Morgunblaðið - 31.03.2021, Page 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. MARS 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
GöturReykja-víkur eru
grómteknar og
drullugar. Yfir
þeim liggur
brúngrátt lag af óhrein-
indum og gangstéttunum
sömuleiðis. Merkingar á
malbikinu sjást vart fyrir
skít og þar sem glittir í þær
eru þær ekki hvítar heldur
gráar eða brúnar. Í þurru
veðri og stilltu þyrlast upp
undan bílunum rykský, sem
verður að mekki þegar
þyngri ökutækjum er ekið
hjá.
Flestir bílar í umferðinni
eru gráir af skít og líta út
eins og þeir séu nýkomnir
úr óbyggðum. Þegar birtist
hreinn bíll er víst að hann
er nýkominn úr þvotti og
bókað að innan tveggja
daga verður hann orðinn
jafn skítugur og hinir bíl-
arnir á götunum. Ástandið
er sérstaklega slæmt þegar
götur eru blautar og drull-
unni rignir yfir umferðina
undan dekkjum bílanna.
Það er vindasamt í höfuð-
borginni og vindarnir bera
með sér drullu og skít af
fjöllum og hafi. Það kann að
virðast vonlaust verk að
halda götum og gang-
stéttum hreinum við slíkar
aðstæður. Borgarfulltrúi
einn úr meirihlutanum
svaraði því eitt sinn til þeg-
ar hann var spurður hvort
ekki mætti fjölga akreinum
til að höggva á umferð-
arhnúta að það hefði ekkert
upp á sig vegna þess að þær
myndu bara fyllast af bíl-
um.
Þetta er svipað hugarfar
og hjá kaupmanninum sem
átti ekki tiltekna vöru og
sagði að það tæki því ekki
að panta hana því að hún
seldist alltaf upp.
Ekki hafa borgaryfirvöld
alls staðar þó gefist upp
þótt göturnar verði alltaf
skítugar aftur.
Þeir sem komið hafa til
New York hafa sjálfsagt
tekið eftir skiltum þar sem
fólki er bannað að leggja
tiltekna daga eða dagparta
einu sinni til tvisvar í viku
til þess að starfsmenn
borgarinnar geti komist um
til að hreinsa göturnar. Í
Berlín eru götur flokkaðar
eftir því hversu skítsælar
þær eru og sjaldnast
hreinsaðar einu sinni í viku.
Þar borga íbú-
arnir einfaldlega
eyrnamerkt
gjöld til að
standa straum af
hreinsun borg-
arinnar og veltur framlagið
á stærð húsnæðis.
Óhreinindin á götunum
eiga ekki síður þátt í svif-
rykinu, sem iðulega mælist
yfir hættumörkum í borg-
inni þegar stillt er í veðri,
en útblástur bílanna. Tíðari
hreinsun gatna er því ekki
aðeins spurning um snyrti-
mennsku, heldur líka um
heilsu og heilbrigði almenn-
ings.
Snyrtimennska er þó full-
boðleg ástæða til að halda
borginni hreinni. Ljóst er
að eftir því sem minna er
lagt upp úr því að hreinsa
borgina dregur úr vilja
fólks til að leggja sitt af
mörkum, rétt eins og það
tekur því ekki að þvo bílinn
því hann verður orðinn jafn
skítugur og áður eftir tvo
daga.
Óhreinindin draga líka úr
ánægjunni af að spóka sig á
götum borgarinnar og það
er afleitt.
Í svartasta skammdeginu
er skíturinn ef til vill ekki
svo áberandi, en þegar dag-
inn lengir blasir óþrifn-
aðurinn hins vegar við svo
um munar.
Á undanförnum árum
hefur verið dregið úr þjón-
ustu á ýmsum sviðum í
borginni. Ruslið er sótt
sjaldnar. Hætt er að sækja
jólatré heim til fólks eftir
hátíðirnar. Blettirnir í
borginni eru slegnir sjaldn-
ar á sumrin, hvort sem það
eru almenningsgarðar eða
umferðareyjar.
Götur Reykjavíkur hafa
ekki verið sópaðar svo mán-
uðum skiptir, þótt nú fari
vonandi að hilla undir vor-
hreingerningu.
Sú hreinsun verður hins
vegar skammgóður vermir.
Aftur mun sækja í sama
farið með ryki og drullu og
Reykjavík fá á sig á ný yf-
irbragð afskekkts útnára.
Það er ekki hægt að finna
aura til að veita grunnþjón-
ustu, en samt eru uppi
fyrirætlanir um að skuld-
setja borgarbúa um tugi
milljarða króna og jafnvel
gott betur til að uppfylla
gæludraum um borgarlínu.
