Þróttur 25 ára / Knattspyrnufélagið Þróttur - 01.11.1974, Page 34

maöur sér að mér og sagði mér það
sem mig langaði til að vita um
ráðninguna. Ég sagðist þurfa að
hringja til pabba mins fyrir vestan,
en gæti gert það snemma morgun-
inn eftir. Stýrimaður spurði þá
hvort ég gæti hitt sig hjá Guðmundi
Kristjánssyni skipamiðlara, sem
þá hafði skrifstofu uppi I Eimskipa-
félagshúsinu, daginn eftir, og sagt
af eða á. Ég samþykkti það.
Þetta gekk eins og i sögu. Ég náði
sambandi vestur morguninn eftir,
og þar var engin fyrirstaða hjá föö-
ur minum: hann sagði að sér hefði
þótt vænt um að ég hefði látið sig
vita. Ég sagði auðvitað eins og
stýrimaðurinn að þetta væri aöeins
ferð út með fisk og skipið kæmi
beint hingað aftur með saltfarm.
Þegar ég kom svo á tilsettum tima
til Guðmundar skipamiðlara og
hitti þar stýrimanninn norska hef
ég liklega verið heldur hýr á svip-
inn, þvi hann brosti og heilsaði mér
með handabandi og sagðist sjá á
svipnum á mér að allt væri I lagi.
Guömundur sá um skipið hér við
land og lofaði hann ótilkvaddur að
ganga þannig frá munstruninni, að
kæmi eitthvað fyrir skipið skyldi ég
fá frltt far heim.
— Hvernig var fyrir Islenzkan
ungling að koma um borð I norskt
skip og sigla á strlðsárunum?
— Mér likaði strax skinandi vel.
Manni var vel haldið að vinnu,
mikið gefið fyvir að maður væri
snar I snúningum, eftirtektarsam-
ur og fljótur að læra. Þetta var eins
og bezti verknámsskóli, maður
byrjaði sem „jungmann” og vann
sig upp I að verða „letmatros” og
loks „matros”. Og ekki get ég
hugsað mér betri félaga. Sérstak-
lega lét stýrimaðurinn sem hitti
mig I veitingastofunni á Amt-
mannsstlg sér annt um mig og sá
um að ég yrði ekki fyrir hnjaski.
— Hvernig fannst þér að koma til
Suöurlanda?
— Valencia og Miðjarðarhafið,
— það var eins og að koma I annan
heim. Maður undraðist feykilega
margt sem maður sá og hafði auð-
vitað aldrei séö. Mér er minnis-
stætt hvað við dáðum hlýindin I
veðrinu, ég undraðist húsin í borg-
inni og fjölbreytnina I borgarlifinu.
Og þarna fór margt öðru visi en
ætlaö var. Ég hafði eignazt tvo
góða lagsmenn á skipinu, og þegar
þeir ákváðu að fara af þvi I
Valencia fannst mér ég endilega
verða að fylgja þeim. Það varð úr
við fórum allir af skipinu. Stýri-
maðurinn minn lét það gott heita,
sagði að þessir tveir væru svo þaul-
vanir sjómenn að okkur yrði ekki
skotaskuld úr þvl að fá allir hýru á
sama skipi. Það varð llka. Við vor-
um ekki nema nokkra daga I
Valencia, en réðum okkur á 7000
lesta norskt skip, Hvalen, frá Töns-
berg. Fyrri heimsstyrjöldin var I
algleymingi og eins og I síðari
heimsstyrjöldinni var Bretum það
lán að fá mikinn hluta af kaup-
skipaflota Norðmanna til að sigla
fyrir sig.
Þaö varð úr að ég var sjö ár sam-
fleytt I siglingum, og þar með öll
styrjaldarárin. Langoftast var ég á
skipum sem sigldu til hafna milli
Suöur-Englands og Miðjarðarhafs-
ins. Þó var ég I ferðum til Finn-
lands og Rússlands eftir timbur-
förmum.
— Urðu ekki skip sem þú vars á
fyrir árásum.
— Jú, ég var þrisvar á skipi sem
skotið var i kaf. Manntjón varð á
þeim öllum, af einu misstum við
átta menn, öðru fjóra og tvo af þvl
þriðja. Það voru oftast vélamenn-
irnir sem fórust, kafbátarnir mið-
uðu á skipin á fullri ferð eins og
skytta miðar á fugl á flugi, og hittu
ótrúlega oft nálægt vélarrúmi.
— Fórstu af norsku skipi hér á
íslandi?
