Bændablaðið - 24.06.2021, Blaðsíða 28

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. júní 202128
Iðnaðarsafnið á Akureyr i býður
í sumar upp á fyr ir lestra og
myndbandasýningar sem tengjast
iðnaði á Akureyr i, fimmtudags-
viðburðir nefnast þeir og verða í
boði á fimmtudögum. Alls verða
haldnir fimm fyr ir lestrar, tveir í júlí
og þr ír í ágúst, en myndasýningar
verða alla fimmtudaga bæði kl. 13
og 15. Fyr ir lesarar eru þeir Jón
Hjaltason, Sigurgeir Guðjónsson,
Þórar inn Hjar tarson og Jóna
Sigur laug Fr iðr iksdóttir ásamt
Ullarvinnslunni Gilhaga.
„Við reynum að bjóða upp á
fræðandi og skemmtilega dagskrá,
fólk hefur alltaf gaman af því sem
gerðist í fyrri tíð og við mætum því
með þessari sumardagskrá,“ segir
Þorsteinn E. Arnórsson, safnstjóri
Iðnaðarsafnsins. Hann hljóp í skarðið
í byrjun árs – og ekki í fyrsta sinn
þegar svo var komið í rekstri safnsins
að segja þurfti safnstjóra upp störfum
sökum peningaleysis. Þorsteinn
hefur setið í stjórn Iðnaðarsafnsins
frá upphafi.
Terra fyrir herra
Auk þess sem Iðnaðarsafnið býður
upp á sumardagskrá í formi fyrirlestra
og myndasýningar var í liðinni viku
opnuð lítil sýning til að minnast
Jóns S. Arnþórssonar, frumkvöðuls
og stofnanda Iðnaðarsafnsins, en í ár
verða liðin 90 ár frá fæðingu hans. Jón
lést árið 2011. Hann gegndi ýmsum
störfum hjá Sambandi íslenskra
samvinnufélaga, var sölustjóri,
fulltrúi forstjóra, deildarstjóra, fulltrúi
verksmiðjustjóra og markaðsfulltrúi.
Jón var framkvæmdastjóri við
iðnsýningar samvinnumanna frá
1957 til 1973. Hann sá um verkefnið
Handverk heimilanna sem síðar varð
að Hugmyndabankanum.
Fálkaorða fyrir framlag
við varðveislu íslenskrar
verkmenningar
Sýningin, sem opnuð var 17. júní
síðastliðinn, sækir nafn sitt í slag-
orð til saumastofu Gefjunar, Terra
fyrir Herra. Fyrstu störf Jóns
fyrir Sambandið voru einmitt á
saumastofu Gefjunar. Jón var
sæmdur riddarakrossi hinnar
íslensku fálkaorðu árið 2009 fyrir
framlag til varðveislu íslenskrar
verkkunnáttu og safnamenningar,
en hann hóf markvissa söfnun
iðnminja árið 1993. Sambandið
var á sinni tíð stór atvinnurekandi
á Akureyri, en þegar umsvif þess
voru hvað mest voru um eða yfir
1.000 manns á launaskrá við
margvísleg störf á verksmiðjunum
á Gleráreyrum. Með tímanum fór þó
að fjara undan, umsvif minnkuðu og
ein og ein deild lagði upp laupana
þar til allri starfsemi var hætt árið
2005.
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Margrét Þóra Þórsdóttir
mth@bondi.is
Jakob Tryggvason og Þorsteinn E. Arnórsson, safnstjóri Iðnaðarsafnsins, skoða skrauthefil. Jakob er í hópi virkra Hollvina Iðnaðarsafnsins, en hollvinir
leggja að jafnaði fram 1,5 ársverk til safnsins í formi ólaunaðrar vinnu. Myndir / MÞÞ
Gulur Bragi þótti nú aldeilis fínn hér á árum áður.
Kökukeflið sem hangir neðst var í eigu bakarans Axels Schiöt sem rak bakarí
á Akureyri á árunum frá 1900 til 1930.
Þorsteinn er öllum hnútum
kunnugur á Iðnaðarsafninu
og þekkir vel sögu bæði gömlu
Sambandsverksmiðjanna og
eins líka annars iðnaðar á
Akureyr i. Sjálfur hóf hann
stör f í fágunardeild Gefjunar
13 ára gamall, en sú deild lagði
lokahönd á framleiðsluvörur
verksmiðjunnar áður en þær
voru settar inn á lager.
„Þar var þvegið og litað,
ullarband og teppi voru þvegin
og ýfð og fataefni, t.d. terlín
var lóskorið, pressað og brotið
í stranga,“ segir Þorsteinn, sem
starfaði á deildinni í fjögur ár
áður en hann fór í aðra vinnu um
nokkurra ár skeið. Hann hóf svo
störf í fataverksmiðjunni Heklu
þar sem hann starfaði óslitið
í 15 ár, eða þar til Sambandið
og Álafoss voru sameinuð í
desember 1987 og honum sagt
upp störfum.
Fundu vélar á Hvolsvelli
Þorsteinn og félagi hans af Sam-
bandsverksmiðjunum stofnuðu
félagið Yrmu og prjónuðu trefla
úr gerviefnum. Hekla hætti að
nota prjónavélar fyrir fínt garn og
föluðust þeir eftir vélunum en var
neitað um þær og sagt að hvergi
væri slíkar vélar að finna. „Það
hljóp smá kergja í okkur og við
hóf leit sem endaði með að við
fundum sams konar vélar suður
á Hvolsvelli sem við keyptum
og fluttum norður,“ segir hann.
Glófi er einnig annað dæmi um
fyrirtæki sem fyrrum starfsmenn á
Sambandsverksmiðjum stofnuðu.
„ Settu nafnið þitt á blaðið“
Þorsteinn var formaður Iðju,
félags verksmiðjufólks á árunum
1995 til 1999, en það ár voru tvö
verkalýðsfélög sameinuð, Eining
og Iðja sem nú heitir Eining Iðja.
„Jón Arnþórsson kom til mín
og sagði mér frá fyrirhugaðri
stofnun Iðnaðarsafnsins og nefndi
að það væri mitt fólk sem vann
þess störf. Sig vantaði þriðja
mann í stjórn, „settu nafnið þitt
hérna á blaðið,“ sagði hann og
rétti mér blað yfir skrifborðið,“
segir Þorsteinn, sem setið hefur í
stjórn Iðnaðarsafnsins frá því það
var stofnað. /MÞÞ
Þorsteinn E. Arnórsson:
Byrjaði 13 ára gamall í fágunardeildinni
Þorsteinn E. Arnórsson safnstjóri hefur setið í stjórn Iðnaðarsafnsins
frá upphafi þess.
Skór sem Pétur skósmiður á Akur-
eyri saumaði á Inga son sinn.
Pláss- og peningaleysi Iðnaðarsafnsins birtist m.a. í því að geyma þarf fjölda
muna í gámum á útisvæði.