Í þessu öllu er falskur tónn.
Götur Reykjavíkur
hafa ekki verið sóp-
aðar svo mánuðum
skiptir}
Grómteknar götur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Oddur Þórðarson
oddurth@mbl.is
V
æntanleg er ný skýrsla
Europol um skipulagða
glæpastarfsemi innan
Evrópu og ofbeldi sem
henni fylgir. Í kynningarbréfi
skýrslunnar sem nálgast má á vef
Europol segir að skipulögð glæpa-
samtök beiti ofbeldi í síauknum mæli
og að það valdi áhyggjum meðal að-
ildarríkja ESB. Nýleg dæmi víða í
Evrópu sanna að skipulögð glæpa-
samtök veigra sér síður við að beita
lífshættulegu ofbeldi, til þess að ná
fram markmiðum sínum. Karl Stein-
ar Valsson, yfirlögregluþjónn al-
þjóðasviðs ríkislögreglustjóra, segir
í samtali við Morgunblaðið að sama
þróun hafi átt sér stað á Íslandi á
undanförnum árum.
Talið er að bæði fórnarlamb og
ódæðismaður morðsins í Rauðagerði
hafi verið viðriðin skipulögð glæpa-
samtök, sem upptök sín eiga í Alban-
íu.
Hóta rannsóknaraðilum
Í kjölfar þess máls hefur marg-
oft verið sagt að almenningur þurfi
ekki að óttast skipulagða glæpa-
starfsemi. Ofbeldi skipulagðra
glæpasamtaka beinist frekar að öðr-
um samtökum hér á landi, eða þá að
átökin séu innbyrðis, þá á milli liðs-
manna sömu samtaka.
„Það hafa verið miklar breyt-
ingar á mjög skömmum tíma þegar
kemur að skipulagðri glæpastarf-
semi, sérstaklega á milli hópa eða
innan þeirra. Það hefur meðal ann-
ars birst í ákveðinni ofbeldisbeitingu
sem er mest innan hópanna sjálfra
og síðan milli hópa, en kannski
minna gagnvart almenningi.“
Spurður um hvort ofbeldi
glæpasamtaka beinist gegn lögreglu
á einhvern hátt, vitnum, ákæruvaldi
eða öðru slíku, segir Karl að dæmi
séu um það.
„Það er þá kannski helst hót-
unarbragur á því, án þess að ég hafi
endilega einhverjar tölur um það á
takteinum.“
Aukin umsvif í netheimum
Þrátt fyrir að almenningur hér
á landi þurfi ekki að óttast líkamlegt
ofbeldi alla jafna, stafar þó raun-
veruleg hætta af skipulögðum
glæpasamtökum. Karl segir að
skipulagðir glæpahópar lagi sig að
breyttum tímum og nýti sér tæknina
í sífellt meiri mæli.
Þeir sjá hvað viðskipti hafa
færst mikið á netið og þess vegna
hafa þeir tekið sig saman um að
horfa til eldri borgara og þeirra sem
hafa kannski minni tölvuþekkingu,
til þess að svíkja fé út úr fólki.
Þetta segir Karl að sé klárlega
sá vettvangur þar sem almenningi
stafar hvað mest ógn af skipulagðri
glæpastarfsemi.
Stærsta áskorun lögreglu
Karl segir að lögreglan reyni
hvað hún geti til að bæta við þekk-
ingu sína og getu til þess að uppræta
skipulagða glæpastarfsemi. Stærsta
áskorun lögreglu í dag sé að stemma
stigu við uppgangi þeirra.
Grunnþráður starfsemi þessara
hópa er fíkniefnaviðskipti og Karl
segir að ein helsta leiðin til þess að
setja skipulagðri glæpastarfsemi
skorður, sé að koma í veg fyrir að illa
fengið fé sé þvætt með heiðarlegum
rekstri.
„Leiðin er alltaf sú að hefta þá í
því að koma fjármununum, sem þeir
eru að afla, í lögbundinn rekstur,
sem er alltaf það sem þeir eru að
reyna að gera.“
Harka og ofbeldi
glæpasamtaka eykst
Morgunblaðið/Júlíus
Glæpir Fíkniefni eru grunnstoð skipulagðrar glæpastarfsemi hér á landi.
Karl Steinar segir að skipulagðir glæpahópar hér á landi eigi flestir upp-
runa sinn að rekja til landa innan Evrópu. Oft sé talað um Litháen og Pól-
land í þeim efnum, en fleiri hafa þó bæst við á undanförum árum. Til
dæmis eru albönsk glæpasamtök orðin umsvifameiri víða í Evrópu.
