Morgunblaðið - 13.02.2021, Side 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 2021
Nýjar íbúðir sem
uppfylla skilyrði um
hlutdeildarlán
Hafnargata 29 í miðbæ Keflavíkur
Nánari upplýsingar á skrifstofu s. 420 6070 eða eignasala@eignasala.is
2 nýjar fullbúnar 4ra herberga íbúðir í vönduðu fjölbýli.
Nýjar íbúðir sem uppfylla skilyrði um hlutdeildarlán
Jóhannes Ellertsson
Löggiltur fasteignasali – s. 864 9677
Júlíus M Steinþórsson
Löggiltur fasteignasali – s. 899 0555
Verð 49.800.000 121,7 m2
Það er áreiðanlega ekki of-sagt þegar því er haldiðfram að skáksaga 20. ald-ar hafi rekist utan í flesta
stórviðburði aldarinnar sem leið.
Lubomir Kavalek, sem féll frá á
dögunum, gat vitnað um það. Hann
fæddist 9. ágúst 1943; fimm mán-
uðum áður hafði annað barn verið í
heiminn borið og átti eftir að velkj-
ast um í sérkennilegum afkima
kalda stríðsins: Bobby Fischer.
Jafnaldrarnir áttu samvinnu á
ýmsum tímum, ekki síst hér í
Reykjavík sumarið 1972.
Kavalek og Hort voru fram-
bærilegustu ungu skákmenn
Tékka á sjöunda áratugnum. En
leiðir skildi þegar Kavalek sat að
tafli á skákmóti í Póllandi í ágúst
1968 og herir Varsjárbandalags-
ríkjanna réðust inn í Tékkóslóv-
akíu. Hann ákvað að snúa ekki aft-
ur. Leiðin til frelsis var vörðuð
nokkrum landamærahliðum og af
frásögn hans af þeirri reisu má
ætla að Kavalek hafi þekkt vel sitt
heimafólk. Fyrir verðlaunafé
birgði hann sig upp af vodkaflösk-
um og við hvert hlið bauð hann
glundrið fyrir annan greiða. Hann
settist að í V-Þýskalandi og þaðan
lá síðan leiðin til Bandaríkjanna.
Kavalek kom til landsins meðan
á einvígi Fischers og Spasskís stóð
og sat með Bobby langt fram eftir
nóttu yfir einhverri mögnuðustu
biðskák sem um getur. Fyrr um
kvöldið hafði Fischer rekið kvef-
aðan séra Lombardy út úr her-
bergi 470 með þeim orðum að hann
hefði ekki efni á því að kvefast.
Kavalek kvaðst upp frá því hafa
tekið að sér hlutverk aðalaðstoðar-
mannsins, sem stangast raunar á
við frásagnir Lombardys. Kavalek,
sem var sigursæll á ferli sínum,
eftirsóttur þjálfari, skipuleggjandi
stórra skákviðburða og margverð-
launaður penni, sagði svo frá sam-
vinnu sinni við Fischer við rann-
sóknir á biðstöðunni í New in
chess:
Reykjavík 1972; 13. einvígis-
skák:
Boris Spasskí – Bobby Fischer
Staðan á borðinu var eins og
jarðsprengjusvæði. Hvert skref
varð að stíga með mikilli aðgætni.
Við fylgdum leið sem virtist greið-
fær. Að lokum kom upp hjá okkur
staða þar sem hrókur svarts var
lokaður af. Spasskí þurfti samt að
kljást við fimm frípeð, en hann hélt
kóngi svarts frá. „Hafðu engar
áhyggjur, ég þvæli h-peðinu upp í
borð og kóngurinn sleppur inn,“
sagði hann. Við höfðum rakið stöð-
una áfram um 20 leiki frá biðstöð-
unni og það voru mörg hliðar-
afbrigði. Og ég tók eftir því að
hann skrifaði ekkert hjá sér – lagði
allar rannsóknirnar á minnið.
Nóttin langa tók enda og Fischer
mætti í Laugardalshöll 21 mínútu
of seint.
42. Kg3
Biðleikur Spasskís.
42. … Ha3+ 43. c3 Ha8 44. Hh4
e5 45. Hh7+ Ke6 46. He7 Kd6 47.
Hxe5 Hxc3+ 48. Kf2 Hc2+ 49. Ke1
49. … Kxd7 50. Hexd5+ Kc6 51.
Hd6+ Kb7 52. Hd7+ Ka6 53. H7d2
Hxd2 54. Kxd2 b4 55. h4 Kb5 56.
h5 c4 57. Ha1 gxh5 58. g6 h4 59.
g7 h3 60. Be7 Hg8 61. Bf8 h2 62.
Kc2 Kc6 63. Hd1 b3 64. Kc3
„Við höfðum gert ráð fyrir þess-
ari stöðu,“ skrifaði Kavalek. Ein-
hverjar vomur virtust á Fischer og
hann gerði sér grein fyrir að það
var engan vinning að hafa. Hann
hugsaði og hugsaði. Eftir 45 mín-
útur lék hann loksins en þá var
eins og einbeitni Spasskís slævðist.
64. … h1(D) 65. Hxh1 Kd5 66.
Kb2 f4 67. Hd1 Ke4 68. Hc1 Kd3
69. Hd1+?
Tapleikurinn. Eftir 69. Hc3+! er
staðan jafntefli.
69. … Ke2 70. Hc1 f3 71. Bc5
Hxg7 72. Hxc4 Hd7 73. He4 Kf1
74. Bd4 f2
- og Spasskí gafst upp.