— Nei, ég fór af I Danmörku árið
1922 og náöi I Gullfoss heim til
íslands. Fyrst fór ég vestur og var
þrjá mánuði á ísafirði. En dag einn
kom Jón Eðvald konsúll heim til
mln og spurði hvort ég vildi fara á
norskt skip sem vantaði háseta. Ég
sló til, en það varð stutt gaman, og
á þvl ári hætti ég siglingum, eftir
sjö ára útivist.
—- Hittirðu Islendinga á þessum
árum?
— Islendingar voru aldrei á skip-
um þeim sem ég var á, og það var
ekki nema einu sinni öll þessi ár að
ég hitti íslending, hann var þá á
ööru norsku skipi og ég hitti hann á
veitingastað I landi. Við töluðum
tóma norska við félaga okkar og
vissum ekki fyrst að við værum
landar, en urðum heldur kátir þeg-
ar það vitnaðist. Þetta var Guð-
mundur faðir Þorvaldar veitinga-
manns I Hótel Holti. Annars átti ég
orðið hálfbágt með að tala Islenzku,
ég hafði enga Islenzka bók séð ekk-
ert Islenzkt blað, engum skrifað
heim og ekkert bréf fengið öll þessi
ár, en talað tóma norsku og ensku.
Alltaf var hægt að fá skipsrúm,
mannekla var mikil á striðsárun-
um. 1 hafnarborgunum I Suður-
Englandi, Cardiff máttum við t.d.
ekki fara af skipi með öðrum hætti
en tilkynna lögreglu dag hvern um
dvöl okkar og dvalarstað: og ekki
máttum við ganga þar óráðnir
lengur en viku. A sjómannaheimil-
in komu ráðningaagentar og stýri-
menn eins og grenjandi ljón dag
hvern og föluðu sjómenn, ekki einn
og einn heldur I hópum.
— Hvernig hugsaðir þú svo til
þessara ára þegar þú varst alkom-
inn heim?
— Ég hefði ekki fyrir nokkurn
mun viljað vera án þeirrar
reynslu: mér fannst, liklega vegna
þess hvað ég var ungur,
að þetta væru mikil æv-
intýraár: ég hafði svalað þeirri
löngun aö sjá önnur lönd og kynn-
ast öðrum þjóðum. Og að öllum
öðrum ólöstuðum hitti ég engra
þjóðar menn sem mér fannst kom-
ast I samjöfnuð við Norðmenn.
Norðmenn og norskir sjómenn sér-
staklega voru þeir einu sem alltaf
tóku Islendingi eins og bezta bróð-
ur, voru meira að segja vísir til
ótilkvaddir að gefa manni á kjaft-
inn sem hugðist skopast að íslend-
ingi eða litilminnka vegna þjóð-
ernis hans. Og svo var það dálítið
notalegt að koma heim á þessum
árum og hafa verið lengi I sigling-
um. Það lá við að litið væri upp til
manns sem einhvers höfðingja.
— Hvað fórstu svo að vinna hér
heima?
— Ég var lengst af á sjónum.
Stundum á smábátum: ég þurfti
þvl að ná mér I bátapróf, svo ég
gæti veriðmeðsmábáta sjálfur. Ég
þóttist ýmislegt hafa lært I sigling-
unni og fór einn góðan veðurdag til
Páls Halldórssonar skólastjóra
Stýrimannaskólans og bað um að
fá að gangast undir þetta próf. Fór
vel á með okkur: Páll tók mér ljúf-
mannlega og sagði að ég gæti tekið
það þarna I stofunni hjá sér á til-
teknum tima. Þegar ég kom var
hann búinn að hengja upp kort og
kominn með kompás, og spurði mig
út úr um marga hluti, og sagði að
ég hefði fengið góða tilsögn.
— Hvenær hættirðu við sjósókn-
ina og byrjaðir á fisksölunni?
— Það var 1939, þá var það svo
að flestir fisksalarnir voru gamlir
sjómenn. Þetta var ekki svo ólíkt,
við unnum við að hausa og flaka,
það nýja var að afhenda vöru og fá
peninga i lófann! Ég byrjaði fyrst
með fisksölu á eigin snærum, en
hún gat ekki þrifizt. Þá voru komn-
ir tveir „stórir” I fisksöluna, Jón &
Steingrlmur og Hafsteinn Bald-
vinsson. Þeir gátu keypt allan fá-
anlegan bátafisk við Faxaflóa, og
aðrir uröu að eiga undir þeim hvort
þeirfengjufisk að selja. Ég byrjaði
34