallholt 1.
Megnið af handverkfærum slapp en
rafmagnsverkfæri eyðilögðust öll.“
Aðspurðir um tryggingamál segj-
ast þeir félagar hafa verið nokkuð
vel tryggðir hvað varðar búnað og
að þeir hafi fengið á milli 60 og 70
prósent bætt. „Mesta tjónið okk-
ar var að reksturinn stöðvaðist í
langan tíma. Starfsmennirnir tínd-
ust burtu smám saman enda ekki
yfir neinu að vera.“ Guðjón heldur
áfram: „bókhaldið okkar yfir nýlega
unnin verk og þess háttar hvarf.
Við funduðum með starfsmönnun-
Mestu sjávarflóðin á Akranesi rifjuð upp
Bifreiðaverkstæðis Guðjóns og Ólafs eftir flóðið.
Guðjón og Ólafur standa við húsið sem hýst Bifreiðaverkstæði Guðjóns og Ólafs. Unnið að björgun verðmæta eftir flóðið.
Flest var ónýtt inni í húsinu. Ofan á skrifstofunni sem greina má á myndinni var
bílkerra sem fannst síðan undir Volvo bifreið annarsstaðar í byggingunni.
Eigendur og starfsmenn Bifreiðaverkstæðis Guðjóns og Ólafs: Guðmundur Árna-
son, Guðjón Pétursson, Reynir Sigurbjörnsson, Ólafur Óskarsson, Guðmundur
Sigurbjörnsson, Sigurbjörn Guðmundsson og Snæbjörn (vantar eftirnafn).