Magnaðasta
biðskákin og
framlag Kavaleks
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Jafnan reynir á
mörk tjáningarfrelsis
og friðhelgi einkalífs í
meiðyrðamálum en
dómur í einu slíku
máli féll nýlega í
Hæstarétti, máli
Benedikts Bogasonar
gegn Jóni Steinari
Gunnlaugssyni,
hæstaréttarmáli nr. 9/
2020. Athyglisvert er í
því máli að þótt fimm manna dóm-
ur Hæstaréttar skiptist í þriggja
manna meirihluta og tveggja
manna minnihluta voru allir dóm-
arar sammála um að þau ummæli
sem til umfjöllunar voru teldust
gildisdómar en ekki fullyrðingar
um staðreyndir.
Þýðingarmikið er fyrir almenn-
ing að gera greinarmun á þessu
tvennu þar eð rýmra frelsi er til að
setja fram fullyrðingar í formi gild-
isdóma en þegar þær eru settar
fram í búningi staðreynda. Það
eykur sem sagt líkurnar á að full-
yrðingar um annað fólk séu ekki
meiðyrði ef framsetningin er með
tilteknum hætti fremur en öðrum.
Sem dæmi er líklegra að það sé
ekki meiðyrði að segja að „heyrst
hefur“ að tiltekin persóna gangi er-
inda skipulagðra glæpasamtaka í
stað þess að fullyrt sé án fyrirvara
að viðkomandi sinni slíkum erinda-
gjörðum.
Gagnrýni á íslenska dómstóla
og kerfislægur þagnarhjúpur
Í áðurnefndu meiðyrðamáli
komst meirihluti Hæstaréttar að
þeirri niðurstöðu að ekki skyldi
ómerkja þau ummæli sem um var
deilt í málinu. Að mínu viti var sú
niðurstaða rétt. Það breytir þó
ekki þeirri skoðun minni að téð
ummæli voru að lágmarki sett
fram á óvarfærinn hátt, þ.e. hægt
var að tjá hina umdeildu skoðun
með sama efnislega hætti án þess
að ganga svo nærri starfsheiðri
þeirra sem gátu talið
að sér vegið. Það var
því skiljanlegt að um
þessi ummæli væri
tekist á fyrir dóm-
stólum.
Að þessu sögðu er
það þó staðreynd að
löglærðir einstaklingar
hér á landi veigra sér
oft við að gagnrýna
störf dómstóla þar eð
þá eiga viðkomandi á
hættu að einstaka
dómarar taki það illa
upp og það geti síðan bitnað á
hagsmunum umbjóðenda og skjól-
stæðinga viðkomandi. Kerfið hér á
landi, m.a. vegna smæðar, býður
því upp á óbeina þöggun valda-
manna innan dómskerfisins. Þessi
tilhneiging leiðir svo ósjaldan til
sjálfritskoðunar þeirra sérfræð-
inga, sem helst eru færir um að tjá
sig um mikilvæg málefni tengd
dómstólum. Andrúmsloft af þessu
tagi er vart æskilegt.
Mikilvægur dómur
til lengri tíma litið
Mörk tjáningarfrelsis og vernd
einkalífs, með tilliti til réttar til að
gagnrýna störf dómstóla, voru með
ýmsum hætti skýrð í margnefndum
hæstaréttardómi. Til lengri tíma
litið er dómurinn mikilvægur, m.a.
vegna þess að hann getur veitt
þeim einstaklingum, sem hugrekki
hafa og þekkingu, hvata til að tjá
sig um störf dómstóla á yfirveg-
aðan og hreinskilinn hátt.
Um gildisdóma í meið-
yrðamálum og gagn-
rýni á störf dómstóla
Eftir Helga Áss
Grétarsson
»Nýlegur hæstarétt-
ardómur í meiðyrða-
máli getur verið til
þess fallinn að efla
gagnrýna umræðuhefð
um störf dómstóla.
Á slíkri þróun er þörf.
Helgi Áss Grétarsson
Höfundur er lögfræðingur.
helgigretarsson@gmail.com
Jóhann Ögmundur Oddsson
fæddist 12. febrúar 1879 á Odd-
geirshólum í Flóa. Foreldrar
hans voru hjónin Oddur Ög-
mundsson, f. 1841, d. 1919, og
Sigríður Jónsdóttir, f. 1840-
1916.
Jóhann Ögmundur var kaup-
maður í Reykjavík 1907-1928.
Hann varð gjaldkeri Stórstúk-
unnar 1915 og stórriddari 1917.
Hann gegndi því embætti til
1954.
Árið 1927 varð Jóhann Ög-
mundur framkvæmdastjóri
tímaritsins Æskunnar sem var
blað Stórskútunnar og óx blað-
ið mjög á þeim tíma sem hann
sá um það. Hann hóf líka bóka-
útgáfu á vegum Æskunnar.
Kom fyrsta bókin út 1930, en
alls gaf Æskan út 113 bækur
þegar Jóhann Ögmundur var
við stjórn, en hann lét af störf-
um 1961.
Jóhann Ögmundur átti mik-
inn þátt í stofnun Dýravernd-
arfélags Íslands 1914 og sat í
stjórn þess. Hann tók að sér af-
greiðslu fyrir blað þess, Dýra-
verndarann, og skrifaði margar
greinar í blaðið. Jóhann Ög-
mundur fékk fálkaorðuna 1959.
Eiginkona Jóhanns var Sig-
ríður Halldórsdóttir, f. 1880, d.
1947. Börn þeirra sem upp
komust voru sex.
Jóhann lést 25. október 1964.
Merkir Íslendingar
Jóhann
Ögmundur
Oddsson
Morgunblaðið/Ómar Óskarsson
Stærsti sigurinn Vignir Vatnar Stefánsson vann alla helstu keppinauta sína
á Skákþingi Reykjavíkur og varð einn efstur með 8 vinninga af 9. Hjörvar
Steinn Grétarsson varð annar og Guðmundur Kjartansson varð í þriðja sæti.