Karl segir það þó vekja athygli hversu mikið einstaklingar frá hinum
ýmsu þjóðum starfi saman hér á landi. Til að mynda sé fáheyrt að Litháar
og Pólverjar vinni mikið saman almennt í skipulagðri glæpastarfsemi, en
því sé þó að heilsa hér á landi. Það segir Karl að megi að miklu leyti rekja
til smæðar íslensks samfélags.
Ólíkar þjóðir vinna saman
VELFLESTIR FRÁ EVRÓPU
F
yrir nokkrum dögum heyrði ég í
góðkunningja mínum, ágætum
unnanda einkaframtaksins, sem
ég hugsa að kjósi enn Sjálfstæð-
isflokkinn af gömlum vana. Hann
sagði: „Eiginlega gætu stjórnarflokkarnir þrír
sameinast, þeir eru sammála um nánast allt
sem máli skiptir.“ „Bragð er að “, hugsaði ég,
og þá bætti hann við: „Undir forystu Mið-
flokksins.“
Þetta er auðvitað hárrétt. Þessir fjórir flokk-
ar eru sammála um stöðnun og helst afturhald í
íslensku þjóðlífi. Nú hafa foringjar stjórn-
arflokkanna líka lýst því yfir að þeir stefni að
áframhaldandi kyrrstöðu saman næsta kjör-
tímabil.
Þegar Viðreisn var að stíga sín fyrstu skref
birtum við Viðreisnarprófið. Margir kvörtuðu
undan því að það væri nánast óhjákvæmilegt að fá hátt
skor. Það gleymdist að breytingar verða ekki af sjálfu sér
og alls ekki með því að kjósa flokka sem eru haldnir fortíð-
arþrá. Ríkisstjórnarflokkarnir kolfalla nefnilega á þessu
einfalda prófi, fengju líklega núll.
Rifjum upp nokkrar spurningar:
1. Vilt þú að sjávarútvegurinn greiði markaðstengt auð-
lindagjald? Ríkisstjórnin segir: Nei! Nei! Nei! Ef vinir
hennar eiga að borga eitthvað málamyndaauðlindagjald
þá ákveður hún það sjálf. Flokkarnir vilja ekki sjá mark-
aðstengingu. Þeir ætla líka að festa núverandi óréttlæti í
stjórnarskrá.
2. Vilt þú almannahagsmuni umfram sérhagsmuni?
Hinir þjóðlegu atvinnuvegir, bankarekstur og
lokað kvótakerfi, njóta velvildar stjórnarflokk-
anna, sem vilja ekki markaðstengja auðlinda-
gjald og viðhalda gjaldmiðli sem dregur úr er-
lendum fyrirtækjum að koma til landsins. Þeir
segja nei.
3. Vilt þú að kosningaréttur verði jafn, óháð-
ur búsetu? Stjórnarflokkarnir segja nei. Þeir
vilja ekki breyta stjórnarskránni í þessa átt og
hafa ekki gert þrátt fyrir fjölmörg tækifæri.
4. Vilt þú vestræna samvinnu og sterkari
tengsl við Evrópuþjóðir? Stjórnarflokkarnir
hafa ítrekað sagt að þeir vilji ekki nánari
tengsl við Evrópusambandið. Þeir vilja halda í
krónuna sem þeir segja að hafi reynst okkur
vel með sínum sveiflum og ófyrirsjáanleika.
Þannig koma þeir í veg fyrir erlenda sam-
keppni í bankakerfinu. Þeir segja nei.
5. Vilt þú markaðslausnir og að neytendur hafi val á öll-
um sviðum, þar með talið í landbúnaði? Ráðherrar stjórn-
arflokkanna vilja loka á erlenda samkeppni í landbúnaði.
Þeir segja nei undir því yfirskini að þeir styðji bændur, en
vilja í raun bara úrelt kerfi (það má engu breyta).
6. Vilt þú að jafnrétti kynja verði tryggt á öllum sviðum?
Opinbera svarið er já, en raunin er nei. Aldrei fyrr hefur
ríkið farið í mál við konu sem leyfði sér að sækja sinn rétt.
Viðreisn berst fyrir breytingum. Við erum ánægð hve
margir skora hátt á prófinu okkar. En það gerist ekkert
með því að kjósa afturhaldsflokkana.
Benedikt Jó-
hannesson
Pistill
Sameinuð föllum vér!
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.