Fréttablaðið - 09.09.2021, Síða 13

Þorsteinn
Pálsson
n Af Kögunarhóli
Á undanförnum vikum höfum við
fengið fréttir um vöxt í þjóðar-
búskapnum. Ísland er að rétta úr
kútnum. Það gera líka aðrar þjóðir.
Skammtímaaðgerðir Seðla-
banka og ríkisstjórna hér heima
og erlendis hafa dregið úr því tjóni,
sem heimsfaraldurinn hefði ella
valdið.
Er þá allt klappað og klárt?
Til þess að svara þeirri spurningu
játandi þurfum við að sannfærast
um að viðspyrna Íslands sé jafn
snörp og annarra þjóða.
Viðreisnin er hraðari
í öðrum Evrópuríkjum
Már Guðmundsson, fyrrverandi
bankastjóri Seðlabankans, flutti í
síðustu viku erindi í Rótarýklúbbi
Reykjavíkur um samspil sóttvarna
og efnahags. Þar kom fram að við-
reisn efnahagslífsins gengur mun
betur í öðrum Evrópuríkjum en hér
á landi.
Samanburður hans er byggður
á gögnum frá Hagstofu Íslands
og OECD. Hann mælir breytingu
á landsframleiðslu frá síðasta
fjórðungi ársins 2019 fram á mitt
þetta ár.
Bandaríkin hafa þegar náð sömu
verðmætasköpun og fyrir faraldur-
inn. Í Kína er landsframleiðslan
orðin meiri.
Evrópulöndin eru nærtækari
viðmiðun fyrir okkur. Hún sýnir
að þau Evrópuríki, sem aðild eiga
að OECD, vantaði að meðaltali
enn tæp fjögur prósent til þess að
ná sömu landsframleiðslu og þau
höfðu fyrir faraldur.
Íslandi vantaði aftur á móti sjö
prósent til þess að ná því marki. Við
erum á sama stað og Spánn, sem
varð þó fyrir mun meira áfalli. Við-
snúningurinn þar hefur því verið
sterkari en hér.
Þessar upplýsingar varpa nýju
ljósi á stöðuna.
Meiri óstöðugleiki
Í leit að skýringum er mikilvægt að
horfa á nokkrar lykilstaðreyndir:
Samdráttur í ferðaþjónustu hófst
áður en faraldurinn skall á.
Halli var kominn á rekstur ríkis-
sjóðs fyrir faraldurinn. Það gerðist
þrátt fyrir methagvöxt og gífurleg
framlög erlendra kröfuhafa.
Verðbólga eykst nú víðast hvar.
Vandinn er að hér er hún ekki bara
langt yfir viðmiðunarmörkum
heldur er hraði hennar tvöfalt meiri
en í samkeppnislöndunum.
Vextir hækka skarpt. Þeir hækka
líka erlendis. Vandinn er að þeir eru
miklu hærri hér en í samkeppnis-
löndunum.
Í nýlegri greinargerð OECD er
bent á: Að Ísland er enn langt á eftir
öðrum Norðurlöndum og helstu
Evrópuþjóðum í nýsköpun þrátt
fyrir nýlegan vöxt. Að námsárangur
í skólum fari hnignandi. Að Ísland
losi meir af kolefnum á hvern íbúa
en aðildarþjóðirnar að meðaltali.
Himinhrópandi þverstæða
Ísland er sannarlega í fremstu röð í
sóttvörnum. Það er því himinhróp-
andi þverstæða að við séum á eftir
öðrum í efnahagslegri viðspyrnu.
Viðreisn efnahagslífsins tekur
tíma og lýkur ekki fyrr en við
höfum aftur náð jafnvægi í ríkisfjár-
málunum. Á þessum tímapunkti
þurfum við að horfa lengra fram en
sem nemur einu kjörtímabili.
Allur þessi samanburður er skýr
Ísland er eftirbátur
vísbending um að óbreytt efna-
hagsstefna kunni smám saman að
leiða til þess að í sundur dragi með
Íslandi og helstu samkeppnislönd-
unum.
Í nýrri skýrslu greiningafyrir-
tækisins Analytica fyrir Alþingi um
lántökusvigrúm ríkissjóðs kemur
fram að 68 prósent líkur eru á að
krónan sveiflist upp eða niður um
9 prósent á ári. Það er afar mikill
óstöðugleiki.
Forystumenn þekkingar- og
nýsköpunarfyrirtækja hafa talið
þetta helstu hindrunina fyrir vexti
og viðgangi þessarar nýju og mikil-
vægu stoðar í þjóðarbúskapnum.
Þurfum alvöru stöðugleika
Ísland væri ekki eftirbátur í
viðspyrnu Evrópuþjóða ef inni-
stæða væri fyrir staðhæfingum
um efnahagslegan stöðugleika.
Óstöðugleikinn veikir samkeppnis-
stöðu Íslands. Alvöru stöðugleiki er
forsenda fyrir betri árangri.
Okkur er boðið upp á þrjár leiðir í
komandi kosningum:
Í fyrsta lagi yfirboð popúlista-
flokkanna lengst til hægri og
vinstri. Þau þýða að Ísland fer út af
sporinu.
Í öðru lagi óbreytta stjórnar-
stefnu í efnahagsmálum. Henni
fylgir sú hætta að vöxturinn verði
hægari en í samkeppnislöndunum.
Í þriðja lagi stöðugleikasam-
starf með öðrum Evrópuþjóðum,
sem tveir flokkar hægra og vinstra
megin við miðjuna tala fyrir. Það
eykur líkurnar á að við getum náð
þeirri verðmætasköpun, sem við
þurfum til að standast samanburð
við aðrar þjóðir. n
110
105
100
95
90
85
80
75
Árstíðaleiðrétt vísitala landsframleiðslu eftir
ársfjórðungum, 2019/4=100
2019/4 2020/1 2020/2 2020/3 2020/4 2021/1 2021/2
n Spánn n Bretland n Bandaríkin n OECD – Evrópa n Kína n Ísland
Afsláttardagar
Lyavers
Afhendum
samdægursá höfuðborgarsvæðinumán–lau ef pantaðer fyrir kl. 13:00
lyaver.is
Suðurlandsbraut 22
20% afsláttur af almennum vörum
10% afsláttur af lausasölulyum
Gildir 9–12. september,
í netverslun og apóteki.
Frí heimsending um land allt.*
*Frí heimsending ef pantaðir eru tveir lyfseðlar
eða verslað er fyrir meira en 9.900 krónur.
FIMMTUDAGUR 9. september 2021 Skoðun 13FRÉTTABLAÐIÐ